به گزارش تیتر شهر : نشستی از سلسله نشست‌های تخصصی آموزشی «آیین آواز» شب گذشته (۹ اسفندماه) در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد. در این نشست که برخلاف روال معمول گذشته استثنائاً به جای سه‌شنبه، روز دوشنبه اجرا شد، ابتدا علی شیرازی - خواننده و کارشناس مجری برنامه - ضمن تبریک به‌مناسبت تقارن برگزاری این نشست با روز دریافت جایزه اسکار توسط فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی آرزو کرد که موسیقی و آواز ایرانی نیز همچون سینما به‌زودی موقعیتی درخور در داخل و خارج از کشور پیدا کند.
در ادامه، محمد منتشری - استاد مهمان برنامه - در کنار علیرضا پورامید - کارشناس موسیقی - روی صحنه آمدند تا به بحث و بررسی موضوع فنی و تئوریک این شب با عنوان «جلوه‌گری در آواز ایرانی» بپردازند.
پورامید در ابتدا اظهار کرد: منظور از پیش کشیدن مبحث «جلوه‌گری در آواز ایرانی» پرداختن به بخش جلوه‌گر، بهجت‌انگیز و به قول معروف «شنگول» آواز ماست که مغفول واقع شده و عملا بازخورد طبیعی آن، این است که مخاطب از محصولات جدید آوازی فرار می‌کند. وقتی اثر هنری خشک و به دور از انعطاف باشد، یا مثلا بهجت‌انگیز و فرح‌بخش نباشد، لاجرم با عدم اقبال برخوردار می‌شود. به این دلیل، فکر می‌کنم لازمه دگرگونی در آثار آوازی امروز، تفکر و نگرش جدیدی است.
سپس شیرازی بیان کرد: از یک روزی که همه می‌دانیم، یک تصمیم سخت اما نانوشته گرفته شد. چه می‌دانیم! شاید هم نوشته یا توافق‌شده بود که این بخش جلوه‌گر آواز ما که مؤلفه‌هایش شامل قدرت حنجره، زیبایی صدا و جلوه‌گری و جلوه‌نمایی در آواز است نادیده گرفته و به حاشیه رانده شود. اتفاقا این‌ها مؤلفه‌هایی هم هست که در آوازهای بهترین خوانندگان این ۱۰۷ - ۱۰۸ سالی که از تاریخ ضبط موسیقی و آواز در کشور می‌گذرد وجود دارد، یعنی بهترین‌های آواز ما جلوه‌گری هم داشتند. نمادهای بارزش قمر، ظلی، اقبال و تاج اصفهانی هستند و ادیب خوانساری که دو دوره آوازی متفاوت دارد و به قدری دو دوره با هم متفاوت است که می‌شود این خواننده بزرگ را دو تا آدم فرض کرد - هرچند وقتی به نوعی کمال رسید، شیوه متأخرش را در پیش گرفت - و ادیب در دوره نخست آوازخوانی‌اش به شدت جلوه‌گر بود.
او ادامه داد: چه چیزی باعث شد که این بخش گران‌سنگ در هنر آواز ما که مردم را جذب می‌کرد و چهره‌های مطرح و مشهورش بعدها آواز را به خانه‌های مردم آوردند، نادیده انگاشته و به حاشیه رانده شود؟ یعنی در هر محله‌ای ایرج عزیز و گلپایگانی بزرگ توانستند آواز ما را به صورت عامه‌پسند انتشار دهند. دقت کنیم سال‌های سال اکبر گلپایگانی فقط با آواز و نه اجرای تصنیف و ترانه، ستاره بود.
شیرازی اضافه کرد: به هر حال، بخش آواز عامه‌پسند، جلوه‌گر و پاپیولار «لازم» بود و بخش دیگر یعنی آواز هنرمندانه‌تر و وابسته و برآمده از ردیف هم «کافی» بود. بخش جلوه‌گر از این نظر لازم بود تا مردم را با موسیقی همراه کند.
محمد منتشری نیز گفت: امشب حرف از جلوه‌گری در آواز در میان است و به واقع اگر کسی بخواهد جلوه‌گری در آواز داشته باشد، از همان ابتدا که قدم در این وادی می‌گذارد، باید یک حس و حال ذاتی در وجودش نهفته باشد که توسط خود شخص کشف می‌شود. به موازات هم آن حس و حال و شخصیت هنری که در وجود شخص هست به زیور تکنیک آراسته می‌شود، یعنی حس و حال به اضافه تکنیک، وقتی مکمل همدیگر شوند، از بطن این‌ها یک شخصیتی بروز می‌کند که مربوط می‌شود به خود آن شخص و یک شخصیت هنری به‌وجود می‌آید که شبیه هیچ‌کس نیست و نباید باشد. حالا در هر رشته هنری‌ای که می‌خواهد باشد، آواز، نوازندگی، نقاشی، خوشنویسی و... هیچ فرقی نمی‌کند، باید شیوه و سبکی که در وجود شخص شکل گرفته مختص خودش باشد. اصولا دنبال شخصیت هنری کسی دیگر رفتن هیچ جایگاهی ندارد. تقلید کسی را به جایی نمی‌رساند.
