پیامی که درک نشد

به گزارش تیترشهر؛ «راهنمای گردشگری در عصر دیجیتال» موضوعی است که شعار روز جهانی راهنمایان گردشگری در سال ۲۰۱۹ شد اما کسی به آن چندان توجهی نکرد. حتی در گردهمایی‌های راهنمایان گردشگری هم جای مباحث کارشناسی در این خصوص خالی بود. هومن یوسفی، کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک و حمیرا محب علی، کارشناس ارشد گردشگری و راهنمای طبیعت‌گردی در یادداشتی به تحلیل چشم‌انداز حرفه‌ راهنمای گردشگری که در دنیای حال حاضر نیز با تغییراتی همراه بوده و در کشورهای پیشرفته به اسباب، لوازم و ادوات پیشرفته دیجیتال مجهز شده است تا تعامل بهتری میان گردشگر، جاذبه و راهنما برقرار کند و شعاری که در ایران نادیده گرفته شده است، پرداخته‌اند.

این یادداشت متذکر می‌شود که «راهنمای گردشگری در عصر دیجیتال» یک شعار نیست، بلکه تلنگری است برای آن‌که گردشگری بتواند در بخش راهنمایان گردشگری، خودش را با تحولات روز دنیا منطبق کند.

در ادامه هم با اشاره به اثرات انقلاب‌ها یادآوری می‌کند: «تحولات انقلاب صنعتی نسل چهارم که در سال ۲۰۱۸ به وضوح آثار خود را به دنیا نشان داده است، کم کم دارد در تمام جوامع، سبب تحولات چشمگیری می‌شود و البته این تحولات نقدهای بسیاری هم بر خود می‌پذیرد. برخی این تحولات را منفی و برخی مثبت می‌دانند اما هرچه هست از تبعات آن‌ها گریزی نیست.

در انقلاب صنعتی اول ماشین بخار پدیدار شد، در انقلاب صنعتی دوم، تولید انبوه شکل گرفت، در سومین انقلاب، ربات‌ها در خدمت بشر قرار گرفتند و انقلاب صنعتی چهارم یک تحول عظیم را در دنیا آغاز کرده است و آن هم افزودن قابلیت هوشمندی به ماشین‌هایی است که پیش از این از هوش آدمی برای کار بهره می‌بردند. گردشگری به عنوان صنعت پیچیده‌ای که تمام صنایع را مستقیم و غیرمستقیم در بر می‌گیرد با ظهور هر انقلابی در صنعت، دستاوردهای خودش را داشته و تحولاتی منطبق با آن پیدا کرده است. آن‌ها که زودتر به استقبال تحولات می‌رفتند و خود را با آنها سازگار می‌کردند بیش از دیگران دستخوش تغییر می‌شدند و امکانات بهتری برای رشد پیدا می‌کردند. اما یکی از همین تحولات عرصه دیجیتال را می‌توان تحت تأثیر قرار گرفتن مشاغلی دانست که تا کنون به صورت سنتی اداره می‌شدند و با دنیای دیجیتال بیگانه بودند.»

از بانک‌ها تجربه کنیم

در ادامه این یادداشت که در اختیار ایسنا قرار داده شده است، می‌خوانیم: «دنیای تحولات دیجیتال، دنیای ورود نرم‌افزارهای بسیار پیشرفته است که می‌توانند با دقت و سرعت بالا به پردازش داده‌هایی بپردازند که ما در اختیار آنها قرار می‌دهیم و انقلاب صنعتی چهارم نیز افراد را مجبور می‌کند که مهارت‌های دیجیتال را بیاموزند. اتحادیه اروپا ادعا می‌کند که مهارت‌های دیجیتال لازمه تمام مشاغلی است که در آنها تکنولوژی تکمیل‌کننده وظایف فعلی است. همین اتحادیه می‌گوید که در آینده ۹۰ درصد مشاغل، نیازمند سطحی از مهارت‌های دیجیتال هستند.

سازمان جهانی گردشگری شعار خود را برای سال ۲۰۱۸ بر محور تحولات دیجیتالی انتخاب کرد: «گردشگری و تحولات دیجیتالی». فدراسیون راهنمایان گردشگری هم در روز جهانی راهنمایان گردشگری (دوم فوریه ۲۰۱۹) با انتخاب شعار «راهنمای گردشگری در عصر دیجیتال» باز هم بر نقش فناوری دیجیتال در چشم‌انداز آینده گردشگری تاکید کرد.

