سفیدرود در انتظار یک فاجعه زیست محیطی

به گزارش تیترشهر:   2محل دفن عمده و رسمی زباله در گیلان وجود دارد كه هركدام از این جایگاه‌ها را می‌توان قربانگاه طبیعت گیلان به‌شمار آورد. جایگاه دفع زباله‌های لاهیجان پس از سراوان دومین محل دپو زباله است كه زیبایی‌های طبیعی خیره‌كننده منطقه و سلامت مردم را در تهدید آسیب‌های جدی قرار داده است.
این دشت حاصلخیز كه در میان شهرهای لاهیجان، آستانه اشرفیه و سیاهكل واقع شده است با شستن خاك زرخیز بخشی وسیعی از ایران پدید آمده است، به گونه‌ای كه مرغوب‌ترین و كیفی‌ترین محصولات برنج، بادام و چای در این منطقه تولید می‌شود.
زباله‌های شهرهای سیاهكل، دیلمان، لاهیجان، رودبنه و شهرهای چاف و چمخاله لنگرود در این محل ریخته می‌شوند كه شیرابه‌های حاصل از آن خاك حاصلخیز و آبرفتی شرق سفیدرود را آلوده می‌سازند به طوری که فاجعه‌ای در روستای «تموشل» در حال وقوع است.
با آغاز فصل گرما، بوی تعفن انبوهی از پسماندهای دپو‌شده در تپه روستای تموشل، همراه با افزایش مگس و دیگر حشرات آرامش را از ساكنان روستاهای اطراف سلب كرده و محلی برای رشد و تكثیر موجودات موذی شده  كه بهداشت روستاییان اطراف را به شدت به خطر انداخته است.
این آسیب فقط متوجه روستاییان نیست بلكه با دپوی زبا‌له‌ها، رودخانه‌هایی كه از ارتفاعات جنگلی بالادست سرچشمه می‌گیرند و از شیب اندك جلگه و دشت حاصلخیز به سوی دهنه سفیدرود بزرگ‌ترین رودخانه شمال كشور و در نهایت به دریای خزر جریان دارند تبدیل به كانال‌های حمل آلودگی‌ها می‌شوند.
شیرابه پسماندهای جاری در آب‌های سطحی چون خونی آلوده در رگ‌های این سرزمین زرخیز جاری می‌شوند و مواد سمی و شیمیایی نابودی خاك و آب و آبزیان به‌ویژه ماهیان خاویاری را در دهنه سفیدرود هدف گرفته‌اند.
 «شمرود» بزرگ‌ترین رودی است كه در این قسمت از جلگه سفیدرود از ارتفاعات دیلمان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از حاشیه شهر سیاهكل و محل دپوی زباله تموشل پذیرای ناخواسته آلودگی‌های رودخانه‌های فرعی و انتقال آن به دریاست. براساس آمارهای رسمی، صدتن زباله در روزهای عادی و 120تن در روزهای تعطیل از شهر لاهیجان و در مجموع 140 تا 170تن زباله روزانه از سوی شهرداری‌های شهرستان‌های سیاهكل و لاهیجان و بخشی از لنگرود به این مكان حمل و به‌طور غیربهداشتی دفع می‌شوند.
بیش از‌هزار خانوار روستاهای اطراف نظیر زیارتگاه، دهسر، تخم شل، گلرودبار، چوشل، كرف كول، بیجارپشت، روبرابر، مختاریان و كرف كول در معرض آسیب‌های ناشی از انباشت این زباله‌ قرار دارند.
اهالی این روستاها بیان می‌کنند که بوی بد این زباله‌ها آرامش و آسایش آنها را سلب كرده و این منطقه به محلی برای تولید انواع حشرات، مگس، شغال‌ و گرازها تبدیل شده است.
روستای 20خانواری «كرف كول» در فاصله چند متری بلندی محل دفن قراردارد اما كسی قادر به باز كردن در و پنجره منزل خود نیست. در این روستا ویلاهای زیبایی هم از سوی افراد غیر‌بومی ساخته شده اما بوی زباله‌ها مانع استفاده از آنهاست.

زندانی در میان زباله‌ها
چیزی كه بیش از هر چیز توجه‌ها را به خود جلب می‌كند واقع شدن زندان مركزی شهرستان لاهیجان در وسط این زباله‌هاست كه بوی تعفن و گنداب استخرهای تعبیه شده شیرابه‌ها در چند متری این زندان بسیار آزاردهنده است.
مسئولان این زندان با وجود اینكه از بوی ناشی از این زباله‌ها در رنج و عذاب هستند اجازه مصاحبه كردن نداشتند اما از اطلاع‌رسانی در این خصوص ابراز خشنودی كردند.
ظاهرا زندانی‌ها در ساعت‌های استراحت و تنفس هم نمی‌توانند به محوطه زندان بیایند و از هوای آزاد استفاده كنند و ناچارند درها را به روی خود ببندند و در داخل اتاق‌ها هم از بوی این زباله‌ها راحت نیستند.

