شکل‌گیری دولت هوشمند از جمله اهداف مهم دولت سیزدهم است و به خدمتی هوشمند گفته می‌شود که آن خدمت بدون مراجعه حضوری، به صورت برخط و بدون ارسال هرگونه مدرکی قابل دریافت باشد که این مورد آخر کار سختی است و نیازمند اتصال بانک‌های اطلاعاتی همه دستگاه‌های دولتی به همدیگر است تا اطلاعات خود را با هم به اشتراک بگذارند.
در راستای ارائه خدمات دولت به صورت هوشمند، دولت سیزدهم گام های بلندی برداشته و آن را به یک تکلیف قانونی برای همه دستگاه‌ها تبدیل کرد. بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱، همه دستگاه‌های اجرایی کشور که دارای خدمات عمومی هستند مکلف شدند که سه فعالیت انجام دهند؛ اول اینکه پنجره واحد خدمات هوشمند خود را راه اندازی کنند تا مردم از مراجعه به سامانه‌های متعدد آنها خودداری کنند، دوم حداقل یک سوم از خدمات پرکاربرد خود را به صورت هوشمند از طریق پنجره واحد خود ارائه دهند و سوم پنجره خدمات خود را به «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» متصل کنند؛ البته دستگاه‌ها دو تکلیف اول را باید تا پایان شهریورماه به سرانجام می‌رساندند.
وزارت ارتباطات هشت ماه زودتر از مهلت قانونی «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» را راه‌اندازی کرد و تا شهریورماه از مجموع حدود ۱۵۰ دستگاهی که خدمات عمومی ملی دارند و مشمول قانون هستند، بیش از ۴۰ دستگاه به پنجره ملی متصل شدند و مابقی نیز در تلاش برای انجام تعهد خود در مهلت قانونی بودند و از ابتدای پاییز سال گذشته دستگاه و سازمانهای زیادی به این پنجره متصل و خدمات خود را از این طریق ارائه کردند. در ادامه این گزارش به معرفی خدماتی که برخی سازمان‌ها به این پنجره متصل شدند می‌پردازیم.
گفته شده سازمان بیمه تأمین اجتماعی یکی از دستگاه‌هایی بود که خیلی زودتر از مهلت قانونی، به پنجره ملّی خدمات دولت هوشمند متصل شد. این سازمان با اتصال و اشتراک بانک‌های اطلاعاتی خود در پنجره ملّی، تا الان موفق به ارایه ۴۲ خدمت برخط به میلیون‌ها بیمه گزار شده که در گذشته مجبور بودند با صرف وقت، هزینه و انرژی قابل توجهی خود را برای دریافت خدمات مورد نیاز به مراکز تامین اجتماعی برسانند. در این گزارش به برخی از سازمان هایی که به این پنجره متصل شده اند و خدمات خود را ارائه داده اند اشاره شده است.
طبق اعلام، امروز میلیون‌ها هموطن برای خدماتی چون، دریافت سابقه خدمات بیمه، محاسبه مبلغ مستمری بازنشستگان، بیمه کارگران ساختمانی، خدمات سلامت، پرونده الکترونیک، دریافت تاییدیه از مراجع پزشکی، درخواست کمیسیون پزشکی، درخواست هدیه ازدواج و نسخه الکترونیکی دیگر نیاز به مراجعه حضوری به مراکز تامین اجتماعی در شهر و روستا را ندارند و در هر ساعت از شبانه روز و در زمان بسیار کوتاهی و به صورت کاملا رایگان این خدمات را می‌توانند دریافت کنند.
گمرک در میان دستگاه‌های اجرایی به عنوان یکی از سازمانهای مهمی است که دقت و سرعت در ارایه خدمات آن بسیار حائز اهمیت است و هرگونه وقفه و اختلال در ارایه خدمات آن مشکلات جدی را برای اقتصاد کشور ایجاد خواهد کرد. از طرفی همزمان با افزایش تصاعدی حجم متقاضیان خدمات گمرکی که به دلایل مختلف چون رونق بازار و رشد اقتصادی رخ می‌دهد، ادامه ارائه خدمات به روش‌های سنتی را تقریبا ناممکن می‌سازد و مانع بزرگی در ایجاد رضایتمندی مردم به صورت مستقیم و غیرمستقیم خواهد بود.