همین دو انتخاب به فاصله چند ماه کافی است به ما گوشزد کند جریان گردشگری نیازمند بازبینی دوباره است تا بتواند خود را با تحولات جهانی هماهنگ کند. گردشگری، جریانی بسته نیست که رخدادهایش در درون خودش تعریف شود بلکه فرایندی پویا است و گردشگرانی که به صورت حرفه‌ای سفر می‌کنند، شاهد تفاوت در ارائه خدمات هستند.

یکی از مشاغلی که تغییرات چشمگیری در دنیای دیجیتال را در آینده‌ای نزدیک شاهد خواهد بود، حرفه راهنمای گردشگری است؛ حرفه‌ای که یکی از ستون‌های مهم گردشگری است اما به‌راحتی می‌تواند در دنیای دیجیتال تحت تأثیر نرم‌افزارها و پلت‌فرم‌هایی قرار بگیرد که به‌راحتی و با اطلاعات دقیق و با جزئیات کامل و بدون خطای انسانی، گردشگر را به صورت فردی و یا در گروه‌های چندنفره هدایت کنند. شاید پذیرش این موضوع برای آن‌ها که دلبسته این حرفه هستند سخت باشد اما این به این معنا نیست که راهنمایان گردشگری فعالیت حرفه‌ای خود را از دست خواهند داد بلکه چاره‌ای نیست که نگرش خود را نسبت به تحولات آتی از دست بدهند.

واضح‌تر است که بگوییم باز هم باید با اهداف تعریف‌شده جهانی در سال ۲۰۱۸ و چشم‌انداز آن در سال‌های پیش‌ رو در این حوزه همراه شویم. اهدافی که با تاکید بر نوآوری شکل می‌گیرد. تجربه نشان داده است، آن‌ها که خلاق‌تر هستند همواره بیش از دیگران می‌توانند به حیات اجتماعی خود ادامه دهند. خلاقیت می‌تواند شکل اجرای یک شغل را تغییر دهد. مثالی بزنیم؛ در آستانه نوروز، یکی از چالش‌های مردم صف‌های طولانی بانک‌ها بود. در مدت چند سال کار به جایی رسیده است که بانک‌ها همکاران خود را ترخیص کردند. آن‌هایی که در خط اول تماس با مشتری بیشترین فشار را متحمل می‌شدند. اما سرنوشت آن‌ها که ترخیص شدند چه شد؟ آن‌هایی که ترخیص شدند فقط تغییر شغل دادند. بستری که قرار است بر فناوری دیجیتال متمرکز شود هم برای خودش نیروهای متخصص می‌خواهد. نیروهایی که برای پژوهش، برنامه‌ریزی، نوآوری و خلاقیت و اجرای آنچه خلق شده است باید تربیت شوند. در گردشگری هم شرایط تا حدودی به همین شکل است.

شغل‌هایی که می‌روند

آمارهای جهانی می‌گوید که ۶۵ درصد از کودکانی که اخیراً به مدارس ابتدایی وارد شده‌اند، ممکن است وارد مشاغلی شوند که امروزه اصلاً وجود ندارد. همین آمار ساده اما بزرگ نشان می‌دهد که دنیای آینده تا چه حد با چالش‌ها و رقابت‌های خلاقانه برای تولید شغل روبه‌رو است. بخش بزرگی از این ۶۵ درصد از کودکان درگیر فعالیت‌هایی خواهند شد که با گردشگری مرتبط است. واقعیت این است که با حرکت به سمت انقلاب صنعتی چهارم، نوع کسب و کار در دنیای دیجیتال تغییر خواهد کرد.

جامعه‌ای که دیجیتالی می‌شود، همه چیزش تغییر می‌کند. پس از همین الان باید برای آینده‌ای که درست نمی‌دانیم اما حدس می‌زنیم که چه شکلی دارد باید برنامه‌ریزی کرد، دنیایی که بر لوکیشن متمرکز نیست و هر فردی از هرجایی که هست می‌تواند با یک گوشی ساده فعالیت‌های حرفه‌ای‌اش را هدایت کند. شاید هم با ابزار دیگری که در آینده خلق خواهد شد و ما حتی امروز نامش را هم نمی‌دانیم.

برای این تغییرات عمیق و شگرف باید آماده بود. بخشی از این تغییرات در حوزه پژوهش در تکنولوژی‌های جدید تعریف می‌شود و بخش مهمی از آن بر محور آموزش است و بخش دیگری از آن بر مبنای توانایی‌های فردی و خلاقیت‌های فکری راهنماها شکل می‌گیرد.