مصرف شهری‌ها و عذاب روستاییان
عضو شورای روستای چوشل در این‌باره می‌گوید: زباله شهرهای سیاهكل و دیلمان، چاف و چمخاله از شهرستان لنگرود و شهرهای لاهیجان و رودبنه جمع‌آوری و در این محل دفع می‌شوند.
«طاهر قاسمی» افزود: شیرابه زباله‌ها از طریق رودخانه‌ها و كانال‌های پایین دست وارد مزارع شالیزاری می‌شوند و از طریق این رودخانه‌ها آب‌ها را تا دریا آلوده می‌كنند.
او یادآوری كرد: شیرابه‌ها از طریق رودخانه‌های پایین‌دست وارد رودخانه شمرود می‌شود و در آستانه اشرفیه به رودخانه سفیدرود می‌ریزد.
قاسمی اظهار کرد: بخشی از آب زراعی شالیزارهای روستای چوشل از طریق كانال سدسفیدرود و بخشی نیز از طریق رودخانه‌های محلی آبیاری می‌شوند كه این زباله‌ها آب رودخانه‌های محلی را به شدت آلوده می‌كنند. وی گفت: این زباله‌ها محلی برای رشد و تكثیر كلاغ‌ها، شغال‌ها، سگ‌های ولگرد و گرازهاست.

نابودی ماهی‌ها
حدود سه سال است كه موضوع زباله‌ها در این منطقه بحرانی شده است و ساکنان منطقه به آن معترض هستند. رئیس شورای چهارم روستای میان محله گلرودبار در این‌باره گفت: روستای گلرودبار با بیش از 3 هزار نفر جمعیت در 3 كیلومتر پایین دست محل زباله تموشل قرار دارد كه در تابستان با گرم شدن هوا بوی تعفن زباله‌ها، مگس و حشرات آسایش مردم را سلب می‌كند.
«غلامحسین پیرو صالح» افزود: قبل از وجود زباله‌ها و سرازیر شدن شیرابه‌های آن در رودخانه شمرود كه از گلرودبار می‌گذرد، ماهی فراوانی وجود داشت و علاوه بر تأمین نیاز اهالی بخشی از این ماهی نیز به فروش می‌رسید، اما اكنون نسل این ماهیان از بین رفته و اگر هم ماهی پیدا شود، گوشت آن غیر‌قابل مصرف است.
او گفت: در اطراف محل زباله تموشل حدود 500 هكتار شالیزار وجود دارد كه این مزارع در معرض شیرابه قرار دارند و بخشی از شیرابه‌های این زباله‌ها به نهرهای آبرسان مزارع شالیزاری نیز وصل هستند.
وی یادآوری کرد: ورود این زباله‌ها و شیرابه‌های آن‌كه مزارع شالیزاری را درتهدید قرار داده‌اند زنگ خطری برای سلامت انسان و احشامی است كه از علف‌های حاشیه رودخانه‌ها و مزارع تغذیه می‌كنند.
او ادامه داد : بسیاری از آلودگی‌های این زباله‌ها از طریق پرندگان وحشی نظیر كلاغ‌ها و حتی كبوترهای محلی پراكنده می‌شوند. برخی از نهرهای آبرسان به رودخانه شمرود وصل است و شیرابه‌ها از آن طریق به شالیزارها و  چاه‌های زیرزمینی (سفره‌های زیرزمینی) منطقه وارد می‌شوند و به طبیعت، درختان میوه و بوته‌های چای آسیب می‌زنند.

