می‌توان گفت امروزه در تمامی نقاط جهان بحران آب وجود دارد، در ایران و چهارمحال و بختیاری نیز بحران کمبود آب و خشکسالی چندین سال است که به وضوح مشاهده می‌شود.
اگر از افراد مسن‌تر در چهارمحال و بختیاری سوال شود زمستان‌های سختی را به یاد دارند که ارتفاع برف در استان بسیار بالا بود و همین موضوع نیز این استان را از دیرباز با نام سرزمین رودهای خروشان همراه کرده است، اما متاسفانه طی سالیان گذشته بحران خشکسالی این رودهای خروشان را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.
در سال گذشته شاهد بارش برف نسبتا خوبی در چهارمحال و بختیاری بودیم، اما با این وجود وقوع بارش در فصل بهار نیز ضرورت دارد که متاسفانه در فصل بهار سال جاری شاهد بارندگی مطلوبی در استان نبودیم همچنین باید توجه داشت با یک دوره بارش خشکسالی طولانی مدت جبران نخواهد شد، این بارش‌ها شاید تاحدودی میزان آب‌های جاری استان را افزایش داده باشند، اما همچنان آب‌های زیرزمینی استان شرایط مطلوبی ندارند و این موضوع موجب فرونشست‌های بسیاری در این منطقه شده است.
متاسفانه تنها معضل موجود بحران خشکسالی نیست، در شرایطی که لازم است بالاترین سطح از تدابیر برای مقابله با بحران کم آبی اندیشیده شود گاهی شاهد اقداماتی هستیم که در مکال تعجب به پیشرفت این بحران دامن می‌زنند برای مثال انتقال بی‌رویه آب از چهارمحال و بختیاری یکی از این اقدامات است که می‌تواند این استان را با خطر خشکی کامل روبرو کند، این موضوع تا حدی اهمیت دارند که می‌تواند این استان را با خطر نابودی مواجه کند.
البته تنها معضلات انتقال بی‌رویه آب مربوط به چهارمحال و بختیاری نیست بلکه خشکی این استان یعنی خشک شدن سرچشمه دو رود بزرگ کارون و زاینده‌رود و این یعنی تمامی کشور با خشک شدن استان در معرض خطر جدی کم آبی قرار خواهد گرفت بنابراین لازم است پیش از آنکه شرایط بیش از این بحرانی شود چاره مناسبی اندیشید.
چهارمحال و بختیاری درحال سپری کردن یکی از خشک‌ترین بهار‌های چندین سال گذشته است
خسرو کیانی_مدیرکل مدیریت بحران استانداری چهارمحال و بختیاری در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: درحال حاضر تمامی کشور با موضوع تغییر اقلیم درگیر است و این موضوع در استان‌های حوزه زاگرس شدت بیشتری دارد و یا ما در این استان‌ها شاهد تبعات حدی هستیم برای مثال بارندگی‌های سیل‌آسا و بی‌موقعی که تابستان سال گذشته در استان رخ داد و یا بارش شدید برف از جمله بارش‌های حدی هستند که در اثر تغییر اقلیم رخ می‌دهند.
وی با بیان اینکه تغییراقلیم موجب بروز خشکسالی شدید و یا بارندگی‌های شدید و بدموقع می‌شود، افزود: بروز آلودگی‌های جوی مانند ریزگرد‌ها نیز از دیگر تبعات تغییر اقلیم به شمار می‌آید، متاسفانه چهارمحال و بختیاری نیز بیش از ۳۰ دهه با معضل تغییر اقلیم مواجه است و تبعات جانبی این موضوع در برخی موارد موجب طغیان آفات گیاهی نیز در استان شده است برای مثال درحال حاضر شاهد طغیان جمعیت کرم جوانه‌خوار بلوط در چهارمحال و بختیاری و سایر استان‌های حوزه زاگرس هستیم.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری چهارمحال و بختیاری ادامه داد: لازم است آمار بلندمدتی که از وضعیت جوی، اقلیمی، بارندگی و... استان تهیه شده است از ابتدا و با توجه به شرایط اقلیمی جدید تدوین شود چراکه ممکن است از این پس شاهد زمستان‌های پربارش در استان نباشیم.
کیانی عنوان کرد: با وجود اینکه سال گذشته در زمستان شاهد وقوع بارش‌های خوبی در چهارمحال و بختیاری بودیم، اما متاسفانه امسال یکی از بهار‌های خشک چندین سال گذشته در استان رقم خورد درحالی که لازم است میزان بارندگی استان در فصل بهار نیز در حد نرمال باشد که تمامی این موضوعات ناشی از تغییر اقلیم رخ داده در استان است به همین جهت باید تمامی برنامه‌ریزی‌ها در حوزه‌های مختلف اعم از آمایش سرزمینی، مصرف آب و... براساس شرایط اقلیمی جدید انجام شود.