از همین رو با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، گمرک جمهوری اسلامی ایران به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شد تا خدمات گمرکی به‌صورت یکپارچه، سریع و آسان و برخط در دسترس عموم مردم، تجار و فعالین اقتصادی کشور قرار گیرد. هم اکنون حدود ۵۰ خدمت شناسه‌دار این سازمان در بخش‌های واردات، صادرات، ترانزیت داخلی و خارجی، محموله‌های پستی ورودی و خروجی و همچنین مسافری با تنها یک بار احراز هویت در پنجره ملی خدمات دولت هوشمند در دسترس است. بطوریکه متقاضیان با مراجعه به آن می‌توانند از این خدمات به صورت تمام وقت و بدون مراجعه حضوری بهره‌مند شوند که از جمله آنها می توان به خدماتی چون «تشریفات گمرکی بسته های پستی ورودی و خروجی»، «صدور پروانه صادرات قطعی»، «صدور پروانه ترانزیت داخلی و خارجی»، «رجیستری تلفن همراه»، «تعیین ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی» و «رسیدگی به اختلافات گمرکی» اشاره کرد.
پنجره ملی خدمات دولت هوشمند که به نشانی www.my.gov.ir در دسترس عموم قرار دارد، خدمات الکترونیکی حوزه مالیات در قالب «درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی» بدون داشتن مراجعه حضوری و با یک بار احراز هویت به مودیان ارایه می‌شود. این خدمات شامل ۱۹ مورد است اما مهم ترین آنها عبارت است از سامانه‌های دریافت و پردازش اظهارنامه، اعتراضات و شکایات، شیوه استرداد مالیات و مالیات ارث.
درحالی که اتصال دستگاه‌ها به این پنجره ادامه دارد، اسفند سال گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطاعات از اتصال حدود ۹۳ درصد دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات هوشمند خبر داد و گفت راه اندازی پنجره ملی خدمات هوشمند آرزویی بود که در قدم اول راه اندازی شده و حدود ۳۰۰۰ خدمت از این طریق به مردم ارایه می‌شود که این اتفاق بزرگی است.
در همین رابطه به تازگی عیسی زارع پور- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- در مراسم رونمایی از پروژه های ارتباطی به مناسبت روز جهانی ارتباطات به راه اندازی پنجره ملی خدمات دولت هوشمند اشاره کرد و گفت در ۲۰ ماه گذشته ۹۵ درصد دستگاه های دولتی نزدیک به ۵۰ درصد خدمات خود را از طریق این پنجره به مردم ارائه کردند.
طبق گفته وی حدود ۳۰۰۰ هزار خدمت در این پنجره ارائه می شود و مردم می توانند با یک بار احراز هویت از تمام خدمات مورد نیاز خود از طریق این پنجره بهره مند شوند و تاکنون نیز ۱۵ میلیون نفر از مردم از این پنجره برای دریافت خدمات خود استفاده کرده اند.
گفتنی است اواخر سال ۱۴۰۱ پروژه پنجره ملی خدمات دولت هوشمند در بخش نهایی داوری پروژه های دولت الکترونیک مسابقات اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی(WSIS) که همزمان با روز سوم اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی سال ۲۰۲۳ در ژنو سوییس برگزار شد، اتحادیه بین المللی ارتباطات(ITU) این پروژه را به عنوان یکی از پروژه های برتر در حوزه دولت الکترونیک انتخاب و جایزه WSIS Prize Champion ۲۰۲۳ را به رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران که به نمایندگی از این وزارتخانه در این اجلاس شرکت کرده بود اهدا کرد.
