به گزارش تیتر شهر :اگرچه در ایران هنوز به محیط زیست به عنوان یک کالای لوکس و تشریفاتی نگاه می شود و برخی از مسئولان محیط زیست را در تقابل با توسعه می بینند اما جوانه زدن گفتمان محیط زیستی در کشور طی چند سال اخیر غیر قابل انکار است، نزدیکی به پایان سال 1395 نیز بهانه خوبی است برای بررسی سرگذشت محیط زیست و منابع طبیعی کشور در سالی که گذشت.
در سال‌های اخیر محیط زیست توانسته بیشترین و قوی‌ترین سازمان های مردم نهاد کشور را در کنار خود داشته باشد سمن هایی که در بخش های مختلف محیط زیست از آب و آلودگی گرفته تا حیات وحش، پسماند و جنگل را فعالانه پیگیری می کنند.
نقش سمن ها در لوایح محیطی زیستی
سمن‌هایی که طی دو سه سال گذشته نه تنها بر تعداد آنها افزوده شده بلکه در عملکرد نیز به استانددارهای جهانی نزدیک تر شده و به نوبه خود جان تازه ای به توسعه جامعه مدنی در کشور دادند و داوطلبانه دست به تحرکات موثر اجتماعی در حوزه آموزش و فرهنگسازی محیط زیست زدند. در پشتکار و ممارست سمن های کشور همین بس که توانستند در تصویب لوایحی چون لایحه حمایت از حقوق حیوانات بی سر پرست و لایحه حمایت از حقوق محیط بانان نقش چشمگیری ایفا کنند. سمن های دانشجویی نیز از این قافله عقب نمانده و امسال دانشگاه های کشور را در حوزه محیط زیست رنگ تازه ای دادند.
در سالی که گذشت مشارکت هنرمندان در حوزه محیط زیست نیز دستاورد مهمی بود بدین ترتیب که این قشر با احساس مسئولیت بیشتری نسبت به محیط زیست از پتانسیل شهرت و محبوبیت خود به منظور فرهنگسازی استفاده کرده و برای تغییر الگوهای رفتاری جامعه آستین همت بالا زدند.
هنرمندان بستر افزایش دانش محیط زیستی کشور را فراهم می کنند
اگرچه بر عملکرد برخی هنرمندان فعال در حوزه محیط زیست نقد وارد است که گاه با بی اطلاعی های خویش کار مسئولان را دو چندان می کنند ولی تعدادی نیز سعی دارند با کمک کارشناسان و متخصصان مربوطه، دانش محیط زیستی خود را بالا برده و تبدیل به سفیر و مبلغ نیک روش های محیط زیستی شدند.
افزون بر این احیای جشنواره بین المللی فیلم سبز و راه اندازی جشنواره موسیقی سبز به منظور استفاده از ظرفیت هنر در راستای حفظ محیط زیست، باعث شد تعداد بیشتری از هنرمندان در رشته‌های مختلف درگیر در این مسئولیت اجتماعی شدند.
در سالی که گذشت؛ آلودگی هوا در رأس معضلات حوزه محیط زیست قرار گرفت و رسانه ها بیش از همه مسائل بر سر آلودگی هوا با مسئولان مربوطه کلنجار رفتند و مسئولان دولت یازدهم نیز اگرچه نوید بهبود کیفیت هوای امسال را نسبت به ابتدای کار این دولت در سال 92 می دادند ولی این قول‌ها بسنده نبود برای همین هم بود که معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بارها از این موضوع گلایه کرد که اولین برنامه کاهش آلودگی هوا به عنوان یک برنامه 15 ساله، در دولت خاتمی و در سال 1379 پا گرفت ولی در دولت ها نهم و دهم کنار گذاشته شد، برای همین دولت یازدهم مجبور شد این برنامه را دوباره از صفر شروع کند.
مقابله با گرد و خاک خوزستان مطالبه ملی شد
اما امسال بحث آلودگی هوا به آلودگی ناشی از وارونگی دما ختم نشد بلکه آلودگی از جنس گرد و خاک نیز تعدادی از استان‌های کشور از جمله خوزستان، ایلام، کرمانشاه، اراک و... را دربرگرفت. حتی گرد و غبارهای اخیر در خوزستان و به ویژه شهر اهواز به حدی رسید که پیامد جدید یعنی قطعی برق و آب و گاز و به دنبال آن انتقادات و اعتراضاتی را نیز به دنبال داشت.
دولت نیز با وجود کمبود اعتبارات طی اقدامی عاجل عملیات کاشت نهال و پخش سیلاب را در این استان با تولی گری سازمان جنگل ها شروع کرد. در این میان تعدادی، از خشکی تالاب های این منطقه به عنوان عامل تشدید کننده گرد و خاک یاد کرده و وزارت نیرو را بخاطر عدم توجه به حق آبه تالاب ها و طرح های انتقال آب مورد انتقاد قرار دادند اما در همین ایام خبر آبگیری 70 درصدی تالاب استراتژیک هورالعظیم آمد هورالعظیمی که با آب کرخه پر شده بود.
