سلامت زنان در حاشیه شهر متولی ندارد

تیتر شهر: ناهید خداکرمی در خصوص وضعیت ارائه خدمات سلامت زنان در شبکه‌های بهداشت و حاشیه شهرها گفت: گرچه جامعه مامایی همواره از این طرح پشتیبانی کرده است، ولی در برنامه‌ وزارت بهداشت که در حاشیه شهرها در حال اجرایی شدن است و هدف آن ارائه خدمات پایه سلامت به ساکنین این مناطق است، نحوه ارائه خدمات در حوزه سلامت زنان، باروری، دختران و مادران باردار کاملا نامشخص و دارای چالشهای بسیار زیادی است.

وی ادامه داد: تا یک سال قبل در تمام مراکز بهداشتی شهری، واحدی به نام تنظیم خانواده و بهداشت مادر و کودک وجود داشت و هر زن و کودکی که به این سه واحد مراجعه می‌کرد، بر حسب نیاز می‌توانست خدمات خود را به صورت رایگان از ماما یا کارشناس بهداشت خانواده دریافت کند. اما در طرح تحول بهداشت، هر سه واحد حذف شدند و علاوه بر پایگاههای سلامت، این امر به مراکز جامع سلامت نیز تسری یافت؛ به طوری که دیگر واحدی به نام مامایی، سلامت باروری  یا مادر باردار در مراکز بهداشتی تعریف نشده است .

خداکرمی همچنین بیان کرد: در تمام مدل های ارایه مراقبت‌های بهداشتی اولیه در جهان، همواره ماما به عنوان فردی که در سطح یک کلیه خدمات مربوط به سلامت باروری، به خصوص مادران باردار را ارایه می کند، شناخته شده است. در صورتی که نمی دانیم اصرار معاونت بهداشتی بر خلط خدمات مورد نیاز مادران باردار با خدمات پایه ای سلامت به چه دلیل و بر مبنای کدام مطالعه میدانی یا مدل مترقی جهانی است؟

سلامت زنان و مادران باردار به صورت ویژه دیده شود


خداکرمی این تغییر را یک عقب گرد به طرح بهورزی که شروع آن به قبل از انقلاب  بازمی گردد و به دلیل کمبود نیروی انسانی بهداشت، مامایی و پزشکی طراحی شده بود دانست و ادامه داد: با طرح چندپیشگی مراقب سلامت می تواند شناسایی خانواده ها و غربالگری اولیه را انجام دهد و تمام زنان و مادران باردار به کارشناس مامایی ارجاع  داده شوند؛ چرا که در هر مرکزی ماما در دسترس است و در شرایط فعلی کشور باید سلامت زنان و مادران باردار در طرح مراقبت های اولیه به صورت ویژه دیده شود.

رییس انجمن علمی مامایی تاکید کرد: برای ترویج زایمان طبیعی ماما باید از دوران بارداری با مادر همراه باشد . متاسفانه در حال حاضر ، هرکاردان یا کارشناسی که در مراکز پایه سلامت حضور دارد می‌تواند خدمات مادران و زنان را نیز ارائه دهد و این اقدام بی توجهی ناخواسته به نیازهای زنان و بی احترامی آشکار به زنان باردار است؛ چون می تواند سبب افت کیفیت خدمات و بروز عوارض جبران ناپذیر وحتی افزایش مرگ و میر مادران و نوزادان شود در هیچ شرایطی نمی توان مادر باردار را به مراقب سلامت سپرد.

سلامت زنان به متولی ماهر و مشخص نیاز دارد


رییس انجمن علمی مامایی کشور در ادامه با بیان اینکه مسائل زنان در حوزه سلامت باروری نیاز به حریم خصوصی و متولی ماهر و مشخص دارد، ادامه داد: باید کسی این خدمات را ارائه دهد که با آناتومی، فیزیولوژی و مسائل بالینی حوزه سلامت زنان کاملا آشنا باشد و مجوزهای لازم مثل پروانه کار از سازمان نظام پزشکی دریافت کرده باشد. اما در حال حاضر سلامت زنان و مادران باردار در پایگاهها و مراکز جامع سلامت بدون متولی است.

وی تصریح کرد: در پایگاههای سلامت، زنان نمی‌دانند مراقب سلامت کیست و برای دریافت خدمت  دنبال ماما می‌گردند. زنان حاشیه نشین محرومیت ها و مشکلات زیادی دارند و نیاز است به صورت ویژه به این زنان توجه شود. رفتارهای پرخطر، بیماری‌های منتقل شونده از راه جنسی و سایر بیماری های مرتبط با باروری مثل بارداری‌های پرخطر و سوءتغذیه و .. در آنها شایع است، اما توجه کمی به این موارد شده است. در هر پایگاه حاشیه شهر ، هر یک ماما 60 تا 120 مادر باردار را تحت پوشش خدمات قرار می‌دهد و دیگر نمی‌تواند به خدمات دیگری بپردازد. آنها باید با عنوان مامایی، در یک محیط خصوصی که حریم مادر باردار و زنان در آن رعایت می‌شود به فعالیت خود ادامه دهند.

