برج قابوس تاب ایستادن ندارد/اثر جهانی نیازمند حمایت ملی

به گزارش تیترشهر : برج قابوس بن وشمگیر، بلندترین برج آجری جهان و یکی از آثار ارزشمند معماری در دوره اسلامی است که در شهرستان گنبدکاووس قرار دارد.

این اثر تاریخی که سال ۹۱ در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید، بنای ارزشمندی بر فراز تپه خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است، قرار دارد؛ ارتفاع این برج ۵۵ متر است که با احتساب ارتفاع تپه در مجموع به ۷۰ متر می‌رسد.

برج گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در میان پارکی زیبا و در سه کیلومتری شهر تاریخی جرجان در قرار دارد. این بنای فاخر معماری در سال ۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان سلطنت شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار، آل زیار بوده، بنا شده ‌است.

آجرهایی که در آن برج به‌کاررفته از خاک گلشن است که خاک ساروجی است و این خاک را در زمان ساخت برج با اسب از دامنه کوه مینودشت آوردند. این بنا در سال ۳۹۷ قمری ساخته‌شده و معماران زبردست و کارگران برای ساختن این برج ده ضلعی پنج سال کار کردند.

روزنه کوچکی در سقف بنا و رو به شرق ساخته‌شده که به نظر می‌رسد باز گذاشتن روزنه و به‌خصوص زینت دادن به آن بی‌ارتباط با عادات چندین هزارساله چادرنشینان نباشد که همیشه منفذ چادرهایشان را رو به آفتاب قرار می‌دادند تا نخستین پرتو آفتاب در هر بامداد به پیکر قابوس بتابد.

این بنا به شماره ثبت ۸۶ در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی و پانزدهمین اثر فاخر ایران در فهرست یونسکو جای گرفته است.

 این برج تاریخی که بیش از هزار سال، سرفرازانه سر به آسمان کشیده تا تمدن کهن مردم این دیار را به رخ جهانیان بکشد امروز قامتش در مقابل تکنولوژی بشر مانند تردد خودروهای سنگین به لرزه درآمده است.

تبدیل خیابان محوطه برج به پیاده راه، نیازمند تأمین اعتبار ملی است

موضوعی که مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس از آن به‌عنوان آسیب جدی بر پیکره این اثر تاریخی یاد می‌کند و می‌گوید: تردد خودروهای سنگین و ترافیک شهر در فاصله نزدیک برج قابوس این اثر را تهدید می‌کند.

عبدالمجید نورتقانی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌افزاید: برای تبدیل خیابان‌های اطراف محوطه برج به پیاده راه یک اعتبار ملی نیاز است.

به گفته وی، برای رفع مشکل تراکم خودروهای اطراف برج قابوس در ایام نوروز باید طرح آرام‌سازی ترافیک اجرا شود تا کمترین آسیب به این اثر تاریخی وارد شود.

نورتقانی ادامه می‌دهد: در زمان اوج ترافیک شهر یا تردد خودروی سنگین، لرزش ساختمان پایگاه برج قابوس به‌صورت ملموس احساس می‌شود.

وی از نبود زیرساخت‌های گردشگری در گنبدکاووس گلایه می‌کند و می‌افزاید: در چنین شهری که گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید از آثار تاریخی به آن مراجعه می‌کنند حتی یک هتل هم وجود ندارد.

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس، اضافه می‌کند: البته یک هتل در شهر در حال ساخت است و قول بهره‌برداری آن را در سال جاری داده‌اند بااین‌حال برای شهری مانند گنبد یک هتل کم است.

وی ساماندهی سیما و منظر اطراف محوطه گنبد قابوس را از دیگر موارد موردنیاز این پایگاه جهانی اعلام می‌کند و می‌افزاید: ساماندهی جداره مغازه‌ها و مجتمع‌های تجاری هم یک ضرورتی است که نیاز به تخصیص اعتبار مناسبی از بخش ملی دارد.

ضرورت رسیدگی به امور فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی

اما مشاور طرح مدیریتی برج جهانی قابوس جدای این مواردی که مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس از آن یادکرد رسیدگی به امور فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را همپای مباحث کالبدی ضروری می‌داند و می‌گوید: این موضوع یکی از ضعف‌هایی است که ما داریم و باید سیستم حاکمیتی به آن رسیدگی کند.

احسان ایروانی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌افزاید: همه پایگاه‌های جهانی که محوطه‌ای دارند و در فهرست آثار جهانی ثبت شدند، غیر از مباحث کاوش باستان‌شناسی و حفاظت کالبدی باید به امور فرهنگی اجتماعی و اقتصادی همپای مباحث کالبدی رسیدگی کنند.

وی با بیان اینکه نهادها و تشکل‌های مدنی باید نسبت به این موضوع آگاه شوند، می‌افزاید: اصرارمان بر این مبناست که آگاه‌سازی مردم نسبت به اهمیت آثار تاریخی، سبب کاهش تعدی و تعرض آن‌ها به حریم میراث فرهنگی می‌شود.

مشاور طرح مدیریتی برج جهانی قابوس ادامه می‌دهد: ارتباط بین بستر اجتماعی پیرامون بنا یا محوطه ثبت‌شده با ابعاد اقتصادی و فرهنگی باید قوی باشد درحالی‌که امروزه کمتر چنین چیزی مشاهده می‌شود.

تعرض به حرائم میراث جهانی و عدم رعایت ارتفاع در ساخت و ساز نشان دهنده ضعف اجرای قوانین است

وی تعرض به حریم میراث جهانی و عدم رعایت ارتفاع در ساخت‌وساز را نشان‌دهنده ضعف اجرای قوانین اعلام می‌کند و می‌افزاید: مادامی‌که آگاه‌سازی جامعه محلی انجام نشود، بستر اجتماعی پیرامون اثر جهانی، آمادگی پذیرش چنین موضوعی را ندارد.

ایروانی می‌گوید: پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس بر اساس آنچه شنیدم قدری از لاک خودش بیرون آمده و به مسائل اجتماعی و اقشار مختلف توجه کرده است اما همچنان مسئله کالبدی تحت پیگیری است.

وی از نبود برنامه منسجم کالبدی اظهار نارضایتی می‌کند و می‌افزاید: رسیدگی کالبدی از انسجام برخوردار نبوده و تأمین و توزیع اعتبار در سایت‌های جهانی منظم نیست زیرا ممکن است یک سال اعتبار مالی محدود و سال دیگر رقم قابل‌توجهی باشد.

مشاور طرح مدیریتی برج جهانی قابوس از تغییر مدیریتی پایگاه جهانی قابوس به‌عنوان آسیب یاد می‌کند و می‌گوید: با توجه به سیاست و برنامه‌های خاص هر مدیر تغییرات در این بخش به تسریع در روند کار لطمه وارد می‌کند.

برج قابوس بلندترین برج آجری جهان و تنها اثر بین‌المللی استان گلستان است که هرساله مورد استقبال مسافران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد. این شرایط ظرفیتی برای توسعه صنعت گردشگری در استان است که باید از آن به‌عنوان فرصت بهره جست.

بنابراین به نظر می‌رسد تخصیص اعتبار برای ساماندهی سیما و منظر محوطه و پیاده راه خیابان‌های اطراف این اثر ارزشمند یک ضرورت است.