شبکه متروی تهران با ۲۷۱ کیلومتر و ۱۵۰ ایستگاه، بزرگترین ناوگان ریلی زیر زمینی کشور است که قرار است این شبکه تا پایان سال جاری توسعه یابد به گونه‌ای که این آمار می‌تواند تا پایان امسال به ۱۶۲ ایستگاه و حدود ۳۰۰ کیلومتر مسیر ریلی برسد. البته با احتساب خطوط جدید و اتمام ایستگاه‌ها و مسیر باقی مانده در خطوط۶ و ۷، طول کلی شبکه متروی تهران در نهایت به ۵۰۴ کیلومتر مسیر ریلی و ۳۰۵ ایستگاه خواهد رسید.
براساس استاندار‌های جهانی و برای داشتن شبکه‌ای کارآمد در حوزه مترو، سرفاصله حرکت قطار‌ها باید به ۲ الی ۲.۵ دقیقه برسد و ناوگان متروی تهران برای رسیدن به این استاندارد در حال حاضر ۲۱۵ رام قطار کم دارد؛ یعنی باید به شبکه متروی پایتخت حدود ۱۵۰۰ واگن دیگر (۲۱۵ رام قطار) اضافه شود تا سرفاصله حرکتی ۲ الی ۲.۵ دقیقه را برای سیر استاندارد قطار‌ها در همین ۷ خط موجود شاهد باشیم.
متروی تهران در سه دهه اخیر همواره روند توسعه‌ای داشته است و طبق اعلام مدیران شهری به زودی علاوه بر تکمیل نواقص خطوط هفتگانه موجود، عملیات اجرایی ساخت ۴ خط جدید نیز آغاز خواهد شد که با احتساب خطوط جدید (۸ تا ۱۱) و اتمام ایستگاه‌ها و مسیر‌های باقی مانده در خطوط ۶ و ۷ مترو می‌توان در نهایت به ۵۰۴ کیلومتر مسیر ریلی و ۳۰۵ ایستگاه رسید که البته خطوط جدید نیز مثل خطوط هفتگانه فعلی، نیاز به ناوگان کافی دارند. در واقع اگر خطوط جدید ۸ تا ۱۱ ساخته شوند، کلا ۴۴۳۱ واگن یعنی ۶۳۳ رام قطار برای ۱۰ سال آینده نیاز داریم تا سرفاصله حرکتی قطار‌ها به استاندار جهانی ۲ تا ۲.۵ دقیقه برسد؛ و اما؛ در این میان مشکلات تحریم و تامین واگن‌های مترو از طریق شرکت‌های خارجی باعث شد متولیان امور صنعتی کشور و همچنین مدیران شهری با تکیه بر ظرفیت و توانمندی شرکت‌های داخلی و دانش فنی متخصصان ایرانی، به فکر ساخت قطار ملی مترو بیفتند و حالا مدتهاست که مسأله ساخت قطار ملی مطرح شده است. در این میان چند مجموعه دانش بنیان و تخصصی با نظارت و همراهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گرد هم آمده اند تا قطار مترو ملی ساخته شود و آن گونه که گفته می‌شود، باید همین روزها و تا پایان ماه جاری منتظر حرکت اولین قطار ملی مترو بر روی ریل‌های شبکه متروی تهران باشیم.
محسن هرمزی مدیرعامل متروی تهران در مورد آخرین وضعیت پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو می‌گوید: یکی از پروژه‌های مدرن و اساسی در حوزه حمل و نقل عمومی، ایجاد و توسعه خطوط مترو در کلانشهر‌ها است. شبکه متروی تهران با ۷ خط مصوب به طول ۲۹۸ کیلومتر که در حال حاضر ۲۷۱ کیلومتر آن اجرا شده و ۱۷۶ ایستگاه که تا به امروز ۱۵۰ ایستگاه آن به مرحله بهره برداری رسیده، فعال است. همچنین ۴ خط جدید جمعاً به طول تقریبی ۱۷۵ کیلومتر با حدود ۱۳۰ ایستگاه قرار است ساخته شود و با این اوصاف در حال حاضر شبکه مترو تهران دارای رتبه پانزدهم در رده بندی مترو‌های جهان است.
وی با بیان اینکه طبق قانون برنامه ششم توسعه، برای شبکه متروی کلان شهرهای کشور، تامین ۱۰۵۰ دستگاه واگن به ارزش بیش از یک میلیارد یورو به عنوان اولویت نخست مورد نیاز است که این امر باید ظرف مدت ۵ سال آینده محقق شود، می‌افزاید: تاکنون با وجود تأمین بیش از ۱۵۰۰ واگن برای شهر تهران، حداکثر بومی سازی صورت گرفته در ساخت و تولید واگن‌های موجود، حدود ۳۳ درصد بوده است. تا پیش از این در تمام پروژه‌های تأمین واگن‌های مترو، طراحی به صورت کامل توسط طرف خارجی انجام می‌شده و اسناد فنی مربوطه به صورت بسیار محدود و ناقص ارائه شده اند که این موضوع ضمن ایجاد وابستگی، مشکلات متعددی را در تعمیرات اساسی واگن‌ها ایجاد کرده و قیمت تمام شده تأمین واگن را افزایش داده است.
