کم خونی : انواع و علائم آن

به گزارش تیترشهر کم خونی یا آنمی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون برای رساندن اکسیژن به سایر بافت های بدنتان وجود ندارد. کم خونی وضعیتی است که در آن گلبول های قرمز قادر نیست وظیفه اکسیژن رسانی به سلول ها را انجام دهد و به همین دلیل است که کم خونی با مشکلات تنفسی و احساس ضعف و خستگی همراه است
هموگلوبینی که در گلبول های قرمز خون وجود دارد باعث می شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ ها به بافت های مختلف بدن برسد. ازآنجایی که تمام سلول های بدن انسان برای زنده ماندن به اکسیژن وابسته اند، کمبود آن باعث هیپوکسی شده و گسترهٔ وسیعی از مشکلات را به همراه دارد.
 از عوامل ایجادکننده کم خونی می توان به کمبودهای تغذیه ای،خونریزی، ناهنجاری های ژنتیکی، بیماری های مزمن یا مسمومیت های دارویی اشاره کرد. شایع ترین علت آن کم خونی ناشی از فقر آهن است که بیشتر در زنان دیده می شود؛ اما نوع دیگر کم خونی نشانه بیماری است که باید به آن توجه بیشتری کرد.
کم خونی در اشکال مختلف ظاهر می شود. نوع متداول آن که به ساده ترین شکل هم درمان می شود زمانی است که بدن آهن، فولات یا ویتامین B۱۲ کافی دریافت نمی کند. محققان تاکید می کنند که فقر آهن شایع ترین کم خونی در دنیاست. کمبود آهن می تواند ناشی از علل مختلف از جمله خونریزی های شدید دوره ماهانه در زنان، خونریزی ناشی از زخم، سرطان، و مصرف منظم برخی مسکن ها باشد.

افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ ممکن است دچار مشکل فرآوری ویتامین باشند. این نوع کم خونی دارای علائمی نظیر خستگی، ضعف، درد قفسه سینه، تنگی نفس، آسیب به یک عضو و مشکلات عصبی است.

آنمی آپلاستیک نوع دیگری از کم خونی است که موجب فقر سه نوع سلول خونی می شود: سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون که با عفونت مقابله می کنند، و پلاکت ها که در لختگی خون نقش دارند. طبق اعلام موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا، مغز استخوان قادر به تولید کافی سلول های خونی در این نوع کم خونی نیست. این اختلال می تواند منجر به بروز ضربان نامنظم قلب، بزرگ شدن قلب، عفونت، خونریزی، نارسایی قلبی و حتی مرگ شود.

سایر انواع کم خونی مرتبط با تولید کم سلول ها نیستند بلکه ناشی از نابودی انها هستند. کم خونی داسی شکل، یک نوع کم خونی ژنتیکی است که در آن شکل سلول های قرمز خون غیرعادی است. معمولا شبیه یک دیسک انعطاف پذیر هستند اما انعطاف ناپذیری شان موجب دشواری حرکت شان در عروق خونی می شود. به دیواره های عروق چسبیده و مانع از جریان خون می شوند در نتیجه مانع از رسیدن اکسیژن به بافت شده و به شکل متوالی از هم جدا شده و زودتر از سلول های قرمز عادی خون می میرند.

به گفته محققان، فقدان اکسیژن در بافت می تواند منجر به بروز حملات ناگهانی و شدید درد شود. این حملات درد معمولا بدون هشدار قبلی اتفاق می افتند و فرد باید به بیمارستان مراجعه کند. سایر علائم آن، خستگی و ضربان نامنظم قلب است. در بلندمدت، کمبود اکسیژن در بافت ها به آنها آسیب می رساند.

سایر علائم کم خونی شامل رنگ پریدگی، سبکی سر، سردرد یا سردشدن دست ها و پاهاست.
 
^{مهمترین علائم و نشانه های ابتلا به کم خونی عبارتند از:}

خستگی و احساس فرسودگی،رخوت و بی حالی،ریزش مو،بی قراری و ناراحتی،تنگی نفس و یا مشکل در تنفس،تمرکز ضعیف،تپش قلب،حساسیت به هوای سرد،حساسیت به هوای سرد،درد قفسه سینه،وزوز گوش ها،سردرد،تاثیر بر حس چشایی،خشکی زبان،مشکل در بلعیدن غذا،سندرم پای بی قرار، ناخن های خشک و پوسته پوسته و یا قاشقی
سایرعلائم سودمند عبارتند از:میل به خوردن مواد غیرخوراکی:مانندخوردن خاک، کاغذ، موم، سبزه، ومو که می شود نشانه کمبود آهن باشد، با این وجود این حالت در کسانی که کم خونی نداشته باشند نیز دیده می شود.
قبل از هر چیز باید وجود یا عدم وجود کم خونی و همچنین نوع آن را تشخیص دهید و بعد اگر لازم بود تحت نظر پزشک از مکمل ها استفاده کنید.
 

تشخیص کم خونی

تشخیص کم خونی معمولا با انجام تست CBC (سلول های کامل خون) توسط پزشکان در آزمایشگاه صورت می گیرد. اندازه گیری 6 مولفه، تست CBC را تشکیل می دهد که عبارتند از:شمارش گلبول های قرمز خون (RBC)، هماتوکریت، هموگلوبین، شمارش گلبول های سفید خون (WBC)، شمارش افتراقی خون و شمارش پلاکت ها. بعلاوه MCV (حجم متوسط گلبول های قرمز) نیز اغلب در CBC گزارش می شود.
 