وی افزود: می‌بینیم آن‌هایی در عرصه هنر ماندگار شدند که صاحب سبک و مکتب بودند؛ ولی متأسفانه در این چهار دهه‌ای که شاهدش بودیم، به آن صورت، چه در خوانندگی و چه در نوازندگی، چهره تازه‌ای را با این خصوصیات ندیدیم. در آواز که تخصص من است و عمرم را در این راه گذراندم، صداهای خوبی هست، اما بیشتر دنباله‌روی سبک و سیاقی هستند که مربوط به خودشان نیست و زود استعدادشان تمام می‌شود، یعنی مثل یک جرقه می‌ماند، به قول سعدی بزرگ: «گاه باشد که کودکی / نادان به غلط بر هدف زند تیری» تمام می‌شود.
منتشری اظهار کرد: چندین سالی که در عرصه موسیقی بودیم، چه بسیار افرادی آمدند و رفتند و نامی از آنها باقی نمانده، ولی هنوز ایرج بزرگوار «ایرج» است و اکبر گلپایگانی «اکبر گلپایگانی»، شجریان «شجریان» است و بنان هم «بنان»، قوامی و محمودی خوانساری هم همین‌طور. قبل از انقلاب در رادیو پنج - شش آوازه‌خوان صاحب سبک داشتیم که وقتی صدایی پخش می‌شد، مثلا می‌گفتیم اکبر گلپایگانی است یا محمود خوانساری و بنان است، ولی الان همه شبیه هم می‌خوانند یا نوازنده‌ها شبیه هم می‌زنند. به حدی که نمی‌توانید تشخیص دهید که این خواننده کیست.
پس از پایان مبحث فنی و تئوریک، داود فیاضی، از شاگردان استاد مهرتاش که دو سال است روایت ایشان از ردیف آوازی را با صدای خودش به بازار موسیقی عرضه کرده، دقایقی پشت تریبون رفت، گفف: هیچ چیزی نمی‌تواند پیوند و علاقه دیرینه میان شاگردان مهرتاش را خدشه‌دار و حتی تهدید کند.
اجرای داود ناصریان - شاگرد برگزیده استاد منتشری - همراه سنتورسید حسین کشفیان، تمبک و دایره مجید خباز و دف محمدعلی خباز در دستگاه شور و سپس آوازخوانی وحید نورایی در سه‌گاه با همراهی محمدرضا قشمی نوازنده ویولن، علی حاج‌علی‌شیر نوازنده سنتور، خدیو رفعتی نوازنده تار و امیر دلبند نوازنده تمبک از بخش‌های بعدی این نشست بودند.
سعی شده بود جنس کار و صدای خوانندگان این نشست، نزدیکی بیشتری با مبحث فنی یعنی جلوه‌گری در آواز ایرانی داشته باشد.
اجرای حمیدرضا منفرد - خواننده در دستگاه چهارگاه - همراه تار شاهین صفایی و تمبک سپیده شایان‌راد از بخش‌هایی بود که با استقبال فراوان حاضران روبه‌رو شد. او آموزش خوانندگی را نزد عمویش مرتضی منفرد شروع کرد و پدر و پدربزرگش نیز جزو آوازخوانان قدیم پایتخت بودند.
در ادامه، با حضور هومن ظریف و علیرضا پورامید از کتاب مرز پرگهر (درباره زندگی و آثار حسین گل گلاب، سراینده سرود ملی ای ایران) رونمایی شد. ظریف - نگارنده کتاب - چند سالی است به کار ساخت فیلمهای مستند درباره موسیقی‌دانان ایرانی مشغول است و فیلمی همنام با کتابش درباره زنده‌یاد گل گلاب در کارنامه دارد.
آخرین بخش از هفتمین نشست آیین آواز به خوانندگی علیرضا فریدون‌پور در دستگاه دشتی همراه تار علی رسولی و تمبک امیر خیری اختصاص داشت. ضمن اینکه اعلام شد غلامحسن فتحی که پیش از این نامش به‌عنوان یکی از آوازخوانان این شب اعلام شده بود، به‌دلیل کسالت در ماه بعدی اجرا خواهد داشت.
علی جهاندار، مظفر شفیعی، فاضل جمشیدی، داود فیاضی، محمدرضا نوابی، معصومی، وکیلیان، مهندس پروا (پنج نفر اخیر از شاگردان استاد مهرتاش بودند)، امیر مداح، علیرضا حاجی طالب، سبحان مهدی‌پور، عیسی فرزان راد، غلامحسن فتحی، مجید پایدار، مهدی اصغرپور، عارف احسن، محمود حشمت، علی‌اکبر کهربایی و مسیح سام خانیان از جمله هنرمندان حاضر در این نشست بودند.
هشتمین نشست آیین آواز قرار است سه‌شنبه ۲۹ فروردین از ساعت ۱۸ در فرهنگسرای ارسباران برگزار شود.
منبع:ایسنا
