نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری و دفتر هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاه علوم پزشکی ایران دوره دانش افزایی دین در دنیای مدرن را با حضور جمعی از اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکتر ابوالفضل روحی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار کردند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این نشست یادآور شد: موضوع دین در دنیای مدرن، یکی از مهمترین چالش های نظری امروز جهان است که خاستگاه آن دنیای غرب به شمار می رود.
وی افزود: پس از بروز و ظهور ظواهر و نتایج مدرنیته در غرب، کلیسا در رابطه با دین زدایی از جامعه غرب احساس نگرانی کرد و باب این بحث ها در غرب باز شد. به تبع آن در سایر جوامع و ادیان هم مطرح شد. در کشور ما هم بدون پیش آگاهی نسبت به مبانی نظری و تئوری های مدرنیته از طرفی و تلقی و برداشت و مقایسه ناصواب آموزه های کلیسا با اسلام از طرف دیگر، به این موضوعات دامن زده شد.
روحی با بیان این مطلب که تلقی ما از دو مفهوم دین و مدرنیته، تعیین کننده نوع نگاه به مقوله دین در دنیای امروز است، اظهار داشت: طبق تعریف اکثر جامعه شناسان غربی جامعه مدرن جامعه ای است که چهار مولفه داشته باشد. یک کاملا لیبرال باشد و باید دقت کرد که لیبرالیسم یک بسته کامل است که در بعضی جوامع نمی تواند تحقق پیدا کند.
وی افزود: دوم معتقد به اومانیسم باشد آن هم اومانیسم فردی یعنی همه ارکان هستی را بر مبنای محوریت انسان تعریف کند ، سوم سکولار باشد یعنی بین دین و دنیا فاصله باشد و چهارم پلورالیسم یا تکثرگرایی در آن جامعه وجود داشته باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی یادآور شد: بر این اساس مدرنیته بر اساس مبانی فکری و ایدئولوژی غربی برای هر جامعه ای امکانپذیر نیست. بنابراین ظواهر مدرنیته که شامل تکنولوژی و بکارگیری قدرت علم است ممکن است به جامعه ای راه یابد اما مدرن به حساب نیاید.
وی در ادامه به تعریف و از تلقی دین پرداخت و افزود: نگاه سنتی به دین که شامل آموزه های وحیانی برای هدایت بشر و رستگاری است در مقابل تعاریف متعدد غرب از دین دارد که حداقل به ۱۲۰ نوع می رسد بعنوان نمونه هرنوع باوری که برپایه آن رفتاری از فرد سر می زند یا باعث شکل گیری یک سبک زندگی خاصی شود و بسیاری تعاریف دیگر.
روحی با تفکیک و تفاوت دین و معرفت دینی گفت: این تفاوت بین یک حقیقت به نام دین و برداشت های مختلف از آن حقیقت است که معرفت دینی نام دارد. بنابراین دین یک حقیقت واحد و معرفت دینی بسیار متکثر است.
وی با اشاره به اینکه بدون آگاهی از مبانی هر دینی نباید به تحلیل و تفسیر آن پرداخت، اظهار داشت: نباید آنچه از آموزه های متناقض مسیحیت و تعالیم تنگ نظرانه و سخت گیرانه کلیساست و خود غرب در برابر آن قیام کرده و در مقابل آن ایستاده را به عنوان مفهوم و مایه دین برای همه جوامع بشری تعمیم داد و نسخه واحدی برای همگان پیچید. نباید ادیان و باورهای سنتی بسیاری از کشورها جوامع را نادیده گرفت، اگرچه که در ظاهر بسیار پیشرفته به حساب بیایند. ژاپن، چین و برخی کشورهایی که مظاهر تمدنی غرب را دارند از این مقوله اند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: به جهت پویایی دین اسلام بویژه فقه شیعه آنچه امروز به عنوان ظواهر مدرنیته است، اگر در مسیر سعادت بشر قرار گیرد منافاتی با دین ندارد اگرچه بخش هایی از مسیحیت و حتی اسلام تنگ نظرانه آن را نمی پذیرند، اما مبانی فلسفی و نظری که اساس مدرنیته را تشکیل می دهند و پیش تر به آنها اشاره شده با اصول اساسی و بنیادی اسلام در تضاد است و قابل جمع نیست.
وی افزود: بنابراین هم می توان دیندار حقیقی بود و هم به تجربیات و دستاوردهای بشری توجه داشت اما باید دقت کرد این مبانی فکری و فلسفی و ایدئولوژی است که رفتار خاصی را به دنبال دارد و نباید فریب خورد چرا که با از میان برداشتن نام دین و حذف ایدئولوژی، تئوری ها و نظریه های متعددی به عنوان بدیل جایگزین آنها شده است.
روحی تاکید کرد: اینجاست که تحول باید در علوم انسانی باشد نه علوم فنی و تجربی چرا که پایه و اساس این تحولات، فلسفه و تئوری پردازی هایی است که در این حوزه صورت می گیرد و علوم تجربی و فنی و تکنولوژی و حتی نظام سازی را بر اساس نوع تفکر سوق می دهد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: امروز اخلاق و معنویت هم در غرب در ساختار غیر دینی تعریف شده و اخلاق را در برابر دین قرار داده است این در حالی است که در ساختار اصیل دین اسلام، اخلاق بخشی از دین است نه روبروی آن.
وی گفت: در دین اسلام هم در بعد ارتباط فردی با خداوند و هم در بعد مسائل اجتماعی مولفه پاسخگویی به نیازهای زمانه وجود دارد که در هیچکدام از ادیان پیش از آن از جمله مسیحیت وجود ندارد اما این تفاوت ماهوی و ذاتی در شریعت این ادیان است که به اذعان بسیاری از اندیشمندان و متفکران امروزی دین اسلام واجد همه ابعاد فردی و اجتماعی است و طبیعی است هرچه شناخت از دین بیشتر شود می تواند در این زمینه راهگشا باشد.
روحی در پاسخ به پرسش چگونگی تبیین دین برای کودکان و نوجوانان اظهار داشت: در این زمینه اسلام دارای مبانی خاص فلسفی دینی برای کودکان است هرچند در این باره کار زیادی نشده است اما در مواردی هم آثار خوب و قابل توجهی به زبان و ادبیات امروزی وجود دارد.
