سکونت 10درصدی گیلانی ها در حاشیه

گستـــــرش پــدیده حاشیه‌نشینی در شهرهای گیلان به‌ویژه در رشت، لنگرود، بندر انزلی و تالش، توسعه استان را در كلاف سردرگمی پیچیده و برطرف كردن این معضل نیازمند برنامه‌ریزی است.  به گزارش فارس، حاشیه‌نشینی از پدیده‌هایی است كه در 60 سال گذشته در ایران و بسیاری از كشورهای جهان حتی در كشورهای پیشرفته گسترش پیدا كرده و معضلاتی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به همراه آورده است. حاشیه‌نشینی، زاغه‌نشینی و حلبی‌‌آبادها به دلیل تداوم مهاجرت‌ها، رشد جمعیت شهری و سكونت‌گاه‌های رسمی یكی از چالش‌های اصلی در مسیر توسعه پایدار محسوب می‌شود.  طبق بررسی‌های انجام شده، اكنون بیش از 11 میلیون نفر در 58 شهر ایران به‌عنوان حاشیه‌نشین شناسایی شدند. در گیلان نیز شهرهای رشت، لنگرود، بندر انزلی و تالش بیش از مناطق دیگر استان با پدیده حاشیه‌نشینی مواجه‌اند.

شناسایی 13 محله حاشیه‌نشین در رشت
گزارش‌های منتشر شده حكایت از آن دارد تاكنون 13 محله حاشیه‌نشین در شهر رشت شناسایی شده است و حدود 10‌درصد از جمعیت این شهر در چهار محله از این محله‌ها سكونت دارند. وجود بیش از 8 هزار واحد مسكونی بدون تكلیف در سكونتگاه‌های غیر‌رسمی رشت از مشكلاتی محسوب می‌شود كه پدیده حاشیه‌نشینی را در مركز گیلان به وجود آورده است.  حاشیه‌نشینی از روش‌های رایج زندگی بین شهرها و روستاها محسوب و شامل افرادی می‌شود كه از حالت تولیدكننده در شهرهای كوچك و روستاها خارج شده و در حاشیه شهرهای بزرگ‌تر كه پر از مهاجران است، اسكان یافته است.زندگی در حاشیه شهرها ساخت‌وسازهای غیر‌مجاز و ناكافی بودن خدمات شهری مشكلاتی را برای مهاجران به همراه دارد.
چالش‌های حاشیه‌نشینی به غیر از اینكه موجب آزار حاشیه‌نشینان و روند روبه رشد آسیب‌های اجتماعی می‌شود، مدیریت شهری را برای ارائه خدمات و نظم و انضباط شهری دچار مشكل می‌كند.

دستاورد مدرنیسم
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در این‌باره اظهار كرد: حاشیه‌نشینی از دستاوردهای صنعتی شدن و مدرنیسم است.
«محمد دوستار» صنعتی شدن را دارای دستاوردهای مثبت و ایجاد رفاه نسبی برای جوامع عنوان كرد و افزود: آپارتمان‌نشینی و كاهش جمعیت خانوارهایی كه شهرنشین شدند از عوارض صنعتی شدن است. وی با بیان اینكه مصرف‌گرایی، فردگرایی، آلودگی محیط‌زیست و آلودگی شهرهای بزرگ از عوارض صنعتی شدن است، تصریح كرد: پژوهشگران حوزه‌های مختلفی در حاشیه‌نشینی را بررسی كردند و جامعه‌شناسان، اقتصاددانان و روان‌شناسان بحث‌هایی در این زمینه دارند. عضو هیات علمی دانشگاه گیلان حاشیه‌نشینی را پدیده‌ای چندوجهی خواند و بیان كرد: حاشیه‌نشینی شامل آن گروه از افراد می‌شود كه به تصرف نواحی نزدیك به شهرها می‌پردازند و وارد بخشی از اقتصاد شهری می‌شوند اما جزو نظام کامل اقتصادی شهرها نیستند.
دوستار به وجود حاشیه‌نشینی در 4 شهر گیلان اشاره كرد و گفت: حاشیه‌نشینی روندی را طی كرده و به جایی رسیده‌ که در بسیاری از مناطق ابتكار عمل را از مسئولان گرفته است. اکنون برنامه‌ریزان و مجریان شهرها به هر طریقی می‌خواهند بخشی از مطالبات حاشیه‌نشینان را برآورده می‌كنند و این کار بسیار سخت است.

