محله عودلاجان از جمله محله های قدیمی شهر تهران است که به گفته مورخان تهران نخستین بانک و صرافی پایتخت را درون خود جای داده است. قدیمی ترین بازار مسقف تهران نیز یکی از جلوه های تاریخی این محله است که در سال های گذشته مرمت و احیا شد اما پشت حلقه اول این محله در کوچه و پس کوچه های عودلاجان تاریخ تهران قدیم در حال جان کندن است.
به گزارش تیتر شهر: تخریب خانه های قدیمی که ارزش تاریخی آن به اثبات رسیده است، همان حلقه فراموش شده ای است که هیچ وقت سازمان میراث فرهنگی تهران به آن توجه نداشته است. این سازمان صرفا با معرفی محله عودلاجان به نام یک محله تاریخی ساخت و ساز و یا مرمت و احیا را در این محله فریز کرده است.
هر چند بسیاری از خانه های قدیمی محله عودلاجان در قالب طرح شناسایی و از بین بردن خانه های قرمز این محله که زمانی بسیار درگیر آسیب های اجتماعی بود، در دهه 80 تخریب شد و بخشی های دیگری از این خانه ها نیز با واگذاری به یک ارگان نظامی در قالب احیا و ساخت و ساز در این محله تخریب و با آسفالت یکسان شد! اما هنوز هستند خانه هایی که در محله عودلاجان بار تاریخی محله را بر دوش می کشند و ذره ذره از درون تخریب می شوند.
این بار نوبت به عمارت نفیس و تاریخی بانو هامبورگی در محله عودلاجان رسیده است. خانه ای که هر چند به ثبت میراث فرهنگی نرسیده است اما ارزش تاریخی آن برای تمام مسئولان شهری و میراثی به اثبات رسیده است. شاید بتوان گفت که یکی از دلایل تخریب این خانه های ارزشمند هم بی توجهی میراث فرهنگی در ثبت آن ها باشد.
محله عودلاجان در سال های گذشته به عنوان تنها بافت تاریخی و ارزشمند کلان شهر تهران با شماره ۱۵۳۸۱ در فهرست آثار ملی کشورثبت شد. در این محله املاک قاجاری و پهلوی بسیاری قرار داشت که در ابتدای فعالیت شهردار سابق در تهران بخش عمده‌ای از این محله بدون هماهنگی میراث فرهنگی و به بهانه منقل خانه و خانه مجردی تخریب کردند و بسیاری از یادگارهای با ارزش میراث ملی و معماری کشور را با برخورد امنیتی و ضربتی از بین بردند.
شاید از آن روزهای تلخ تنها خانه بانو هامبورگی باقی ملنده بود که در نقشه های کرشیش August Karl Krziž به عنوان املاک میرزا آقاخان نوری از آن یاد شده است. این خانه ارزشمند در بافتی قرار دارد که خانه های تاریخی زیادی مانند خانه امام جمعه، خانه میرزا بزرگ نوری، خانه لشگر نویس، خانه سرهنگ ایرج، خانه علاءالملک، خانه رضاخان اوف و … قرار دارد.
اسناد تاریخی به دست آمده نشان می دهد که این خانه متعلق به بانویی به نام گرتیلن بازیل بنینگر Gertilen Basil Beninger که متولد شهر هامبورگ آلمان بوده و در زمان قاجار در این خانه سکونت داشته است.
در بخش شمالی عمارت بانوی هامبورگی که ارسی ها به آن باز می شده، سه سال قبل کاملا تخریب شده است و پشت این ارسی ها با دیوار پوشانده است همچنین بادگیرهای این عمارت نیز کاملا تخریب شده است.
این خانه نفیس دارای گچ بری ها، نقاشی های لاکی کاری، دیوارنگاری، گره چینی ها و … خاص و کاملا منحصر به فرد است. ملک بانوی هامبورگی تا یک ماه پیش انبار بود و مالک تمامی حیاط را مسقف و به صورت غیراصولی از آن به عنوان انبار شلنگ های صنعتی استفاده می کرد، که به تازگی ملک تخلیه و براساس گفته های ساکنین، آماده تخریب کامل شده است.