چه عواملی خطر کم خونی را افزایش می دهد؟

رژیم غذایی فاقد ویتامین های مورد نیاز:رژیم های غذایی که میزان کمی آهن ویتامین b 12 و فولیک اسید در آنها موجود است، خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهد.
اختلالات روده ای: ابتلا به اختلالات روده ای که بر جذب مواد مغذی توسط بدن شما تاثیر می گذارد، می تواند خطر ابتلای شما به کم خونی را افزایش دهد.
قاعدگی: عموما زنان در سنین قاعدگی بیشتر از مردان و زنان یائسه دچار کم خونی می شوند.
بارداری:اگر شما باردار هستید، خطر ابتلا به کم خونی در شما افزایش می یابد.
بیماری های مزمن: بیماری های همچون سرطان، نارسایی کبد یا کلیه یا سایر بیماری های مزمن خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهند.
 
آیا پیشگیری از ابتلا به کم خونی امکانپذیر است؟

خیلی از انواع کم خونی قابل پیشگیری نمی باشند. کمبود خفیف آهن با تجویز فروسولفات یا فروگلوکونات همراه مصرف ویتامین C برای جذب بیشتر آن، قابل درمان است. تجویز ویتامین های خوراکی (اسیدفولیک) یا تزریق زیرجلدی ویتامین B12، کمبودهای مربوط را درمان می کند ،بااین حال بعضی از انواع دیگر از جمله کم خونی بسته به فقر آهن و کمبود ویتامین، با یک رژیم غذایی پر ویتامین قابل پیشگیری می باشد، این ویتامین ها و مکمل ها شامل:
آهن:غذاهای سرشار از آهن همچون سبزیجات سبز تیره برگدار، کنگر فرنگی، زرد آلو، لوبیا، عدس، نخود، سویا، گوشت، آجیل، آلو بخارا و کشمش می بایست در رژیم غذایی گنجانده شود.
شما زمانی دچار کم خونی می شوید، که خون شما گلبول قرمز کافی ندارد. زمانی گلبول های قرمز شما کم می شود که بدن شما گلبول قرمز کافی تولید نمی کند و یا گلبول تولید شده بدرستی عمل نمی کند.
فولیک اسید: فولات و هم خانواده اش فولیک اسید در مرکبات، موز، سبزیجات تیره و برگدار، حبوبات و غذاهای غنی شده موجود می باشد.
ویتامین b-12:این ویتامین بصورت طبیعی در گوشت و لبنیات موجود می باشد. همچنین این ویتامین در بعضی از شیرهای سویا هم موجود است.
ویتامین C:خوراکی های حاوی ویتامین C از جمله مرکبات، خربزه و هندوانه و انواع توت ها به جذب آهن کمک می نمایند.
 
چگونه کم خونی را درمان کنیم؟

درمان کم خونی بسته به علت آن متفاوت است، بعضی از انواع درمان بیماری مربوطه شامل:
درمان کم خونی مربوط به فقرآهن:در این شرایط پزشک شما از مکمل های حاوی آهن برای تنظیم سطح گلبول قرمز خون استفاده می کند.
درمان کم خونی مربوط به رژیم غذایی:بیمارانی که کم خونی آنها به دلیل رژیم غذایی ناسالم آنهاست و رژیم غذایی آنها فاقد آهن است و یا کم آهن می باشد، باید اقدام به گنجاندن غذاهای حاوی آهن همچون سبزیجات سبز تیره برگدار، کنگر فرنگی، زردآلو، لوبیا، عدس، نخود، سویا، گوشت، آجیل، آلو بخارا و کشمش در رژیم غذایی شان نمایند.
درمان کم خونی مربوط به بیماری های دیگر:اگر کم خونی به علت ابتلا به سایر بیماری ها باشد، می بایست برای درمان کم خونی بیماری مربوطه را درمان نمود. همچنین اگر علت کم خونی بعلت مصرف داروها از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) باشد، می بایست دارویتان را با دارویی مشابه و بدون عارضه جایگزین نمایید.
 
عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آن

1 -اسید سیتریک و اسید اسکوربیک یا ویتامین ث که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها، آب پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، سیب و آناناس وجود دارد، میزان جذب آهن را در بدن افزایش می دهد.
2 -اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن می شود.
3 -محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می شود
 
توصیه های کلی زیر را به کار ببندید:

1 -استفاده از غذاهایی که غنی از آهن است.
2 -استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث هر وعده غذایی برای جذب بهتر آهن(مثل پرتقال، گریب فروت، گوجه فرنگی،کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیموترش)
3 -گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
4 -پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
5 -برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست.
6 -تصحیح عادت های غذایی نادرست (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک، یخ) که خود از علایم کم خونی فقر آهن است.
7 -مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه برای پیشگیری به موقع یا بهبود کم خونی.
8 -استفاده از نان هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده است.
9 -استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن است.
10 -استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 -شست و شو و ضدعفونی کردن سبزی ها.
12 -شستن کامل دست ها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
13 -مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
14 -مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان.