غروب غمبار روز جهانی یوز

به گزارش تیترشهر: آیا تکثیر یوز در اسارت، حقیقتا یک برنامه پشتیبان است و مکمل برنامه های حفاظتی پروژه یا تنها روزنه امید برای نجات یوز از انقراض است و تیر آخر پروژه ای ناموفق که از بقای نسل این جانور در زیستگاه های کشور قطع امید کرده؟

 14 آذر سال گذشته مراسمی به مناسبت روز جهانی یوزپلنگ، با حضور معصومه ابتکار، گری لوئیس، نماینده مقیم سازمان ملل در تهران و جمعی از مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست در پارک پردیسان برگزار شد که حاشیه‌هایی از قبیل انتقاد نسبت به ارائه آمار کاذب از مشاهدات توله یوز به نماینده سازمان ملل را به همراه داشت. منتقدان اعلام آماری کاذب مبنی بر مشاهده 18 توله یوز در بازه زمانی کمتر از 9 ماه را که توسط معصومه ابتکار به نماینده سازمان ملل اعلام شده بود، ناشی از تلاش سازمان حفاظت محیط زیست برای توجیه عملکرد موفقیت‌آمیز پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی عنوان کردند. پروژه‌ای که به گفته نماینده سازمان ملل در همین مراسم، پیش از آن دو میلیون دلار بودجه از سازمان ملل دریافت کرده بود و بنا بود در آینده کمک‌های بیشتری دریافت کند. اما پرونده اعتراضات نسبت به اعلام این آمار نادرست که از تفاوتی فاحش با جمعیت حقیقی توله یوزهای مشاهده شده برخوردار بود، ساعاتی پس از برگزاری مراسم، با انتشار اظهارات هومن جوکار در پورتال سازمان حفاظت محیط زیست بسته شد. جوکار در این اظهارات، اعلام ثبت تصویر 18 توله یوزپلنگ جدید توسط رییس سازمان حفاظت محیط زیست را اشتباه لفظی خوانده و این نوع اشتباهات را در مصاحبه‌ها کاملا رایج و طبیعی عنوان کرده بود.

این در حالی است که روز جهانی یوزپلنگ، امسال در سکوت کامل سپری شد و تنها نشانه‌ای که از آن در پورتال سازمان حفاظت محیط زیست کشور به جا ماند، بازنشر گفت‌وگوی یکی از رسانه‌ها تحت عنوان "بمناسبت 14 آذر روز جهانی یوزپلنگ/ چرا انقراض یوزهای آسیایی فاجعه است؟" با هومن جوکار است. اما حتی در این گفت‌وگوی کوتاه، نه تنها به عملکرد حفاظتی و برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از یوز اشاره‌ای نشده، بلکه بر خلاف عنوان آن که انتظار می‌رود لزوم جلوگیری از انقراض یوز را از دیدگاه ارزش ژنتیکی این جانور نادر و همچنین تمرکز جامعه جهانی بر نحوه حفاظت ایران از این گونه، مورد بررسی قرار داده باشد، انقراض یوز را تنها به این دلیل فاجعه تلقی کرده است که به کاهش رونق صنعت گردشگری، خواهند انجامید.

جوکار همچنین در گفت‌وگویی با دیگر رسانه‌ها به مناسبت فرا رسیدن روز جهانی یوزپلنگ، بار دیگر لزوم اجرای برنامه تکثیر یوز در منطقه‌ای محصور را در گوش مخاطب زمزمه کرده و از آن تحت عنوان "برنامه پشتیبان" یاد می‌کند تا بار دیگر این سوال را پیش بکشد که چرا پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، پس از 15 سال از آغاز به کار خود، امروز به فکر ایجاد یک منطقه پشتیبان برای تکثیر و حفاظت از بازماندگان یوز آسیایی در اسارت افتاده است؟ آیا تکثیر یوز در اسارت، حقیقتا" یک برنامه پشتیبان است و مکمل برنامه‌های حفاظتی پروژه یا تنها روزنه امید برای نجات یوز از انقراض است و تیر آخر پروژه‌ای ناموفق که از بقای نسل این جانور در زیستگاه‌های کشور قطع امید کرده؟ پروژه‌ای که نتوانسته در مدیریت دو عامل اصلی نابودی یوز یعنی تصادفات جاده‌ای و تعارضات با دامداری سنتی گامی موثر به نفع یوز بردارد.

