‌بررسی مشکلات چهارباغ با حضور صاحبنظران

به گزارش تیترشهر : کوروش محمدی عصر روز چهارشنبه در میزگردی که توسط انجمن‌های علمی معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان در خصوص چهارباغ عباسی برگزار شده بود، اظهار کرد: چهارباغ صفوی به عنوان هویت فرهنگی و اجتماعی برای باغ‌شهر اصفهان مطرح بوده است. امروز این هویت به واسطه گستره افقی شهر به اندازه قبل قابل دسترس از بیرون شهر نیست.

وی ادامه داد: چهارباغ روزی آرامش روانی به مردم اصفهان می‌داد اما امروز این آرامش روانی از میان رفته است. چهارباغ زمانی نقطه بزرگی در اصفهان بوده اما امروز نقطه کوچکی در شهر است.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح کرد: آنچه نسل امروز به چهارباغ آسیب زده این است که به قطع ارتباط چهارباغ با روح مردم کمک کرده‌ایم. با اصل پیاده‌راه سازی چهارباغ موافق هستم اما در شیوه اجرایی که پیش گرفته شد، مخالف هستم. امروز چهارباغ با کدام خیابان‌های اطراف خود مرتبط است؟!

محمدی گفت: امروز باید برای چهارباغ هزینه کنیم. امروز چهارباغ با خیابان‌های دیگر شهر جز مسدود شدن بر روی خودرو تفاوتی ندارد! چه چیزی در چهارباغ فروخته می‌شود؟! چرا این خیابان ارزان فروشی اصفهان شده است.

وی تصریح کرد: همین امروز هم پیوست فرهنگی و اجتماعی برای چهارباغ وجود ندارد. اگر چهارباغ هویتی برای شهر اصفهان است باید بدانیم چقدر این هویت در شهر موثر است. نیاز به مطالعات داشتیم. باید از داده‌های گذشته چهارباغ استفاده می کردیم. امروز چهارباغ مشکلات فنی دارد.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه داد: اصفهان امروز به عنوان شهر صنعتی شناخته می‌شود و این یک آسیب است. باید این نگاه را نسبت به اصفهان تغییر دهیم. اصفهان امروز با ذوب آهن و مجتمع فولاد شناخته می‌شود، نه با چهارباغ و هشت بهشت.

وی تاکید کرد: اصفهان باید با نگاه انسانی تبدیل به شهری زیست پذیر شود. اصفهان دین بزرگی بر گردن ایران دارد چرا که پایه گذار رشد و اعتلای فرهنگ و هنر این کشور بوده. اما امروز حتی هنرمندان اصفهانی را هم از دست می‌دهیم.

رویکردهای صرفا کالبدی بیماری هستند

معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان نیز گفت: در چهارباغ، نقش پذیری انسان مطرح است. شهرداری میراث‌دار پروژه‌هایی است که فیزیکالیستی هستند. من از رویکردهای کالبدی به عنوان یک بیماری یاد می‌کنم.

احمد حسینی نیا ‌هم در این میزگرد اظهار کرد: با نگاهی به استخوان‌بندی شهر صفوی متوجه می‌شویم این شهر بر چهار رکن حکومت، اقتصاد، مذهب و مردم بنا شده است.

وی ادامه داد: شاید تعریف چهارباغ از هندسه چلیپایی برآمده باشد. چهارباغ استخوان بندی شهر اصفهان را در دوره صفوی کامل می‌کند. 

معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان افزود: دو سیاست در چهارباغ وجود دارد. نخستین بحث پیاده مداری است. در پیاده مداری کاهش حمل و نقل موتوری مطرح است. اما در سیاست دوم که پیاده راه سازی نامیده می‌شود، به حذف سواره می‌پردازیم. طرح در دستور کار چهارباغ الگوی جلوگیری کامل از حرکت سواره است.

حسینی‌نیا گفت: طرح تهیه شده به لحاظ کالبدی احیا تصویر تاریخی چهارباغ است. تحقق کانون‌های اجتماعی نیز در این طرح مد نظر است. گردهمایی‌های دوستانه نیز باید در چهارباغ انجام شود. هفته گذشته طرح محور میانی چهارباغ در سازمان میراث فرهنگی کشور بررسی شد و این طرح هنوز سرگردان است. باید دید آیا مسائل سیاسی دامن‌گیر این طرح شده است یا مسائل فنی!