بحران گرد و خاک برای ایران باعث شد تا امسال مسئولان در اقدامی مبتکرانه سازمان ملل را به تصویب چند قطعنامه برای مقابله با گرد و غبار به عنوان یک بحران فراگیر جهانی مجاب کنند، نامه مشترک جواد ظریف وزیر امور خارجه و معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست به سازمان ملل نیز با هدف رتق و فتق این امور بود.
با این وجود انتقادات نسبت به وضعیت تالاب‌های خشک شده کشور به عنوان تشدید کننده پدیده گرد و خاک همچنان ادامه دارد در نتیجه همین اعتراضات بود که دولت مصوبه ای مبنی بر ضرورت تعیین حق آبه و سهم طبیعت توسط وزارت نیرو در نظر گرفت و برای دستیابی به حق آبه تالاب های مرزی به ویژه هامون با همسایگان وارد مذاکره شد و اجرای برنامه عمل حفاظت، احیاء، مدیریت و بهره‌برداری مناسب از تالاب های کشور در زمره مواد برنامه ششم توسعه قرار گرفت.
دریاچه ارومیه از بی پولی رنج می برد
همچنین امسال کشور ما برای نجات برخی تالاب های مهم بین المللی از جمله دریاچه ارومیه با کشورهای مختلف وارد همکاری شد. دریاچه ای که کارشناسان سه سال پیش هشدار جدی دادند که اگر تا دو سه سال آینده فکری به حال آن نشود دیگر باید قیدش را بزنیم در این صورت بود که ما ایرانیان متهم به خشک کردن بزرگترین دریاچه کشور و نابود کننده یکی از مهمترین اکوسیستم‌ها می شدیم، در این شرایط دولت که اولین مصوبه خود را به احیای دریاچه ارومیه قرار داده بود و مقصد اولین سفر استانی رئیس‌جمهور نیز آذربایجان غربی و بازدید از این دریاچه بود، راه اندازی ستاد احیا را با مدیریت عیسی کلانتری کلید زد و با تزریق بودجه مطالعات ستاد برای تهیه برنامه و نقشه راه احیای دریاچه محقق شد.
امسال هدف اولیه ستاد احیای دریاچه ارومیه یعنی رسیدن به وضعیت تثبیت، رقم خورد و وارد فاز دوم یعنی احیا شد هر چند دقیقا در مرحله ای حساس ستاد به دلیل نبود اعتبارات از ادامه برخی کارها بازماند و حالا دولت سعی می کند با تحویل تدریجی بودجه به ستاد، عملیات احیای دریاچه ارومیه را تداوم بخشد.
اما ارتباطات بین المللی کشور تنها محدود به تالاب ها نمی شود بلکه طی سه سال اخیر ایران به مدد کارنامه مثبت سیاست خارجی کشور توانسته تفاهم نامه های دو جانبه و چند جانبه متعددی با کشورهای صاحب فناوری های سبز به ویژه فرانسه و آلمان منعقد کند.
مشارکت ایران در مهمترین حادثه محیط زیستی جهان در سال 95
افزون بر این در این دوره مشارکت ایران در مهمترین توافق زیست محیطی جهانی یعنی توافق پاریس به منظور مقابله با افزایش گرمایش جهانی و تغییر اقلیم از وقایع مهمی است که امسال با امضای وزیر امور خارجه کشور الحاق ایران به آن محقق شد و در مرحله بعد به تصویب مجلس شورای اسلامی نیز رسید.
رونق گفتمان محیط زیستی تنها در روابط ایران با سایر کشورها خلاصه نمی شود بلکه در داخل کشور و در میان دستگاه های مختلف اجرایی نیز توجه به محیط زیست رونق پیدا کرد و بر اساس برآوردها همکاری وزارت نیرو، نفت و حتی همین وزارت صنعت با سازمان محیط زیست را می‌توان رو به جلو ارزیابی کرد.
و شاید تصویب و تسلیم چندین لایحه محیط زیستی در دولت یازدهم به ویژه در سال اخیر از جمله لایحه هوای پاک، حفاظت از خاک، احیای تالاب های کشور، حمایت از محیط بانان، ارزیابی زیست محیطی و حمایت از حقوق حیوانات در نتیجه همین همگرایی بخش های مختلف دولت باشد.
حذف بنزین پتروشیمی و ارتقای کیفیت بنزین به یورو 4، توقف تولید موتورسیکلت های کاربراتوری و تمرکز بر تولید موتورهای انژکتوری و حتی برقی، ارتقای کیفیت خودرها از جمله مهمترین نمونه های همکاری بین دستگاه های مختلف با محیط زیست کشور بوده است.