مدیرعامل متروی تهران ادامه می‌دهد: در راستای اجرای ماده ۵۴ قانون برنامه ششم توسعه، شهرداری و شرکت متروی تهران ساخت قطار ملی مترو را با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به منظور بومی سازی آن با عمق ۸۵ درصد مدنظر قرار داده است تا طراحی و ساخت تجهیزات ناوگان مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی شهری در داخل کشور محقق شود که این امر سبب رفع انحصار و وابستگی حداکثری به شرکت‌های خارجی، استفاده از حداکثر ظرفیت‌های تولیدی داخلی، توجه به موضوع تعمیرات و نگهداری واگن‌ها و تهیه اسناد فنی منطبق بر استانداردهای روز دنیا با تلاش مهندسان و صنعتگران داخلی می‌شود.
به گفته هرمزی، با تحقق پروژه طراحی و ساخت یک رام قطار ۷ واگنه مترو که یکی از سریع‌ترین پروژه‌های طراحی و توسعه محصولات پیچیده و با فناوری بالا در کشور است، تولید انبوه قطار ملی مترو هم امکان عملیاتی شدن پیدا می‌کند.
وی در مورد فرآینده ساخت قطار ملی مترو، با تاکید بر اینکه ۲۵ شرکت دانش بنیان در پروژه مذکور مشارکت داشته اند، می‌افزاید: در این فرآیند ضمن دستیابی به اهداف تعریف شده که به آنها اشاره شد و همچنین بومی سازی فناوری ساخت قطار مترویی، با به کارگیری ۲۵ شرکت دانش بنیان و چهار مجموعه بزرگ صنعتی شامل شرکت‌های واگن سازی تهران (تأمین کننده بدنه فلزی، سیستم تهویه، سیستم اطلاع رسانی و همچنین مونتاژ و تست قطار ملی)، جهاد دانشگاهی (تأمین کننده سیستم رانش کامل و سیستم کنترل قطار)، شرکت مپنا ریلی (تأمین کننده سیستم بوژی) و شرکت تیوان ترمز (تأمین کننده سیستم ترمز و درب) با تمام توان پای کار آمدند تا یک افتخار ملی شکل بگیرد.
ایجاد ۲۵ هزار شغل پایدار با تولید قطار ملی
مدیرعامل متروی تهران با تأکید بر اینکه در فرآیند طراحی و تولید قطار ملی مترو، ثمرات و برکات متعدد و بزرگی حاصل شد به گونه‌ای که تولید تمام زیر سیستم‌های قطار مترویی مطابق با آخرین استاندارد‌ها و تأییدیه‌های بین المللی محقق شد، تاکید می‌کند: احراز توانمندی اجرای پروژه‌های اینچنینی به صورت کلید در دست، اعم از زیر ساخت ها، سیستم‌های کنترلی، دانش فنی ساخت انواع قطار‌های مترویی و برقی از قبیل قطار‌های برقی پرسرعت و قطار‌های مترویی با آرایش‌های مختلف برای دیگر کلانشهر‌های کشور، مدیریت و اجرای پروژه‌های پیچیده و چند وجهی ریلی در کمترین زمان ممکن همگام با پیشگامان صنعت، ایجاد ۲۵ هزار شغل پایدار و مستقیم با استفاده از ظرفیت‌های کارخانجات واگن سازی و زنجیره تأمین قطعات ساخت داخل فقط در سال اول تولید انبوه قطار ملی، کاهش حداقل ۲۰ درصدی هزینه تامین ناوگان و تقلیل ارزبری پروژه‌ها تا ۸۵ درصد در مرحله تولید انبوه، از ثمرات این پروژه ملی است.
تست موفق قطار ملی با کمک آزمایشگاه مرجع یکی از کشور‌های خارجی
هرمزی در مورد زمان ورود نخستین نمونه قطار ملی به شبکه متروی تهران ادامه می‌دهد: در مورد قطار ملی مترو، کلیه تست‌های ترمزی، تست‌های ایمنی و راحتی سفر با موفقیت انجام شده که بخشی از این تست‌ها توسط تأمین کننده چک شده و بخشی نیز توسط آزمایشگاه مرجع یکی از کشور‌های خارجی تأیید شده و خوشبختانه همگی موفقیت آمیز بوده است.
وی با تاکید بر اینکه هنوز خطی برای فعالیت اولین قطار ملی مترو به طور قطعی تعیین نشده است، می‌گوید: دو تست جزئی قطار ملی باید انجام شود و به امید خدا با اتمام تست‌های نهایی، از اواخر مردادماه، قطار ملی آماده سیر در شبکه مترو خواهد بود.