وی ادامه داد: امروز شهر اصفهان به خصوص در حوزه چهارباغ در حال از دست دادن برند خود است. واژه اصفهان بسیار مهم است. مداخلات سیاسی و شخصی گروه‌هایی موجب شده این پروژه با مشکل رو به رو شود.

معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان تصریح کرد: می‌پرسند چرا شهرداری هم طرح می‌دهد و هم اجرا می‌کند و هم ناظر است. طرح مطالعاتی چهارباغ توسط مشاوران باوند تهیه شده و در راستای آن سازمان بهسازی و نوسازی چهارباغ شروع به فعالیت کرد.

حسینی نیا افزود: بعد از جنگ جهانی دوم برنامه ریزی به طرح‌های جامع می‌پردازد. دهه ١٩۵٠ طرح‌ها جامع عقلانی می‌شوند. در دهه ١٩۶٠ و ١٩٧٠ به بعد از منظر شهرسازی نیازهای کالبدی و کمی، برطرف شده و به مسائل کیفی وارد می‌شویم. امروز نیز چهارباغ باید به این بلوغ برسد.

وی تاکید کرد: در مباحث کیفی، نقش پذیری انسان مطرح است. شهرداری میراث‌دار پروژه‌های است که فیزیکالیستی هستند. من از رویکردهای کالبدی به عنوان یک بیماری یاد می‌کنم و محصول آنچه می‌شود که امروز هستیم. در چهارباغ باید از فضا خارج شویم و به سمت مکان‌سازی برویم.

معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان اقرار کرد: سنگ به کار رفته برای من به عنوان یک شهروند جای نقد دارد و آزاردهنده است. اما باید دید امروز رویکرد عملیاتی ما برای چهارباغ چیست. در بدنه غربی باید دانه به دانه پلاک‌ها را بررسی کنیم و برای احیای صحیح آنها برنامه بریزیم.

رویکرد در خصوص چهارباغ باید تغییر کند

یک معمار هم گفت: امروز طرحی که برای مهم‌ترین خیابان دنیا تهیه شده، توسط یکی از بخش‌های شهرداری اصفهان طراحی شده است. هیچ کجای دنیا چنین چیزی مشاهده نمی‌شود.

محمد عرب ‌اظهار کرد: چهارباغ مهم‌ترین پروژه اجرایی شهر است. این اهمیت به دلیل تاریخی بودن چهارباغ نیست و چهارباغ به عنوان بخشی از آینده اصفهان دارای اهمیت است. امروز حیات چهارباغ در معرض تهدید قرار گرفته است.

وی ادامه داد: پروژه‌هایی مثل چهارباغ در ایفای نقش حیات اجتماعی شهر بسیار با اهمیت هستند. مگا استراکچرهای زیادی در شهر اصفهان شکل گرفته است که نمی‌توان نقش آنها را در آینده حیات شهر اصفهان نادیده گرفت.

این معمار افزود: چهارباغ را باید در دو دوره مورد توجه قرار داد. نخست در صفوی و سپس در پهلوی. بخش مهمی از استخوان‌بندی اصفهان در دوره صفوی، فضای تعاملی بوده و در اختیار مردم قرار می‌گرفته. شاه عباس در اصفهان به تجدید ساختارهای مهمی دست می‌زند. همچنین تجدید ساختارهای مهمی در ساختار نظامی و سیاسی رخ داده است.

عرب گفت: این تجدید ساختارها نیازمند تجدید ساختار شهری است. چهارباغ محلی برای برخوردهای چهره به چهره است و در دوره صفوی، فضایی تفرجگاهی بوده. چهارباغ مابه‌ازای قدیمی ندارد. در قاجار فعالیت‌های جدید پیرامون چهارباغ رخ می‌دهد. این فضا هنوز چهارباغ را یک محور تفریحی قلمداد کرده است. چهارباغ در شکل دچار تغییرات کالبدی می‌شود اما هویت مردمی چهارباغ هنوز پابرجاست.

وی افزود: چشم انداز در چهارباغ این است که باید به مسائل امروز اصفهان بپردازیم. باید مشکلات امروز، صورت مسأله‌های چهارباغ باشد. امروز با مشکلات آب دست و پنجه نرم می‌کنیم و کشاورزی و صنعت آب اصفهان را مصرف می‌کنند. باید برای این صنعت و کشاورزی جایگزین پیدا کنیم و چهارباغ یک جایگزین برای صنایع اصفهان است.