دعوت ظریف از کشورهای همسایه برای حل مخاطرات زیست محیطی
و اظهارنظر اخیر جواد ظریف وزیر امور خارجه کشور در مورد ضرورت ایجاد هماهنگی بین همسایگان ایران برای مقابله با معضلات محیط زیست از جمله گرد و خاک نشانه رشد تفکر محیطزیستی در بدنه دولت است؛ او که مقابله با خطرات زیست محیطی را نه تنها به عنوان یک ضرورت محیط زیستی بلکه به عنوان یک ضرورت امنیتی و سیاسی مطرح کرده، از رهبران کشورهای همسایه به منظور ایجاد برنامه مشترک منطقه‌ای برای حل و فسل مخاطرات زیست محیطی دعوت کرد.
عملکرد مجلس دهم در حوزه محیط زیست
در این میان نباید از نقش کلیدی مجلس دهم نیز غافل شد؛ ناگفته پیداست که این مجلس از این جهت که تعدادی لوایح زیست محیطی در مجلس سابق چندان فرصت بررسی نیافته بود، میراث دار مجلس نهم محسوب می شود، اگرچه هنوز هم تعدادی از نمایندگان با نگاه های بخشی و نه ملی بیشتر به فکر حوزه انتخابی خود هستند و گاه محیط زیست را مانع توسعه و رشد اقتصادی شهر خود می‌دانند ولی با این وجود مجلس در بزنگاه های مهم از جمله حمایت از محیط بانان تمام قد حمایت خود را اعلام و دولت را ترغیب کرده که هرچه زودتر لایحه ای در این باره به منظور بهبود وضعیت قضایی و معیشتی محیط بانان ارائه دهد.
و حتی طبق برنامه ششم توسعه، دولت را موظف با انجام ارزیابی اثرات زیست‌محیطی برای پروژه‌ها و طرح‌های بزرگ کلیه دستگاه های اجرایی و بخش های خصوصی و تعاونی کردند و همین برنامه ششم توسعه خود کارنامه مثبتی برای دولت و مجلس رقم زده است که به اعتراف اکید مسئولان و کارشناسان محیط زیست به بحث آب و محیط زیست در برنامه ششم پرداخته شده و به اعتراف برخی، این برنامه بستر ایجاد توسعه پایدار در کشور را فراهم کرده است.
افزون بر این تصویب لایحه ممنوعیت بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های کشور، معروف به طرح تنفس جنگل‌ها از دیگر دستاوردهای مجلس دهم در سال 95 بوده است. احیاء، توسعه و غنی‌سازی جنگل‌ها درسطح 815 هزار هکتار، اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت از خاک و آبخوان حداقل درسطح 10 میلیون هکتار، بیابان‌زدایی و کنترل کانون های بحرانی حداقل در سطح یک میلیون و 140 هزار هکتار و تهیه نقشه‌های حدنگاری منابع طبیعی و اراضی کشاورزی حداقل درسطح 132 میلیون هکتار از جمله مواد برنامه ششم توسعه برای حفاظت از عرصه های طبیعی کشور است.
طرح حفاظت از جنگل ها تنها به این طرح محدود نمی شود، یکی از مشکلات هر ساله جنگل های کشور حریق است که در فصل بهار به اوج می رسد امسال به واسطه اجرای برنامه جامع اطفای حریق منابع طبیعی کشور و با کمک وزارت دفاع، کاهش 67 درصدی حریق در جنگل های هیرکانی و زاگرس کشور محقق شد افزون بر این امسال در برنامه ششم توسعه به این موضوع با جدیت پرداخته شد و طراحی و اجرای طرح جامع پیشگیری و اطفای حریق در عرصه تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها و سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری دستگاه های اجرائی و نظامی لحاظ شد.
این تحول تنها محدود به کاهش حریق در جنگل های کشور نبود بلکه در حوزه بهبود وضعیت زیستگاه ها و حیات وحش اتفاقات مثبتی مثل بیمه پلنگ ایرانی رخ داد که در نتیجه آن کاهش 45 درصدی تلفات پلنگ صورت گرفت البته افزایش ضرر و زیان گونه های ارزشمند بالطبع در کاهش تلفات اثر گذار بوده است اما ناگفته پیداست که جمعیت گربه سانان ایران به ویژه پلنگ و یوزپلنگ هنوز از تصادفات جاده ای لطمه بسیار می بیند و در این زمینه باید وزارت راه و شهرسازی به کمک سازمان محیط زیست به منظور ایمن سازی جاده ها بشتابد.
به طور کلی دانش محیط زیستی مسئولان هنوز جای کار بسیار دارد و تا رسیدن به مرحله ای که همه پیکره دولت و نمایندگان مردم در مجلس، محیط زیست را در تقابل با رشد و رفاه و توسعه ندانند، فاصله بسیار داریم و اگرچه هنوز کشور از معضلات محیط زیستی متعدد رنج می برد ولی تورق برخی وقایع مهم حوزه محیط زیست امیدها را برای بهبود شرایط محیط زیست و از آن مهمتر جاگیر شدن گفتمان محیط زیستی در ایران بیشتر می کند.
منبع:ایسنا
