تهران ؛ هفت صبح مقصد ناكجا آباد

شاید بتوان وجود بافت فرسوده، حلبی‌آبادها را به طور جداگانه بررسی کردو در نهایت همه آن‌ها را به آسیب‌های اجتماعی نسبت داد اما واقعیت اینجاست که این مسئله را باید در نوع مدیریت شهری جستجو کرد.
مسافران، زمان نزدیک شدن به شهر را درک نمی‌کنند و همیشه اینکه چه زمانی شهر آغاز شده است و مکانی جدید شکل گرفته در پرده ایی از ابهام است . یکدفعه خود را در خیابانهای شهری به نحوی ناآشنا پیدا می کنند. همچنین شهروندانی که بواسطه مشاغل خود درسفرهای روزانه شان با اتومبیل ،اتوبوس، مترو و... در مسیرهای حومه شهر تردد می‌کنند، اغلب ناظر فضاهای زشت و مناظر نامطلوب هستند.
حسین ایمانی، استاد دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این باره با اشاره به اینکه مدیریت شهری درآمد خود را صرف چه اموری در شهر کند و چه اولویت‌هایی داشته باشد،بستگی به نوع نگاه مدیر شهر دارد، معتقد است: اگر مدیریت شهری به جای آنکه درآمد خود رافقط صرف اموری مثل اتوبان‌سازی،بزرگراه و یا کارهایی که به عنوان برگ سبزی از افتخارات بیش‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد، نکند، می‌تواند اقداماتی را انجام دهد که ارزش‌افزوده خوبی هم برای شهر داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: برای مثال اگر از ظرفیت مناطق اطراف شهر به عنوان یکی از مراکز تفریحی و گردشگری شهر استفاده شود، در عین حال که جلوی ایجاد حلبی‌آبادها و حاشیه‌نشینی را می‌گیرد ، به عنوان یکی از منبع‌های درآمد شهر نیز به‌حساب خواهد آمد.
آن‌طور که از شواهد اداره شهری مانند تهران پیداست، این است که شهرداری بودجه لازم  برای اقداماتی که به توسعه شهر کمک کند دارد که نمونه آن را در ساخت اتوبان مدرس تهران میبینیم. به گفته بعضی از کارشناسان شهری،اتوبان مدرس حتی از برخی از اتوبان‌های کشورهای اروپایی نیز زیباتر است! این یعنی اینکه بودجه وجود دارد اما نوع درگاه مصرفی که انتخاب می‌شود به جای آن‌که در خدمت شهر و مردم باشد در خدمت مقاصد سیاسی است.
ایمانی به حریم شهری به عنوان مسئله‌ای که در حوزه زیباسازی ورودی شهر اثرگذار است نیز اشاره می‌کند. او معتقد است  با توسعه شهرها در قسمت‌های حاشیه‌ایی خود که به علت گسترش سیستم حمل ونقل، رشد واحدهای صنعتی حاشیه، افزایش تعداد اتومبیل‌ها،گسترش تسهیلات شهری و سیاست‌گذاری‌های انجام شده، صورت می‌گیرد، به جذب جمعیت بیشتر در حومه شهر منجر می شود. در نتیجه مرز میان شهر و حومه آن از میان رفته و این سوال مطرح می‌شود که در واقع انتهای شهر کجاست؟ چنانچه مرزهای شهر نامشخص باشد، شهر، یکپارچگی خود را از دست می‌دهد و مدیریت آن نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
به گفته او از اسناد و مدارکی که از شهرهای قدیم در دست است تصاویریست که جهانگردان و کاشفان از شهرها تهیه کرده‌اند و بدین وسیله منظر کلی شهر را در آن معرفی ارائه کرده‌اند. دورنمای شهر در واقع تصویری است که در ورودی طبیعی شهر رویت می‌شده و هرچه تلفیق عوامل مصنوعی ورودی شهر و عناصر طبیعی مناسب‌تر بود، چشم‌انداز شهری مطلوبتری بوجود آمده است. تپه سلام‌ها و گردنه الله اکبر در امتداد این تفکر شکل گرفته‌اند.