در مهر ماه سال ۹۴ خانه رضاخان اوف که در جنوب همین ملک قرار داشت شبانه و به بهانه نا ایمن بودن با لودر تخریب شد.
اما در رابطه با این ملک سخنگوى شورای شهر تهران اعلام کرده، در محله عودلاجان بناهاى ارزشمند فراوان وجود دارد و به‌رغم اینکه کل محله در فهرست آثار ملى کشور ثبت شده، اما بسیارى از تک بناهاى باارزش این محله هنوز در معرض خطر قرار دارند.
به گفته علی اعطا، این بنا یکى از آثار ارزشمند قاجارى است اما متاسفانه در حال حاضر در وضعیت نامناسبى قرار گرفته است. در محله عودلاجان بناهاى ارزشمند فراوان وجود دارد که به‌رغم اینکه کل محله در فهرست آثار ملى کشور ثبت شده، اما بسیارى از تک بناهاى باارزش این محله در معرض خطر قرار دارند.
از قرار معلوم در حال حاضر از شهردارى منطقه خواسته شده نسبت به این بنا حساسیت‌ها و مراقبت‌هاى لازم را نشان دهد.
این در حالی است که مدیر روابط عمومی شهرداری منطقه 12 نیز تاکید کرده، به هیچ‌وجه چنین ملکی تخریب نخواهد شد. ما چنین اجازه‌ای نه داده‌ایم و نه خواهیم داد. واحدهای گشت شهرداری بعد از شنیدنِ چنین شایعاتی مرتب مشغول گشت‌زنی در اطراف آن محل هستند و اگر تحرکی را در این زمینه ببینند، به شدت برخورد می‌کنند.
به گفته محمد باقر فرهند، خانه‌های این محله مالک شخصی دارند و ملک میراثی نیستند. اما کسی هم برای تخریب در عودلاجان به شهرداری مراجعه نکرده است. اگر کسی در این خصوص مراجعه کند ما نیز طبق قانون پیگیری می‌کنیم. اگر اتفاقی برای خانه‌ی هامبورگی بیفتد، به‌خاطر کم‌‌توجهی مالک است.
به گفته مسئولان شهرداری منطقه 12، این ملک در محله پامنار یا عولاجان واقع شده و از نظر متخصصان میراث‌فرهنگی ارزشمند است. کسی که آنجا مالک است یا ادعای مالکیت را دارد، این‌گونه ادعا کرده که من می‌خواهم این‌جا را تخریب کنم و از نو بسازم. براساس ادعای آن فرد، دوستاران میراث‌فرهنگی در فضای مجازی مرتب مطالبی منتشر می‌کنند با این مضمون که این خانه در آستانه تخریب است و مدام می‌پرسند که واکنش شهرداری و میراث نسبت به این موضوع چیست؟از روزی هم که این خبر منتشر شده همکاران من در ناحیه‌ی2 منطقه 12 مرتب از آنجا بازدید می‌کنند و صبح و ظهر و شب هم ندارد.
مدیر بافت و بناهای تاریخی شهر تهران نیز رابطه با احتمال تخریب خانه تاریخیبانو هامبورگی بیان کرده، این قبیل مسائل، قدری به این خاطر است که مدارک و مستنداتی که درخصوص ساختمان‌های ارزشمند و یا احیانا ساختمان‌های ثبت شده باید وجود داشته باشد، در دسترس سازمان میراث فرهنگی نیست. این مستندات باید مدام و به مرور زمان تکمیل شوند. لایه‌هایی در طرح تفصیلی وجود دارد که انعکاس‌دهنده‌ی ساختمان‌های ارزشمند هستند، منتها حتما آن لایه‌ها، لایه‌ها‌ی کامل و جامعی نیستند. می‌طلبد که شناسایی ساختمان‌ها و ارزش‌های آنها یک فرآیند ادامه‌دار و جاری باشد و از طرفی شهروندان هم به ما در تکمیل این لایه‌ها کمک کنند. باید از سوی مردم هم به ما اطلاع داده شود تا شاهد از دست رفتن ثروت‌های فرهنگی و هویت‌مان نباشیم.
