به گزارش تیتر شهر، آیا میدانستید، ایران در صدر کشورهای پیشرو در حفاریهای غیرمجاز است؟ حتما میدانستید. شکی نیست. شاید شما هم در زندگیتان دستکم یک بار به یافتن گنج فکر کردید اما چه کسانی اقدام میکنند؟ جویندگان گنج در ایران دو نوع هستند، بعضیهایشان با نقشههای پوستی، طلسمهای جادویی با خط میخی و فلزیابهای مدرن، رویاهای بزرگ و قد و قوارههای کوچک در همین حوالی خودمان راه میروند و اطلاعات معمولی و پیش پا افتادهای که تنها با دو سه بار جستجو در گوگل قابل دستیابی است، جا به جا میکنند؛ نتیجه این تلاشها عموما ناموفق است و تنها دستاوردشان ایجاد سوراخهای بزرگ در محوطههای تاریخی است، یا کندن دو سه تا کاشی از مسجد یا خانهای قدیمی.
نوع دیگر اما حکایت «دزدی با چراغ» است و همان ماجراهای قدیمی که همیشه پدربزرگها و مادربزرگها در شهرهای کهن در شبنشینیهای زمستانی تعریف میکنند:«یک بار آمدند، دور تا دور این محوطه تاریخی را قرق کردند و بعد ما نفهمیدیم بعدش چی شد، یعنی کسی به ما توضیحی نداد!» این حکایت اما بیشباهت به خیلی از حفاریهای غیرمجاز عجیب و غریب نیست که گاها در رسانهها خبرش را میخوانیم. مثلا یکی از آنها کتیبه سمیرم بود که با بیل مکانیکیهای عظیمالجثه و محاسبات دقیق طی دو سال از دل کوه کنده شد و هنوز دزد آن پیدا نشده است. سوال اینجاست که این همه وسایل حرفهای و پیشرفته چگونه در دست یک فرد معمولی است؟ آن هم کسانی که تنها به خاطر پیدا کردن لقمهای نانی دست به کندن زمین در نیمه شب بین مور و مارها میزنند. قطعا نه! ولی این مسئله هم باز برای ما مهم نیست چون ورود به آن سخت است.
مسئله ما این است که آیا شما میدانستید، بیشتر محوطههای تاریخی که در ایران حفاری علمی شدند، همچنان مورد دستبرد قاچاقچیان اشیاء عتیقه قرار میگیرند؟ محوطههایی که باید در پناه قانون صیانت شوند و امن باشند باز هم ناامن هستند و باز هم تخریب محوطه تاریخی را به دنبال دارند. کارشناسان میراث فرهنگی میگویند، مهمترین دلیل این اتفاق نبود یگان حفاظت میراث فرهنگی است که با توجه به وسعت محوطههای تاریخی وسیع ایران انگشتشمارند.
نگاهی به وضعیت یگانها در سراسر ایران به درستی بر این حرف صحه میگذارد. این اینفو تنها نگاهی دارد به شاخصترین محوطههای تاریخی که پیش و بعد از کاوش باستانشناسان همچنان مورد هجوم قاچاقچیان اشیاء عتیقه قرار میگیرند.
محوطهتاریخیمارلیک:جایی در کرانه خاوری سفیدرود گیلان. با قدمتی 3 هزار ساله. میگویند، آرامگاه شاهزادگان تمدن مارلیک بوده. این محوطه چه پیش از کاوش، چه بعد از حفاریهای باستانشناسی، مورد هجوم قاچاقچیان اشیاء عتیقه بوده. تنها سیزده جام چون گاو بالدار مارلیک فقط در موزه پیکاسو است.
سیلک کاشان:اینجا در منطقه فینکاشان است با قدمتی 7 هزار ساله. زیگوراتی دیرینه از گل رس و سفال. معروف به شهر نفرین. شهری که به رغم تعیین حریم، حصارکشی و تبدیل شدن به مجموعه گردشگری. هنوز هم میتوان گفت از دست حفاران غیرمجاز در امان نیست. اشمیت دزد با چراغ این مجموعه است و بسیاری از آثار آن امروز در موزه لوور فرانسه.