حاشیه نشینی قاعده ندارد
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان با اشاره به اینكه حاشیه‌نشینی بر قاعده ویژه‌ای استوار نیست، تاکید كرد: از سال 1320 تا 1332 حركت به طرف شهرها را در مطالعات جمعیتی در نظر می‌گیرند زیرا قبل از آن در بیشتر روستاها توازنی وجود داشت. پس از این تاریخ به دلیل سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی كه در كشور انجام شد، این توازن به‌نحوی، اقتصاد روستایی و شهری را به‌هم می‌ریزد و یكی از عوامل اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها است.
وی با بیان اینكه مهاجرت از روستا به شهر توازن اقتصادی در روستاها را به‌هم ریخته است، اظهار كرد: عوامل اقتصادی، زیربنایی و فرهنگی و اجتماعی موجب گرایش مردم از روستاها و شهرهای كوچك به اطراف شهرهای بزرگ شده است.
دوستار، روند متعادل رشد مهاجرت روستاییان به شهرها قبل از سال 1320 را 08/0 درصد عنوان كرد و افزود: پس از آن روند رشد مهاجرت 14 برابر شده و این اتفاق سبب اسكان افراد در حاشیه شهرها شده است.  
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان با اشاره به اینكه برنامه‌ریز‌ی‌های غلط اجرایی قبل از انقلاب اسلامی موجب از هم‌پاشیدگی نظام اقتصادی در روستاها شده است، بیان كرد: افراد برای گذران زندگی مجبور بودند به حوزه‌های شهری وارد شوند تا شغلی برای خود پیدا کنند. اما به دلیل قیمت بالای زمین و سواد كم به اجبار زمین‌های حاشیه شهرها را به‌صورت غیر‌قانونی تصرف كردند. وی به 8 سال جنگ تحمیلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره كرد و افزود: به دلیل مهاجرت از مناطق جنگی به مناطق دیگر، با جمعیت بزرگ حاشیه‌نشین روبه‌رو شدیم كه از خدمات شهری، آموزش و فوق برنامه برخوردار نیستند.

ساخت شهرك‌های مسكونی
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: بیش از 70‌درصد از مردم شهرنشین هستند و از روستاها به طرف شهرها مهاجرت می‌كنند.
«جبار كوچكی‌نژاد» بر ارائه آموزش، ایجاد اشتغال و مسائل رفاهی در روستاها تاكید كرد و افزود: تا توسعه در روستاها تحقق پیدا نكند، افراد به شهرها مهاجرت می‌كنند.  وی با بیان اینكه افراد مهاجر از روستاها به شهرها از اقشار ضعیف جامعه هستند، تصریح كرد: این افراد در نقاطی مستقر می‌شوند كه زمین قیمت پایین داشته باشد تا بتوانند سرپناهی برای خود تهیه كنند.  نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی گفت: مسئولان شهری می‌توانند با برنامه‌ریزی صحیح موضوع بافت فرسوده  را كه در قانون برنامه پنجم توسعه كشور بر آن تاكید شده، با استفاده از منابع بانكی احیا كنند. كوچكی‌نژاد خواستار ایجاد كمربند سبز در اطراف شهرها شد و بیان كرد: با ایجاد كمربند سبز، شهرها پس از آن توسعه پیدا نمی‌كنند. ضمن اینكه با احداث شهرك‌های مسكونی باید مردم را ساماندهی و امكانات رفاهی و زیرساخت‌ها را برای آنها آماده كرد.  وی تاکید کرد: حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ به سرعت در حال افزایش است و ساخت‌وسازها به‌صورت غیر‌استاندارد انجام می‌شود.
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی، آماده‌سازی ارائه خدمات رفاهی در روستاها را سبب جلوگیری از مهاجرت به شهرها دانست و افزود: یكی از راهكارها توسعه شهرك‌هاست. با این روش می‌توانیم حاشیه‌نشینی را به كمترین حد برسانیم.

   توسعه نامتوازن شهری و روستایی
صاحب‌نظران نامتوازن بودن الگوی توسعه شهری و روستایی، درآمد پایین، فقر و بیكاری را از عمده دلیل‌های مهاجرت و گسترش حاشیه‌نشینی می‌دانند آنها معتقدند استفاده از راهكارهای قانونی، ایجاد فرصت‌های برابر و تحول ساختار در برنامه‌های كلان‌شهری، اشتغالزایی، بالا بردن مهارت‌های فنی و حرفه‌ای و ارائه مطلوب خدمات رفاهی، بهداشتی و درمانی در روستاها و همچنین رونق بخشیدن به تولیدات می‌تواند علاوه بر جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه اجباری، جلوی روند روبه رشد حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ را مسدود كند.