همین الان در دنیا اپلیکشین‌هایی هستند که به‌راحتی می‌توانند حتی نقش توراپراتور را هم بازی کنند چه رسد به راهنما. یک پلت‌فرم قوی، یک دستگاه فرستنده و یک گوشی هندزفری گاهی می‌تواند نقشی شبیه یک راهنما برای گردشگر بازی کند بخصوص وقتی که یک راهنما در حرفه خود چندان هم برای بالا بردن سطح دانش خود تلاش نمی‌کند. این کار در بسیاری از موزه‌های مهم دنیا هم در حال انجام است و گردشگران از این طریق راهنمایی می‌شوند. درست است که تعاملات انسانی چیز دیگری است اما شاید گردشگرانی هم باشند که چندان به این تعاملات علاقه‌ای نداشته باشند، مثلاً آن‌ها که تخصصی‌تر سفر می‌کنند و قصدشان بیشتر پژوهش و بازدیدهای میدانی است نه تفریح.

بازنگری در آموزش و تغییر مسیر آموزشگاه‌های گردشگری به سمت پژوهش در این حوزه‌ها می‌تواند نقش مهمی در آینده شغل راهنما داشته باشد. آنها که الان به این شغل اشتغال دارند در آینده مشاوران خوبی برای حوزه‌های دیجیتال خواهند بود و آنها که می‌خواهند آموزش ببینند باید برایشان سرفصل‌هایی متفاوت از دنیای دیجیتال در نظر گرفت. یک راهنمای فعلی در شرایط گذار می‌تواند، هم راهنما باشد و هم مشاور در ایجاد اپلیکیشن‌هایی که قرار است در آینده جایگزین خود کند و یا به او در اجرای کارهایش کمک کند. آنها هم که برای آینده تربیت می‌شوند باید به شکلی هدایت شوند که بتوانند خلاقیت خود را بر تنوع در ایجاد شکل‌های متفاوت اپلیکیشن‌های هدایت گردشگر متمرکز کنند. شاید پذیرش این موضوع سخت باشد و اجرای آن کاری بسیار سخت‌تر اما در عرصه تحولات جهانی باید به آینده‌ای اندیشید که در آن از دیگران عقب نمانیم.

همین الان دنیا با خودروهای بدون راننده روبه‌روست. در فرودگاه‌ها، روبات‌ها گردشگران را هدایت می‌کنند. تمام سیستم‌های اطلاع‌رسانی، دیجیتال شده است. هتل‌ها از فناوری‌های پیشرفته بهره می‌برند. آژانس‌ها دفاتر خود را تعطیل کرده‌اند و بر بستر اینترنت تمرکز دارند. هوش مصنوعی همه جا را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد و پنج تکنولوژی مهم در حوزه دیجیتال به عنوان مهمترین تکنولوژی‌های صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۸ به ایجاد نوآوری در این صنعت پرداخته‌اند: تکنولوژی اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، داده‌های غول‌آسا و دستبندهای هوشمند.

در همین راستا و مطابق با پارادایم‌های موجود در این صنعت، نرم‌افزارهایی به وجود آمده‌اند که به‌راحتی می‌توانند جایگزین نقش یک راهنما در صنعت گردشگری شوند. به طور مثال نرم‌افزار Visit a City را می‌توان نام برد که دانلود آن از طریق گوگل پلی، به‌راحتی و بدون پرداخت هزینه قابل انجام است.

روش کار با این نرم‌افزار به این شکل است که با ورود به نرم‌افزار و انتخاب کشور مورد نظر برای بازدید، مدت اقامت خود را وارد کرده و نرم‌افزار بر اساس مدت اقامت شما که امکان دارد، یک روز یا چند روز باشد به شما برنامه سفر می‌دهد. نکته قابل توجه در این نرم‌افزار این است که علاوه بر ارائه برنامه سفر اطلاعات جامع و کاملی در خصوص نوع وسیله نقلیه، نقشه راه و مکان مورد بازدید ارائه خواهد داد که در نوع خود بی‌نظیر است.

حرفه راهنمای گردشگری، چاره‌ای جز همسو شدن با این تحولات ندارد. فدراسیون راهنمایان گردشگری با انتخاب شعار «راهنمای گردشگری در عصر دیجیتال»، این پیام را به جهان اعلام کرده است. آیا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم این پیام را درک خواهد کرد؟

شاید در آینده، انتخاب راهنمای گردشگری به سبک فعلی، خود جاذبه‌ای باشد برای آنها که می‌خواهند به گردشگری از نوع سنتی بپردازند و در تاریخ سفر کنند، شاید!»