این معمار تاکید کرد: امروز طرحی که برای مهم‌ترین خیابان دنیا تهیه شده، توسط یکی از بخش‌های شهرداری اصفهان طراحی شده است. هیچ کجای دنیا چنین چیزی مشاهده نمی‌شود. چهارباغ بدون جلسات و همنشینی‌ها و بدون مطالعات جدی پیاده راه شده است.

عرب گفت: فکر می‌کنم معماران قدرت‌هایی دارند که مدیران ندارند. ما به چهارباغ بیش از حد کالبدی نگاه می کنیم و آن را به اندازه یک کالبد تاریخی پایین می‌آوریم. باید نگاه استراتژیک تر باشد. نباید تخریب کنیم و دنبال طرحی دوباره باشیم. متاسفانه ذی نفعان را در نظر نگرفته‌ایم. اصفهان باید بیشتر از گردشگران، برای مردم اصفهان زیست پذیر باشد.

وی ادامه داد: چهارباغ با مزایده و مسابقه توسعه پیدا نمی‌کند. باید این نگاه به وجود بیاید که طی یک مطالعه مشخص شود چگونه تیمی از همه تخصص‌های لازم تشکیل شود و برای چهارباغ تصمیم بگیرد. چهارباغ نمی‌تواند توسط یک فرد یا شرکت طراحی شود و باید گروهی با همه تخصص‌ها گرد هم بیایند تا این محور تاریخی را آنطور که باید حفظ کنند.

اقتصاد چهارباغ را تعریف کنید

مدیر گروه اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان نیز گفت: پروژه‌های شهری از جمله چهارباغ عباسی باید اقتصادی باشد اما این به معنای سودآور بودن الزامی نیست.

رضا نصر اصفهانی هم دراین میزگرد اظهار کرد: در تصمیم گیری در مسائلی شهر باید تعریف درستی از علم اقتصاد وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: همواره نخستین مسأله در پروژه های شهری سود آوری پروژه است. وقتی در رابطه با اقتصاد صحبت می‌کنیم نباید تنها به سود نگاه کنیم. پروژه‌های شهری باید به رفاه ختم شوند و رفاه همواره معادل سود نیست.

این استاد اقتصاد شهری ادامه داد: باید پروژه‌های شهری اقتصادی باشد اما الزاما نباید سودآور باشد. نمونه این اتفاق را در بدنه سازی شرق چهارباغ دیدیم که به جای تفکر در خصوص اقتصادی بودن پروژه تنها به سودآوری توجه شد و امروز این پروژه با مشکلات متعددی روبه‌رو است.

نصر اصفهانی گفت: زمانی که بازسازی بدنه چهارباغ مطرح شد گفتند باید ارزیابی اقتصادی داشته باشد. این ارزیابی به این مفهوم برداشت شد که باید چیزی در چهارباغ بسازیم که عده‌ای آن را بخرند و به این روش هزینه‌های پروژه تامین شود. باید توجه کنیم اثراتی که در شهر ایجاد می‌کنیم، کوتاه مدت نیست و تا دهه‌ها ادامه پیدا می‌کند.

وی تصریح کرد: چهارباغ در فضای شهری اصفهان نقش مهمی دارد. چهارباغ در بعد اقتصادی، یک محور مبادلاتی است. کالاها از نقاط مختلفی می‌آید و توزیع می‌شود. زنده بودن این خیابان به زنده بودن کسب و کارها وابسته است. چهارباغ محوری است که در دوره‌های مختلف از نظر اقتصادی زنده بوده.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: از خود بپرسیم چهارباغ باید چه وظیفه‌ای در شهر داشته باشد؟! بهترین اقتصاد شهر اصفهان در خصوص گردشگری است. بنابرین این محور می‌تواند برای ترسیم حیات اقتصادی اصفهان بسیار مفید باشد. اما باید مکان‌گزینی مشاغل در چهارباغ مورد توجه باشد.

نصر اصفهانی گفت: اگر تعریف مشخصی برای اقتصاد چهارباغ انجام ندهیم، احتمالا تعریف نادرستی تحمیل می‌شود. یک زمانی گفتیم خانه‌های تاریخی مهم است و کسی نباید به آن‌ها دست بزند. اما بسیاری از این خانه‌ها شبانه تخریب شد. دلیل این بود که تعریفی برای اقتصاد این خانه‌ها وجود نداشت، اما امروز برای این خانه‌ها سرمایه جذب می‌شود.

وی ادامه داد: باید منفعت شخصی افراد در چهارباغ در راستای منفعت عمومی تعریف شود. امروز بدنه غربی در چهارباغ مالکان و صاحبان سرقفلی دارد. آنچه در چهارباغ جانمایی می‌شود باید در راستای توسعه اصفهان باشد. توسعه اصفهان نیز باید بپذیریم به سمت گردشگری می‌رود. 

این اقتصاددان شهری تاکید کرد: برای چهارباغ باید اقتصاد صحیحی تعریف کنیم. به گونه ای که مالکین هم از این طرح اقتصادی منتفع شوند. با این رخداد خود مردم بدنه غربی را احیا می کنند. شهرداری قدرت این شیوه توسعه اقتصادی در چهارباغ را دارد.

‌شهر دست بساز و بفروش‌ها است

مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان اصفهان هم گفت: همه شهر در دست مدیرها، شهرسازها و معمارها نیست! بخش اصلی شهر در دستان بساز و بفروش‌ها و جریان سرمایه است.

احمد منتظر اظهار کرد: کاری که تا کنون در چهارباغ شده، ادامه خشت اشتباهی است که مدیریت شهری قبل گذاشته بود و اشکالات زیادی دارد.

وی ادامه داد: چهارباغ گوهره تاریخ صفوی است. وقتی شاه عباس وارد اصفهان شد با شهری ممنوعه روبه‌رو شد. حصاری اطراف شهر بود که حتی شاه عباس را به آن راه ندادند. این شهر بسته و درونگرا بود. شاه عباس قصد داشت اصفهان را مرمت کند اما تصمیم گرفت اصفهان را به یک مرکز جذاب تبدیل کند.

این معمار پیش‌کسوت افزود: شاه عباس در مدت کوتاهی اصفهان و چهارباغ را ساخت. سپس متمولین شهر از شاه عباس درخواست خرید بخش‌هایی از آن را کردند. بخشی از چهارباغ تفرجگاه گروهی از متمولین شهر اصفهان شد. در آن دوره چهارباغ با جنبه‌های فرهنگی نقش خود را ایفا می‌کرد.

منتظر افزود: همه مسایل در چهارباغ در دست طراحان و معماران نیست. بخش اصلی شهر در دستان بساز و بفروش‌ها و جریان سرمایه است. در میدان نقش جهان بعد از احیا، مغازه‌ها به بهترین صنعتگران اصفهان داده شد و فضایی درخور اصفهان شکل گرفت اما امروز نقش جهان گز فروشی و بستنی فروشی شده است. در چهارباغ باید به جنبه فرهنگی تجاری‌های جانمایی شده نیز توجه شود.

وی تصریح کرد:‌ با این وضعیت اصفهان، خودرو شخصی به هرکجا وارد شود آنجا را به نابودی می‌کشاند. چقدر تلاش شد تا سی‌وسه‌پل پیاده شود؟ رابطه‌ها برای بافت تاریخی مشکل آفرین است. مگر در چهارباغ ساختمان ٨ طبقه ساخته نشد در حالی که ضابطه در چهارباغ دو طبقه بود. وقتی بدنه‌های اصلی شهر دست بساز بفروش‌ها است و در دست قانون نیست چه می‌توان کرد؟

این مرمت‌گر شهری گفت: ارزش چهارباغ به این است که حفاری شود و ابتدا ببینیم از گذشته چه چیزی باقی مانده است تا آنچه امکان دارد احیا کنیم و باقی آن را بازسازی کنیم.

منتظر ادامه داد: تا مردم را به چهارباغ نکشانیم کسبه با پیاده راه شده موافق نخواهند بود. چهارباغ بدون مردم عمل نمی کند. از پل الله وردیخان تا مسجد جامع می‌تواند پیاده راه شود.

وی اما تاکید کرد: باید دو کار مهم کرد. یکی این که دسترسی سواره مردم به چهارباغ تامین شود. خیابان شمس آبادی توان بر دوش کشیدن ترافیک چهارباغ را ندارد. نباید این اتفاق برای محور مجاور در سمت دیگر رخ دهد.

این معمار افزود: همچنین باید پارکینگ‌های کافی در اطراف چهارباغ جانمایی شود. متاسفانه همه پارکینگ‌هایی که در چهارباغ عباسی جانمایی شده بود، امروز به پاساژ و مجتمع تجاری تبدیل شده است.