میزان بارش‌ها در کشور از مهر ماه تاکنون که سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ محسوب می‌شود، یک‌سوم کمتر از میانگین بلندمدت بوده و تمام استان‌ها با کم‌بارشی مواجهند. در این میان اما بارش‌ها در ۵ استان چنان شدید است که از حالا خطر خشکسالی شدید در آنها قابل پیش‌بینی است.
به گزارش مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، از مهرماه تاکنون در کشور به‌طور میانگین، حدود ۱۰۰ میلی‌متر بارش رخ داده که این میزان نسبت به میانگین بلندمدت ایران حدود ۳۴ درصد کمتر است. از سویی دیگر میزان بارش‌ها در کشور طی سال آبی زراعی جاری نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۵۲ درصد کمتر گزارش شده است. براساس این گزارش، میزان بارش‌ها در تمامی استان‌های کشور کمتر از حد نرمال است و ۵ استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان رضوی با کم‌بارشی شدید مواجهند.
مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گزارش داده که میزان بارش‌ها از ابتدای مهرماه تاکنون در سیستان و بلوچستان ۹۲ درصد و در هرمزگان ۸۹ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است. این رقم برای استان‌های کرمان و خراسان رضوی به‌ترتیب ۶۲ درصد و ۵۷ درصد تخمین زده می‌شود. میزان بارش‌ها در استان تهران نیز ۱۹ درصد کمتر از حد نرمال گزارش شده است. پیش از این نیز مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده بود که کم‌بارشی‌ها در کشور تا آخر امسال جبران نشود و تا پایان سال آبی با خشکسالی متوسط و شدید در کشور مواجه باشیم.
بازگشت خشکسالی
از سال ۱۳۷۴ دوره طولانی خشکسالی در ایران آغاز شده است و در اغلب سال‌ها بارش سالانه، پایین‌تر از میانگین بلندمدت بوده است. با وجود این افزایش بارش‌ها در سال ۱۳۹۸ برخی اقلیم‌شناسان را به این نتیجه رسانده بود که دوره خشکسالی در ایران رو به پایان است اما کاهش چشمگیر بارش‌ها در سالجاری موجب شده خشکسالی بار دیگر مطرح شود. از سویی بحث کاهش ذخایر برف کشور نیز مزید بر علت شده است. طی ماه‌های برف‌خیز که باید میزان معتنابهی برف در ارتفاعات جمع شود، افزایش عمومی درجه حرارت هوا سبب شده به‌ویژه در حوزه آبخیز زاگرس، ذخیره برفی و رواناب‌ها به‌شدت کاهش یابد. بدین‌ترتیب دبی رودخانه‌ها در فصل گرم سال بسیار کمتر از شرایط نرمال خواهد بود و می‌تواند موجب ایجاد نگرانی‌هایی در حوزه کشاورزی شود و حتی تامین آب مناطق روستایی و شهری را نیز به‌دنبال داشته باشد.
پیش‌بینی‌های میان‌مدت در بهار ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که بارش‌ها در فروردین‌ماه امیدوارکننده باشد اما با توجه به کاهش شدید بارش‌ها در دی و بهمن ماه ۱۳۹۹، کمبودها در حوزه بارش جبران نمی‌شود. از این‌رو سال آبی با کم‌بارشی مطلق به پایان می‌رسد. بنابراین کم‌بارشی فراگیر و خشکسالی گسترده در ایران دور از انتظار نیست. این وضع در بیشتر استان‌های کشور در جنوب، جنوب شرق، جنوب غرب و شرق محسوس خواهد بود حتی برای استان‌های شمالی کشور به‌ویژه گلستان نیز وضعیت خوبی پیش‌بینی نمی‌شود.
عبور سیستان و بلوچستان از خط قرمز
سیستان و بلوچستان از خط قرمز خشکسالی عبور کرده است. اسماعیل حسین‌زهی، نماینده مجلس در این‌باره اعلام کرد: نزدیک دو دهه است که استان به‌دلیل بارندگی‌های کم از خط قرمز خشکسالی هم عبور کرده‌اند و مردم شهرهای بزرگ استان نیز فاقد آب آشامیدنی سالم هستند چه برسد به روستاها. وی با بیان این که پروژه شیرین‌سازی آب دریای عمان و انتقال از چابهار به کندی پیش می‌رود به ایلنا گفت: به‌خاطر نبود بارندگی و افت سطح منابع آب زیرزمینی فرونشست شدیدی در تمامی مناطق استان در حال رخ دادن است.
این نماینده مجلس با تأکید بر اینکه سیستان و بلوچستان به لحاظ کمی و کیفیت آب در وضعیت بحرانی به سر می‌برد، از دولت خواست توجه ویژه‌ای به تامین آب استان داشته باشد. وی با اشاره به اینکه به‌دلیل خشکسالی گسترده نیازمند تخصیص منابع از صندوق توسعه ملی برای اجرای پروژه‌های آبی سیستان و بلوچستان هستیم، یادآور شد: در لایحه بودجه ۱۴۰۰ دولت پیشنهادهایی مطرح و اعتباراتی پیش‌بینی کرده اما مشخص نیست چقدر تخصیص یابد.
حسین‌زهی با بیان این که هم‌اکنون حتی در مرکز استان نیز گاها با قطعی آب مواجهیم که تبعات منفی بی‌شماری را در پی داشته است، گفت: جنوب استان در خشکسالی محض به‌سر می‌برد، در برخی شهرهای استان یک تانکر آب وجود دارد که همان یک تانکر هم کارایی ندارد. اکثر راه‌های روستایی خاکی هستند و اگر یک‌بار تانکرهای آبرسان به منطقه مراجعه کنند، خراب می‌شوند و برای تعمیرات چندین روز زمان نیاز است و همین موضوعات باعث می‌شود روستاها از سکنه خالی شوند.
وی با بیان این که بسیاری از روستاییان حتی مردم شهری به دیگر شهرها و استان‌ها مهاجرت می‌کنند، افزود: اکثر چاه‌های کشاورزی خشک شده‌اند و آب موجود نیز در برخی مناطق اسیدی یا ترش است. عضو هیأت نمایندگان استان سیستان و بلوچستان بیان داشت: در نقطه صفر مرزی کشور پاکستان جهت کشاورزی و شرب از آب استفاده می‌کنند اما به‌دلیل نبود سوخت، مردم این مناطق در کشور ما امکان برداشت آب ندارند. وی نصب نکردن کنتور هوشمند و برداشت کم آب را اجحاف در حق کشاورزان، باغات و کشاورزی منطقه دانست و تأکید کرد: وزارت نیرو و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی باید تعامل بیشتری برای تامین سوخت چاه‌های کشاورزی جهت برداشت بهینه آب داشته باشند.
حسین‌زهی در ادامه با تأکید بر لزوم پیگیری حقابه ایران از هیرمند، گفت: آبی که اکنون وارد چاه‌نیمه‌ها می‌شود از هیرمند نیست بلکه از رواناب‌های ناشی از بارندگی و سرریز در افغانستان است. نیاز است وزارت‌های خارجه و نیرو پیگیر این موضوع باشند، چون درصورت تامین آب از هیرمند امکان آبرسانی ۳۶ هزار هکتار از اراضی دشت سیستان فراهم می‌شود و منجر به ماندگاری مردم در منطقه خواهد شد که خود تامین امنیت مرزها را نیز در پی خواهد داشت.