خوروین تهرانبعد از استرداد 9 صندوق از آثار خوروین بود که بار دیگر نامش بر سر زبانها افتاد. اهالی ساوجبلاغ هنوز یادشان میآید، چطور خیل کثیری از اجدادشان به جان این محوطه تاریخی افتادند و آثار عصرآهن آن را چوب حراج زدند. هنوز هم اگر به دیدار خوروین بروید، سوراخها و چالههای زیادی را میبینید که خاکشان تازه است و بیشک شب گذشته از شبیهخون قاچاقچیان در امان نمانده.
تختجمشید و پاسارگادشاید برای همه عجیب باشد، چنین مجموعه بهنامی با وجود ثبت در فهرست آثار جهانی هنوز هم حفاری غیرمجاز میشود. حقیقت اما مسئله دیگری است. حریم این محوطه تاریخی گوشش پر است از وز وز فلزیابهایی که خواب نیمه شب خفتگان خاک را در هم میریزد.
شوششوش جایی در نزدیکی دزفول و اندیمشک است. از مشهورترین شهرهای باستانی جهان. پایتخت چندهزارساله عیلام و پایتخت زمستانی امپراطوری هخامنشیان. شوش اما به رغم اهمیت جهانیاش، در ایران محجور است. کاوشهای غیرمجاز امان آن را بریده.
رستوران نان داغ کباب باباشاطر روی کاخ هخامنشیتپه حصار در جنوب شهر دامغان است با قدمت تمدنی پیش از تاریخ. با این حال هر روز خبری از مرغداری شدن بخشهایی از حریم آن به گوش میرسد یا ساخت رستوران نان داغ، کباب داغ باباشاطر. فضاهایی که خیلی بیربط به مجموعه تاریخی وصل شدهاند. حفاران غیر مجاز به هر طریقی اقدام میکنند.
همدان هگمتانه پیش از کاوش و پس از کاوشهگمتانه، پایتخت مادها، پایتخت تابستانی هخامنشیان، و ساتراپنشین مدیا از هخامنشیان تا ساسانیان، همیشه در معرض دزدان بوده. این نخستین پایتخت ایران چه پیش از کاوشهای علمی، چه پس از آن سری آرام بر زمین نگذاشته.
نیشابورشهر کهن نیشابور به آثار و ماندههایی از شهر نیشابور در دوره تاریخی ساسانیان است. مغول این شهر را تبدیل به خرابهای کرد اما هنوز رد پای قاچاقچیان درد کهن حمله مغول را تازه میکند.
کنگاور کنگاور شهری کهن در کرمانشاه است. معبد آناهیتا، دومین بنای سنگی پس از تخت جمشید در ایران. شهری که اگر شانس بیاورد و به آتش کشیده نشود، قربانی بدون حفاظت دزدهاست.
جیرفت کرماناز خاطر مردم نمیرود آن چنگال لودری که خورد به گنج جیرفت کرمان. چنگالی که منجر به کاوشهای علمی شد اما به رغم تمام تلاشهای باستانشناسان. چقدر آثار دزدیده شد؟ کسی نمیداند اما این محوطه ارزشمند هنوز هم رنج میکشد از نبود نیروهای یگان حفاظت،
چغامیشچغامیش، شهری از دوران پیش از اختراع خط است که قدمت آن به حدود ۳۴ قرن پیش از میلاد میرسد. چغامیش را باید نخستین مرکز در ایران دانست که خط و کتاب، اول بار در آنجا ظاهر شده. جایی که اگر گذرتان بیافتد هنوز هم میبینید که چگونه تکه سفالها هر گوشهاش افتاده. با بیل مکانیکیها مسطح میشود و چالههای بزرگ هر گوشهاش ایجاد.