به گزارش تیترشهر:به
خاطر دارم که یکبار یکی از اعضای شورای شهر تهران با پشت سر گذاشتن سالهای پر از
تغییر و تحول تهران (ابتدای دهه 90) گفته بود: "قطار
توسعه شهر تهران آنقدر با سرعت در حال حركت است كه بسياري از الزامات و اقتضائات
را تحت تأثير خود قرار ميدهد[1]".
امروز
همه شهروندان میتوانند تاثیر تغییرات آن سالها را در زندگی روزمره خود لمس کنند:
توسعه شبکه معابر با پل دوطبقه و تونل، ساخت و سازهای خارج از عرف بخش ساختمان،
مجوزهای بی حدو حصر کاربریهای دانه درشت و عمومی، حذف فضاهای سبز خصوصی، بیتوجهی
به حریم شهر و ...
این
نوشتار البته نه با هدف مخالفت با کلیت توسعه شهر (که امری ناگزیر است)، بلکه در
مقام هشدار نسبت به ضرورت بازبینی "روش تصمیمگیری" و مدیریت
کلان پایتخت است. در نگاه مدیریت شهری، از شهر تهران تحت عنوان «قطار در حرکت» یاد
میشود. در این تعبیر موجودیت زنده، پویا و تعاملی شهر (نظیر همه شهرهای دنیا) مورد
تایید است: اینکه نمیتوان نیاز به درآمد یا حل فوری مسایل روزمره شهر (نظیر
جمعآوری زباله یا تقاضای صدور پروانه ساختمانی) را به دلیل اصلاح نگرش مدیریتی،
برنامهریزیهای زمانبر یا نظایر آن تعطیل کرد! اما به نظر میرسد در این تعبیر و
با هراس از اخلال در حرکت این قطار، تمامی تصمیمات زمینهساز تغییر در روال جاری شهرداری
به منزله تعویض چرخ قطار در حال حرکت (که محال است) قلمداد میشود. بنابراین از
میان پاسخهای موجود هر یک که کمترین اصطکاک یا تاخیر را در حرکت این قطار ایجاد
کند (فارغ از فایده و کیفیت بدست آمده در قبال هزینه مالی و زمانی) انتخاب میشود.
اینگونه است که برنامهریزیهای کلیدی (نظیر هماهنگی معاونتها و سازمانها در
داشتن داکت شهری) قربانی موازیکاری روزمره آنها میشود. با ادامه ترویج این طرز
تفکر در ردههای مدیریتی بالا، امکان پیگیری اقدامات زمانبر اما دارای نتایج حیاتی
در دراز مدت هر روز کمتر میشود (نظیر فراموشی ضرورت احیای قنوات در حفاریهای مترو
و فاضلاب، مستقل از مطالعات جامع). ترجیح دائمی اقدامات ضربتی و زودبازده و قابل ارائه
در گزارش کار مدیران بر سایر اقدامات به تدریج کار کارشناسی را به کناری مینهد و «مدیریت
شهر» را به پیشپا افتادهترین صورت آن یعنی «نگهداری شهر» تقلیل میدهد. با این
اوصاف عبارت «قطار در حال حرکت» کلمه حقی است که موجب باطل میشود.
البته
نمیتوان عملیات روزمره شهر را به بهانه کار برای دستیابی به یک فرایند یا قانون
جامع بر زمین نهاد؛ اما میتوان با قبول رای کارشناسان در زمانبر بودن برخی
راه حلها یا اختصاص بخشی از بودجه شهر به آغاز برخی برنامه ریزیها از امروز امید
داشت تا چند سال دیگر حرکاتی جدی و اساسی و نجاتبخش در تهران صورت پذیرد. تا زمان
در دست نداشتن سند جامع نورپردازی شهر تهران میتوان با بخشنامههای موقت
معاونتهای اجتماعی را ملزم به صرف بودجه چندباره در آذینبندی سلیقهای و
ناهماهنگ شهر در اعیاد کرد، اما ادامه همیشگی این روند یعنی عملگرایی مفرطی که تا
همیشه تمامی امور شهر را در فوریت و نیازمند اقدامات لحظهای میبیند و این با
تعریف مدیریت زمان و منابع فاصله زیادی دارد.
تهران
و شهرداری آن قطاری در حرکت است، اما در همین تمثیل هم از قطار متوقف در ایستگاه
تا قطاری که با اطمینان از مسیر ریل خود به سرعت پیش میتازد، حالتهای دیگری هم
میتوان متصور شد. همه اقدامات به منزله تعویض موتور قطار و غیرممکن نیست. گاهی هم
لازم است چند ایستگاه جلوتر سوزنبانی به میان آید و مسیر ریل را عوض کند. تقسیم
زمانی اقدامات و برنامهریزیها به کوتاهمدت، میانمدت و دراز مدت هم به همین
معناست. مهم تشخیص نوع پاسخ به مساله از میان این سه جنس با کار کارشناسی و اعتماد
مدیران به نظر کارشناسان و اختصاص منابع مالی و زمانی لازم به هر طرح است. همیشه عملیاتی
را از پیش نبردن به دلیل به کناری نشستن نیست؛ گاهی چند اقدام ضربتی کوتاه مدت،
زمان و هزینهای را که یک اقدام کارا در حل مساله نیاز دارد تلف میکند و آنچه در
پایان در کارنامه مدیر باقی میماند نه پرکاری، که شکست در حل مساله است.
در
مجموع، نگرانی دائمی جامعه حرفهای در جریان به اصطلاح «مدیریت جهادی» مسئولان این
است که تعجیل در تعریف و و اجرای پروژههای پرسروصدا و قابل نمایش در رزومه
مدیران، منابع مالی- انسانی و زمانی مورد نیاز برای دستیابی به پاسخ را آنقدر خرد
و بیفایده کند که این مساله هم به آزمون و خطایی فارغ از معنای مدیریت بیانجامد. پروژههایی
که برای تن رنجور و زخم دیده این شهر به سان مُسکنی است که فقط نمایان شدن دملهای
چرکین را به تاخیر میاندازد؛ تا روزی که شاید خیلی دیر باشد!
مدیریت
صحیح گاهی به برخی مطالبات- که به ظاهر جواب بسیار فوری هم نیاز دارد- با آرامش
میگوید : "صبر کنید! اولویت مسایل در برنامه بلندمدت مشخص است و آنچه میخواهید
زمان میبرد!"........... و قطار هم البته در حرکت است ...........
[1] رئیس کمیسیون شورای شهر تهران-
خبرگزاری ایرانا، 13/4/93