خداکرمی ضمن اشاره به تاکید وزارت بهداشت بر خودمراقبتی و کاهش بار بیماریهای غیر واگیر در حاشیه شهرها، ادامه داد: وزارت بهداشت باید به این موضوع توجه کند که بیشترین علت بیماریهای غیرواگیر عوارض دوران بارداری و تولدهایی به روش سزارین است. زیرا دیابت و فشار خون در کودکانی که به روش سزارین متولد می شوند بیشتر است. ما طرح چندپیشگی برای سلامت عمومی و همچنین مراقب سلامت را قبول داریم، اما نمی‌توان سلامت زنان و مادران باردار را به مراقب سلامت سپرد. قطعا باید برای حوزه سلامت زنان، ساز و کار جداگانه‌ای پیش بینی کنیم که قبلا در شبکه بهداشت ودرمان بوده ولازم است تقویت شود.

وی همچنین به بند 16 سیاست‌های کلی خانواده و سیاست‌های جمعیتی مبنی بر اهمیت سلامت باروری و فرزند آوری اشاره و تصریح کرد:  زمانی که تنظیم خانواده در کشور قانون شد، تمام مراکز بهداشتی واحدی به نام تنظیم خانواده داشتند. امروز نیز، نظام سلامت ما باید برای ارائه خدمات سلامت باروری، راهکار استانداردی ارائه دهد. آنچه که قبلا داشتیم امروز وجود ندارد.

رییس انجمن مامایی کشور در ادامه بیان کرد: پسندیده است که با توجه به این دو سیاست مهم، در هر مرکز جامع سلامت، پایگاه واحدی به نام سلامت باروری داشته باشیم که خدمات سلامت زنان را ارائه دهد و نیازهای دختران را برطرف کند. همچنین ضروری است که واحدی برای مادران باردار و مامایی وجود داشته باشد تا زنان باردار خدمات مورد نیازخود را دریافت کنند.

این در حالی است که دکتر ناصر کلانتری، رییس سابق مرکز مدیریت شبکه و قائم مقام بهداشتی وزارت بهداشت، پیشتر به ایسنا گفته بود: این موضوع صحت ندارد و اتاق معاینه ژنیکولوژی ، تخت معاینه، اتاق مشخص و بدون پنجره در این مراکز وجود دارد و حتی غربالگری اولیه نیز به این صورت انجام نمی‌شود.  توصیه می‌کنیم افراد در گروههای صنفی، منافع خود را با مردم گره بزنند. آن موقع شاید عادلانه تر برخورد کنند.

وی با اشاره به برخی انتقادات مبنی بر سپردن مراقبت از مادران باردار توسط گروههایی که سابقه تحصیل مرتبط با این موضوع را ندارند، اظهار کرد: در دوره های آموزشی، کارشناسان مادر و کودک و بهداشت عمومی، واحدهای درسی متعدد، به صورت تئوری، عملی و کارآموزی برای ارائه خدمت به مادر باردار دیده است و در این زمینه متبحرهستند، حتی در دهه اول انقلاب که تعداد ماما کم بود، آنها در دانشگاه دوره خاص معاینه رحم می‌دیدند.

کلانتری در ادامه، بیان کرد: با این وجود، در طرح تحول، ارائه خدمات مربوط به زنانگی را از آنها برداشتیم . در عین حال خوشحال می‌شویم که خدمات ویژه مامایی را صرفا ماماها انجام دهند ولی این موجب نمی شود که سایر خدمات به عنوان کارمندان چند پیشه را انجام ندهند. به طور کلی مراقبین سلامت در سطح پایگاههای بهداشت ودرمان، ترکیبی از کارشناسان مامایی،‌ بهداشت عمومی، خانواده و مادر و کودک هستند.

وی افزود: در مواردی که شخص سابقه کار مامایی دارد، تعداد جمعیت تحت پوشش او را کمتر کردیم که موارد ارجاعی معاینات زنانگی، توسط مراقبینی که ماما نیستند، به آنها ارجاع داده شوند؛ درنتیجه تعداد جمعیت تحت پوشش، کمتر شده و اتاق ویژه معاینات زنانگی نیز به صورت مجزا اختصاص داده شده‌ است.  

کلانتری همچنین تاکید کرد: در خصوص ضرورت جدا بودن فضای مصاحبه اولیه زنان و نوجوانان دختر نیز تلاش شده‌است با یک پارتیشن از سایرین جدا شود. در مواقعی  که این اقدام ممکن نباشد، زمان مصاحبه را به بعد از رفتن فرد موکول کنند. همچنین تلاش می‌کنیم با استاندارد کردن پایگاهها و مراکز، تا جایی که ممکن است مساله خصوصی بودن صحبت‌ها را تأمین کنیم.