دفن زباله و کنترل شیرابه
مسئولان محلی و شهرداری‌ها معتقدند ساماندهی زباله‌ها نیاز به فناوری دارد كه وارد كردن آن نیز هزینه سنگینی می‌طلبد در نتیجه حل این معضل در استان‌های شمالی كشور باید از طریق سرمایه‌گذاری در سطح كلان و با اعتبارات ملی صورت گیرد، زیرا از عهده شهرداری‌ها و اعتبارات استانی خارج است.
معاون پایش اداره كل حفاظت محیط‌زیست گیلان درباره جایگاه زباله لاهیجان گفت: در سال 95 علیه شهرداری لاهیجان شكایت شده و این شهرداری محكوم شده است.
«احسان شكری»  افزود: حداقل‌كاری كه شهرداری باید انجام دهد این است كه شیرابه‌ها را كنترل كند و برای جلوگیری از بوی بد آن روزانه روی زباله‌ها خاك بریزد.
او یادآوری کرد: بارها با شهرداری و مسئولان زندان لاهیجان جلسه گذاشتیم و قرار بود كه شهرداری با تعبیه سپتینگ برای باز چرخان شیرابه‌ها و كاهش ورود آن به طبیعت اقدام كند. شكری راه‌حل جدی و دائمی را تأمین اعتبار و ورود فناوری در سطح ملی دانست و اظهار کرد: برای حل این مشكل در خطه شمال به‌ویژه گیلان اعتبارات و عزم ملی نیاز است، در غیر‌اینصورت شمال در آینده نه چندان دور به جایگاه زباله تبدیل خواهد شد. وی تصریح كرد: با كارخانه‌های زباله سوز و مدیریت پسماند و تبدیل آن به كود حدود 95درصد مشكل پسماند گیلان قابل حل است. معاون پایش اداره كل حفاظت محیط‌زیست گیلان یادآوری کرد: روزانه 2هزارتن زباله در گیلان تولید می‌شود. در ایام تعطیلات و گردشگری این میزان به 3 هزار تن هم می‌رسد كه اگر در عمق 10 ‌متر دفن شوند می‌توانند روزانه 400 مترمربع زمین را تخریب و آلوده كنند. وی معتقد است كه روزانه 150تن پسماند در جایگاه دفع زباله تموشل لاهیجان دفع می‌شود كه خطری برای این منطقه حاصلخیز محسوب می‌شوند.
وی گفت: با هر تن زباله 500 لیتر شیرابه وارد طبیعت می‌شود كه در گیلان به دلیل شرایط آب و هوایی این وضعیت بیشتر است و در محل دفن سراوان هر ثانیه 4 لیتر زباله وارد طبیعت می‌شود كه این میزان در روزهای بارندگی 15 تا 18 لیتر در ثانیه است.
این مسئول با اشاره به اینكه دفن و ساماندهی پسماند گیلان برای مسئولان و شهرداری اولویت ندارد و براساس قانون، شهرداری‌ها موظف به ساماندهی پسماندها هستند، می‌گوید: یك‌درصد عوارض سالانه به دهیاری‌ها و شهرداری‌ها تخصیص داده می‌شود و شهرداری‌ها باید به این موضوع اهتمام داشته باشند.

دفن بهداشتی زباله شهری
به نظر كارشناسان، راه‌حل واحد و قطعی این است که تفكیك از مبدأ و مقصد پیگیری شود و از سوی دیگر مدیریت پسماند در خانواده‌ها جدی باشد و استفاده از فناوری و آموزش نیز در دستور كار قرار گیرد كه از این طریق می‌توان 90درصد این زباله‌ها را كنترل و مدیریت كرد.
رئیس شورای اسلامی شهر لاهیجان نیز گفت: دفن بهداشتی زباله شهری و تصفیه شیرابه ناشی از آن همواره دغدغه شورای شهر بوده است.
«حسینعلی خدایگانی» مهم‌ترین آلاینده محل دفن زباله را شیرابه ناشی از پسماندها دانست و افزود: شیرابه پسماند می‌تواند با نفوذ به آب‌های سطحی و زیر زمینی موجب آلودگی این منابع شود. وی با اشاره به لزوم توجه هرچه بیشتر به مشكلات و تبعات ناشی از جاری شدن شیرابه زباله به زمین‌های پایین دست و جلوگیری از هدایت آن به مزارع و رودخانه‌ها، افزود: منابع زیرزمینی آب به دلیل شیرابه‌های سمی ناشی از انواع زباله‌ها در حال از بین رفتن هستند و می‌توان با به كارگیری فناوری‌های جدید، تمام زباله را به نحوی دفن، امحاء یا بازیافت كرد که كمترین آسیب به طبیعت رسانده شود.

   پیشروی زباله‌ها به داخل جنگل‌ها
حجم زباله‌های تپه شیب‌دار تموشل در حال پیشروی به داخل جنگل‌های اطراف پوشیده از درختان پلت محلی، لیلكی(كرات) و درختان دست كاشت كاج است و تاکنون نیز تعداد زیادی از این درختان بر اثر نفوذ شیرابه‌ها خشك شده‌اند. برخی گاوها و احشام دیگر به دلیل خوردن این زباله‌ها تلف شده، باغ‌های چای نزدیك زباله‌ها از بین رفته و برخی ناچار به ترك باغ‌های گلابی و میوه خود در اطراف محل دفع زباله شده اند.