به گزارش تیترشهر:کهن دژ بلوچستان سالهاست سردر گریبان دارد و روی از نخلستانهای پایین دست برگردانده است. قلعه بمپور این کهن دژ باستانی بلوچستان چیزی جز تلی از خان نخواهد بود اگر با دیدنش درنگ نکنیم و نیندیشیم؛ ویرانهای بیش نخواهد بود، اگر نتوانیم با این میراث نیاکانمان ارتباط تاریخی و معنوی برقرار نکنیم.
قدمت این قلعه به استناد برخی منابع تاریخی به دوران ساسانیان می رسد و امروزه در ردیف آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
وجه تسمیه
در برخی از افسانههای محلی بمپور را مربوط به بهمن (پسر اسفندیار) میدانند که اول بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تبدیل شده است و همچنین بر طبق اظهار نظر بسیاری از فضلای ایران و به استناد کتب تاریخی در قدیم الایام این محل را بن پهل مینامیدهاند که به معنی شهر آخر است و با بررسی آثار مکتوب گذشتگان نام باستانی این محل بن پهل بوده که با گذشت زمان به بن فهل، بن فول، بنفور، بنپور، و به بم پور (Bompour) تغییر نام پیدا کرده است که امروزه فارسی زبانان به اشتباه آن را بمپور(bam pour) میخوانند.
این قلعه که معروفترین قلعه بلوچستان است زمانی بسیار طولانی مرکز حکومت کرمان و بلوچستان بوده است. بنا بر تحقیق باستانشناسان قدمت آن به دورههای ساسانی و اشکانی بر میگردد. این قلعه در زمان سلاجقه مورد استفاده بوده است. هر چند مردم بلوچستان بر این باورند که این قلعه توسط نادرشاه افشار ساخته شده و با وجود اینکه نادر اجازه ساخت قلعهایی را در منطقه بمپور به نصیرخان براهویی داد، اما بنای قلعه بمپور بسیار کهنتر از آن است و در سال ۱۹۶۰ میلادی خانم بئاتریس دیرینهشناس انگلیسی بخشی از سراشیبی تپه زیر قلعه بمپور را مورد کاوش قرار داد و آثاری از دوران آغازین تاریخ به دست آورد.
معماری بنا
این قلعه به صورت دو تکه ساخته شده که این دو بخش به لحاظ ارتفاع با هم یکسان نیستند، صحن پایین در ورودی دیواره شرقی قلعه قرار گرفته و چند برج نیز آن را احاطه کرده است که مصالح بکار رفته در آن خشت و گل است
خصوصیات معمارى
مصالح بكار رفته در اين قلعه خشت خام و گل رس بوده كه بر روى يك تپه مصنوعى احداث شده است. ديوارهاى غربى و شرقى در هر رأس برجهاى استوانهاى دارد. از چهار برجك ديدهبانى تنها دو برجك آن به ارتفاع دو متر باقى ماندهاند. در داخل قلعه رديفی از اتاقهاى چسبيده به ديوار قلعه براى امور مختلف در نظر گرفته شده است. يك حلقه چاه نيز در درون قلعه وجود دارد. ارتفاع تپه مصنوعى كه قلعه روى آن قرار گرفته ۸۰ متر است.
قلعه از سه قسمت تشكيل شده است:
۱- قسمت انتهايى كه از ديوارهاى اصلى و دربهاى ورودى و خروجى و چند عدد برج و بارو براى حفاظت قلعه تشكيل شده است.
۲- قسمت وسط كه محل خانههاى مسكونى و برج و بارو بوده است.
۳- قسمت فوقانى كه ويژه فرماندهان و حاكم قلعه بوده و بيشترين نقش ديدهبانى از برج و باروهاى اين قسمت به دليل ارتفاع زياد صورت مىگرفته است. در محوطه قسمت فوقانى چاهى عميق ديده مىشود كه اكنون پس از گذشت چندين سال پر نشده است. در گذشته در داخل چاه يك محوطه سنگ فرش بوده كه سوراخى براى عبور نيروهاى قلعه هنگام محاصره قلعه توسط دشمنان به خارج داشته است كه در حال حاضر به علت حركت شنهاى روان و گذشت زمان مسدود شده، اما چاه به قوت خود باقى است. ديوارهاى شرقى و غربى آن داراى فاصله زيادى از هم و در سمت جنوب به يكديگر نزديكتر هستند و ضلع جنوبى در واقع كوچكترين ضلع قلعه است. هر طرف داراى برجى استوانهاى بوده كه روى هم ده برج بودهاند. بزرگترين برج قطرش به هشت قدم مىرسد و توپ در اين مكان قرار داشته است. ديوار اصلى همه اطاقها را در بر گرفته است. در صحن حياط جنوبى يك رديف اطاق و بالاتر از ديوار خراب شده است، چندين اطاق وجود دارد. در قسمت بالا كه ارگ ناميده مىشود چندين اطاق بهصورت رديفى در كنار يكديگر قرار دارند و با پنجرههايى به خارج احاطه دارند.
قلعه بمپور از نظر ارتفاع به دو قسمت تقسيم مىشود:
۱. صحن پايين كه محل درب ورودى است و در جانب شرقى قرار دارد و چندين برج آن را دربرگرفتهاند. در جنب درب ورودى چندين اطاق جلب نظر مىكنند. داخل صحن پايين يك محوطه زيرزمينى ديده مىشود كه دهانهاش شبيه چاه است كه احتمالا از راه اين چاه كه به بيرون وصل بوده در مواقع ضرورى استفاده مىكرده اند.
۲. قسمت فوقانى قلعه كه محل زندگى حاكم، فرماندهان و مقربان بوده است كه از صحن پايين بلندتر بوده و ديدهبانى از اين نقطه بر روى يك برج گرد صورت مىگرفته است. اين قسمت بر تمام اطراف اشراف دارد. ديوارها و برجها داراى سوراخهايى بودهاند كه از اين محلها به سمت دشمن تيراندازى مىكردهاند.