آرامگاه حیقوق نبی (ع)؛ پیامبری که دو بار از دنیا رفت

حیقوق نبی (ع) کیست؟

حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنی‌اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث گردیده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است.

این پیامبر الهی در زمان خودش نگهبان معبد سلیمان (معبد بزرگ یهودیان) در اورشلیم (بیت‌المقدس کنونی) بوده است و به همین جهت دارای شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود است و نام ایشان در کتاب تورات عهد عتیق که برای یهودیان بسیار معتبر است، ذکر شده است.

راز نام‌گذاری ایشان

حیقوق یا بنا بر ضبطی دیگر حَبَقّوق به زبان عبری به معنای «در آغوش گرفته شده» است. نهادن این نام بر این فرستاده‌ی خداوند بی‌سبب نبوده است و اندک زمانی بعد از ولادتشان راز این نام‌گذاری برملا می‌شود. ایشان در زمان کودکی از دنیا می‌روند اما به اذن الهی دوباره زنده شده و به حیات خود ادامه می‌دهند. چگونگی این واقعه به دو صورت روایت شده است که هر در هر دو صورت ایشان بعد از مرگ در آغوش گرفته شده و سپس دوباره زنده می‌شود.

عده‌ای از مورخین این گونه نقل کرده‌اند که الیاس نبی (ع)، کودک از دنیا رفته را در آغوش گرفته و از خدای متعال می‌خواهد که او را برگرداند و این دعا در دم مستجاب می‌شود.

نقل تاریخی دیگر این است که مادرشان طفل بی‌جان را در آغوش گرفته، او را در بسترش می‌خواباند. او به عبادت می‌ایستد و پیش از آنکه عبادتش تمام شود، کودک زنده می‌شود.

ورود حیقوق نبی (ع) به ایران

یکی از مهم‌ترین حکومت‌های منطقه‌ی میان‌رودان (بین‌النهرین) در هزاره‌ی اول قبل از میلاد، حکومت بابلی‌ها بوده است و یکی از مشهورترین پادشاه بابلی‌ها بخت نصر نام داشته است. وی همان کسی است که لشکر بابلی‌ها در سال ۶۱۲ قبل از میلاد به فرماندهی او بر آشوریان غلبه و پایتخت آنها را تصرف کردند.

در سال ۵۹۷ قبل از میلاد، بخت نصر به اورشلیم حمله کرد و این شهر را به تصرف خود درآورد. در این حمله معبد سلیمان تخریب شد، گروهی از یهودیان کشته شدند و تعداد کثیری از آنها به اسارت گرفته شده و به شهر بابل، نزدیک بغداد فعلی، انتقال داده شدند. این اسرای یهودی مدتی طولانی (۵۸ ساتل) در بابل زندانی بودند.

در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، کوروش هخامنشی پادشاه ایران به بابل حمله کرد، لشکریان بابلی شکست خوردند و بابل تصرف شد. کوروش دستور آزادی زندانیان یهودی را صادر و آنها را به مهاجرت به بیت‌المقدس تشویق کرد.

یکی از این اسرای یهودی، حیقوق نبی (ع) بود که بعد از آزادی به همراه عده‌ای از پیروانش به بیت‌المقدس باز نگشت. او به ایران مهاجرت کرد و در منطقه‌ی رودآور، تویسرکان امروزی، ساکن شد و در همان منطقه نیز از دنیا رفت.

از چهره‌ی این پیامبر الهی تصویری نقاشی شده موجود است که در موزه‌ی لوور نگه‌داری می‌شود. همچنین تصاویری از ایشان به همراه تندیس‌هایی از سنگ مرمر در موزه‌ی واتیکان موجود است.

حیقوق نبی در اسلام

نام این پیامبر الهی در متون اسلامی آمده است که به دو نمونه از آن‌ها اشاره می‌شود.

یکی از اعمال مستحبی که در روز پانزدهم ماه رجب در کتاب مفاتیح‌الجنان توصیه شده، اعمال ام داوود است. در میان اعمال ام داوود مناجاتی وجود دارد که نام بسیاری از پیامبران الهی در آن آمده که حیقوق نبی نیز جزو پیامبران نام برده شده است.

یکی از مناظراتی که امام رضا (ع) در دربار مامون عباسی در آن شرکت کردند، مناظره با جاثلیق دانشمند یهودی معروف به راس جالوت بود. در این مناظره امام رضا (ع) در احتجاجات خود به انبیای یهود از کتاب حیقوق نبی نیز گواهی آورده‌اند که به این مناسبت نام ایشان در این روایت وارد شده است و متن کامل آن در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی (ره) وجود دارد.

کتاب حیقوق نبی و پیش‌گویی‌های ایشان

متن کتاب ایشان یکی از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین متون در ادبیات عبری است که در سِفر سی‌وپنجم از اسفار عتیق آمده است.