در همین حال ابوالفضل قناعتی، یکی از اعضای شورای شهرتهران  نیز به سیما و منظر شهری به عنوان عنصری کلیدی در کالبد فضای شهری معتقد است و می‌گوید: باید ورودی‌های هر شهری متناسب با فرهنگ و دین آن جامعه باشد و ما به عنوان کشوری که تلفیقی از فرهنگ ایرانی_ اسلامی هستیم، شایسته است که در غالبی زیبا آن را به نمایش بگذاریم و به کسانی که وارد شهرهای ایران می‌شوند، فرهنگ و دین خود را معرفی کنیم که البته تا به امروز مغفول مانده است.
این عضو شورای شهر با اشاره به کمبود بودجه برای چنین اقداماتی، ادامه می‌دهد: کسر 1600میلیارد تومان توسط دولت از بودجه 23هزار میلیارد تومانی شهرداری، رکود اقتصادی که باعث رکود در ساختمان‌سازی شده و به تبع کاهش درآمد شهرداری مانند شهرداری تهران، اجازه اینکه شهرداری هزینه‌ای را صرف ورودی شهر کند، نمی‌دهد.
این عضو کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر تهران با بیان اینکه این دست اقدامات بسیار هزینه‌بر است، اضافه می‌کند: اولویت شهرداری ساخت و توسعه مترو در راستای کاهش ترافیک و آلودگی هوا است و کمبود بودجه فعلا فرصت چنین اقداماتی را به شهرداری نمی‌دهد.
هرچند که به اعتقاد رحمت الله حافظی دیگر عضو شورای شهر، در شهرداری تهران به عنوان نمونه‌ای که توجه‌ای به زیباسازی ورودی شهر نمی‌کند، آنچنان هم کمبود بودجه وجود ندارد، به طوریکه سازمان بازرسی کل کشور در گزارش 93 صفحه ای خود در مورد شرکت بهره برداری متروی تهران نسبت به جذب 4200 نفر نیروی مازاد طی سالهای 91 و 92 اعلام تخلف کرده است. پرسنلی که تعداد آنها 82 درصد افزایش داشته و میزان حقوق و اضافه کاری آنها از حدود 4 میلیارد تومان در سال 90 به حدود 15 میلیارد تومان در سال 92رسیده، یعنی معادل 275 درصد افزایش یافته است. چنانچه سرانه حقوق این پرسنل این شرکت بین 9 تا 11 میلیون تومان است.
به گفته او  400 نفر از پرسنل جذب شده این شرکت بالای 40 سال سن دارند که مدرک تحصیلی 50 درصد این افراد زیر دیپلم بوده، همچنین 30 درصد نیز زیر پنجم ابتدایی یا بیسواد هستند، اما نکته مهم دیگر اینکه 300 نفر از نیروهای شرکت بهره برداری مترو منتسب به افراد خاص هستند که در گزارش سازمان بازرسی کل کشور با ذکر نام از آنها یاد شده است.
با استناد به این گزارش و البته نمونه‌های دیگری از اتلاف بودجه به وسیله شهرداری تهران می‌توان دریافت که آن‌قدرها هم شهرداری برای زیباسازی ورودی شهر مشکلی ندارد، البته اگر فقط کمی از بریزو به‌پاش‌های نادرست جلوگیری کند و به جای آن‌که در خدمت اقلیتی باشد، منافع عموم مردم را هم در نظر بگیرد، هم بودجه کافی برای تکمیل مترو در جهت کاهش آلودگی هوا وجود دارد و هم ورودی شهر رنگ و بوی بهتری به خود می‌گیرد.
به اعتقاد کارشناسان شهری، فضاهای برون شهری وظیفه ای اساسی در شهر به عهده دارند، آنها تصویر برجسته شهر را می‌سازند و از آنجا که ورودی شهرها اولین نقاطی هستند که اکثر مسافران با آن برخورد دارند، بخش عمده تصویر شهر در هنگام ورود به شهر شکل می‌گیرد. با نگاهی به گذشته شهرها و مطالعه سفرنامه‌های مورخان در می‌یابیم که ساختار فضایی و کالبدی ورودی‌ها نقش عمده‌ای در شخصیت بخشی به شهر و توصیف فضایی آن ایفا کرده است. شاید اگر مدیران شهری توجه ویژه تری نسبت به این موضوع داشته باشند، می‌توان امید داشت که از این فضاها در جهت مطلوب و درست استفاده شده است.