فنس‌کشی مسافتی 12 کیلومتری از جاده عباس‌آباد (محور شاهرود تا سبزوار در جاده مشهد) که طی سه سال گذشته، 6 قلاده یوز را بر اثر تصادف با خودروهای عبوری به کام مرگ فرستاده یکی از اقداماتی است که پیشنهاد آن در اردیبهشت سال جاری، به دنبال مرگ آخرین قربانی این جاده مطرح و با قول مساعد مسئولان وزارت راه مبنی بر انجام عملیات فنس کشی و آماده سازی زیرآبگذرها برای عبور حیات وحش همراه شد. ایمن سازی نقاط حادثه خیز کشور حتی بارها مورد استقبال نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و وعده تامین اعتبار را از سوی آنها به همراه داشت. با این وجود فنس کشی تنها همان مسافت 12 کیلومتری از جاده عباس آباد نه تنها هنوز به پایان نرسیده بلکه خبری از آغاز عملیات مربوطه هم منتشر نشده است.

از سوی دیگر معضل حضور دامداران و سگ‌های گله در زیستگاه‌های یوز، همچنان به قوت خود باقی است از میان اندک جمعیت یوز باقی مانده، قربانی می‌گیرد بدون آن که پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی توانسته باشد با زمینه‌سازی برای پرداخت حقوق عرفی دامداران و خرید آغل‌ها در جلوگیری از کشتار یوزپلنگ توسط دامداران و سگ های گله مثمر ثمر واقع شود.

در هر حال گفت‌وگوی هومن جوکار به عنوان تنها متولی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در جهان، به مناسبت روز جهانی یوز، با جمله"به طور کلی درصدی از تلفات در حیات وحش اجتناب ناپذیر است و هیچ راه حلی ندارد در اروپا و امریکا هم همینطور است" به پایان می رسد تا آب پاکی بر دست علاقه مندان حیات وحش ریخته باشد و بار دیگر سیاست سازمان حفاظت محیط زیست را در "طبیعی" عنوان کردن بحران ها یادآور شده باشد.

در حالی که تاکید نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر لزوم ارائه لایحه جامع حفاظت از یوزپلنگ آسیای تا کنون هیچ واکنشی را از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به دنبال نداشته، تلاش رسانه ها برای گفت و گو با مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست در ارتباط با یوزپلنگ آسیایی و هرچه که به آن مربوط می شود مدتهاست بی نتیجه مانده. گویی مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست، از معصومه ابتکار گرفته تا مدیران معاونت منابع طبیعی این سازمان، در سایه پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی حتی از به روز کردن اطلاعات خود درباره آنچه به این جانور مربوط می شود هم شانه خالی می کنند چه برسد به پاسخ گفتن به پرسش های رسانه ها.

آمار ضد و نقیض ارائه شده از بازماندگان یوزپلنگ آسیایی در سطح کشور و عدم اجرای اقدامات موثر در پیشگیری از مخاطراتی که نسل این گونه را در آستانه انقراض قرار داده از یک سو و مصونیت کلیه مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست، نسبت به پاسخگویی به جامعه در خصوص وضعیت یوز از سوی دیگر، لزوم ورود نهادهای بالادست را به این مهم که چرا یک سازمان عریض و طویل دولتی، مسئولیت حفاظت از گونه‌ای نادر و در خطر انقراض که تنها در ایران به یادگار مانده و چشم جهان به عملکرد ایران در حفاظت از بازماندگان اندک آن دوخته شده را به پروژه ای ناموفق و به عبارتی دیگر به یک شخص حقیقی سپرده، امروز، در آستانه روز جهانی یوزپلنگ بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می کند.