ایشان در قالب پرسش و پاسخ از محضر خداوند متعال و دعا، خطاهای قوم یهود را به آن‌ها متذکر شده و آنها را به توبه تشویق می‌نماید و در قالب پاسخ‌هایی که از جانب خداوند دریافت می‌کند حوادثی را که در طول حیاتشان بر یهودیان عارض می‌شود پیش‌گویی می‌کند.

وی احوالات بابلیان را تشریح کرده، به حمله‌ی آنها و سرانجام شهر اورشلیم و ساکنانش در این حمله اشاره می‌کند و سرانجام بابلی‌ها و اسرای یهودی آن‌ها را نیز بیان می‌نماید.

یکی دیگر از مطالبی که در کتاب حیقوق نبی آمده است، بشارت دادن رسالت حضرت محمد (ص) و نزول قرآن است و این همان مطلبی است که امام رضا (ع) از آن یاد کرده است.

آرامگاه حیقوق نبی (ع)

آرامگاهی را در سرزمین بعثت این نبی الهی به ایشان نسبت داده‌اند که با توجه به بررسی‌های تاریخی که نتیجه‌ی آن‌ها در همین مقاله آورده شد، پایه و اساس تاریخی ندارد و از این رو آرامگاه حیقوق نبی همین آرامگاهی که در تویسرکان است بیشتر با سرگذشت ایشان هم‌خوانی دارد.

ساختمان آرامگاه حیقوق نبی (ع) مربوط به دوره‌ی سلجوقیان، قرن هفتم هجری قمری، است. این بنا بدنه‌ای هشت‌ضلعی شامل هشت ترکه‌ی آجری به عنوان ستون‌های اصلی بنا و سقفی مخروطی‌شکل دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین، ۱۲ متر است و سقف آن که گنبدی با انحنا و تحدب کم است، از ارتفاع ۷ متری شروع می‌شود و در قسمت انتهای پیشانی بنا، چندین کنگره‌ی آجری برجسته به شکل مثلث دارد.

روی دیوارهای خارجی به صورت کاشی‌کاری طاق‌نماهایی برای تزیین ساخته شده و طرح ستاره‌ی داوود (ستاره‌ی شش‌ضلعی) که نماد دین یهود است در آن‌ها به کار رفته است.

البته در جریان حفاری‌های انجام شده، بقایای حصار مربع‌شکلی به همراه پلان چهار برج در اطراف آرامگاه پیدا شده است که به نظر می‌رسد مربوط به بنای سابق بوده و بعید نیست که آرامگاهی قدیمی‌تر از آرامگاه موجود، در این مکان وجود داشته است.

آرامگاه حیقوق نبی (ع) به شماره‌ی ۹۶۹ در تاریخ هشتم اردیبهشت ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

قبر اصلی، معجزه یا شایعه

در سال ۱۳۷۲ شمسی، دزدان اشیاء عتیقه نزدیک مقبره‌ی حیقوق نبی در داخل آرامگاه شکافی ایجاد کرده بودند که از همین شکاف برای بررسی‌های بیشتر اسفاده شد و معلوم شد که در زیر ساختمان آرامگاه، سردابی قرار دارد که قبر اصلی به صورت کاملاً پنهان و آجرچینی شده در آن وجود دارد.

در جریان این تفحص، مطلبی منتشر شده است که نگارنده‌ی این مقاله در تحقیقات خود نتوانسته است به صحت آن اطمینان پیدا کند ولی به دلیل بیان آن در بسیاری از سایت‌های اینترنتی، این مطلب را منعکس می‌نماییم و تحقیقات بیشتر را برعهده‌ی مخاطبین می‌گذاریم.

به نقل از کسانی که برای اولین بار وارد سرداب شده‌اند و قبر اصلی را پیدا کرده‌اند اعلام شده است که جسد ایشان بعد از چندهزار سال سالم و بدون تغییر شکل همانند یک انسان خوابیده، نمایان شده است به نحوی که بعد از کنار زدن خاک اندکی که روی پیکر بوده، پوست بدن قابل لمس بوده است.

در بسیاری از سایت‌ها نیز در کنار توضیحات این چنینی، فیلمی از این جریان منتشر شده است که در آن سرداب به همراه قبر اصلی مشخص است ولی پیکری دیده نمی‌شود و فیلم کامل‌تری هم از این حفاری در دسترس نیست.

البته آن چیزهایی که در مورد این مکان اهمیت دارد یکی فردی است که در آن دفن شده که بدون هیچ شک و تردیدی، یکی از انبیاء الهی است و دیگری بنایی است که قدمت قابل توجهی دارد و برگی از دفتر تاریخ این سرزمین است.