وی اضافه کرد: تهیه طرح‌های پایش خطر چهارمحال و بختیاری همچنین آمادگی مقابله از جمله اقداماتی است که به علت تغییر اقلیم موجود در استان درحال انجام است و تهیه آنها در مراحل نهایی قرار گرفته همچنین در این طرح‌ها یک بازه پنج ساله درنظر گرفته شده تا به این ترتیب نحوه برخورد و ورود به حوادث با توجه به تغییر اقلیم رخ داده در استان تنظیم شود، نکته قابل توجه این است که این طرح‌ها هر پنج سال یک بار قابل بازبینی و به روزرسانی هستند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه استان با یک خشکسالی مدت‌دار درگیر است، تصریح کرد: به همین علت بارش‌های خوبی که در زمستان سال گذشته رخ داد این خشکسالی را جبران نخواهد کرد چراکه سطح آب‌های زیرزمینی استان به شدت کاهش پیدا کرده است که البته برداشت‌های بی‌رویه از این آب‌ها نیز مشکل را چندین برابر کرده درنتیجه تمامی دشت‌های استان با موضوع فرونشست درگیر شده‌اند و درحال حاضر ۱۱ دشت بحرانی و فوق بحرانی در سطح استان وجود دارد.
کیانی یادآور شد: بنابراین با یک بارندگی در چهارمحال و بختیاری مشکل خشکسالی برطرف نمی‌شود البته ممکن است وضعیت آب‌های سطحی بهبود پیدا کند، اما با گذشت زمان مشخص خواهد شد این بارش‌ها بر موضوع خشکسالی و سطح آب‌های زیرزمینی تاثیری ندارد بلکه لازم است سالیان سال ترسالی در استان رخ دهد تا چندین سال کاهش بارندگی جبران شود.
وی با بیان اینکه طی مدت زیادی ارتباط بین آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی قطع شده است، خاطرنشان کرد: اگر میزان بارش در چهارمحال و بختیاری افزایش چشمگیری داشته باشد این ارتباط به صورت مجدد برقرار خواهد شد و درنتیجه ذخایر آب زیرزمینی احیا می‌شود.
انتقال بی‌رویه آب به پیشرفت بحران خشکسالی در چهارمحال و بختیاری کمک می‌کند
زهره حیدری_دکترای ژئوپلیتیک و مسئول نخبگان و پیشکسوتان انجمن ژئوپلیتیک ایران در گفتگو با ایسنا با اشاره به وجود بحران جهانی در حوزه آب، اظهار کرد: موضوع تغییر اقلیم در ایران و چهارمحال و بختیاری نیز وجود دارد، اما گاهی نیز بارندگی وجود داشته، اما مدیریت صحیحی در این خصوص انجام نشده یعنی می‌توان گفت علاوه‌بر بحران اقلیمی شدید عدم وجود مدیریت بارندگی‌های صورت گرفته نیز تبعاتی به همراه داشته است.
این مدرس دانشگاه پیام‌نور شهرکرد افزود: در چهارمحال و بختیاری طی سالیان گذشته در برخی نقاط گرمای بی‌سابقه‌ای در فصل تابستان تجربه می‌شد درصورتی که این استان در یک منطقه معتدل و سرد قرار گرفته است که تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سردی دارد، بروز بحران‌های آب و بارندگی در ایجاد این شرایط تاثیر بسزایی داشته است.
وی ادامه داد: ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است با این وجود در برخی نقاط کشور بارندگی‌های فراوانی وجود دارد، اما طی سالیان گذشته در برخی مناطق مانند چهارمحال و بختیاری که در منطقه پرآب و پربارش قرار دارد به دلایل مختلف مانند عدم بارش‌ها، نرسیدن ابر‌های بارور به استان، مسائل انسانی مانند ساخت سد‌ها همچنین انتقال بی‌رویه آب شاهد کاهش میزان بارش‌ها و خشکسالی‌های شدید هستیم که این موضوع تبعات بیابان‌زایی بسیاری به همراه دارد.
حیدری عنوان کرد: تغییرات اقلیمی در سراسر کره زمین به دلیل دخالت عوامل انسانی مانند افزایش کارخانجات، افزایش بی‌رویه استفاده از آب‌های زیرزمینی همچنین آب‌های دریا‌ها و دریاچه‌ها، چرای بی‌رویه حیوانات در سرزمین‌های سرسبزی که منبع غذایی هستند، انتقال آب‌ها و... رخ داده است که گرمایش زمین یکی از تبعات این دخالت‌های انسانی محسوب می‌شود.
دکترای ژئوپلیتیک و مسئول نخبگان و پیشکسوتان انجمن ژئوپلیتیک ایران اضافه کرد: با وجود اینکه طی سالیان گذشته چهارمحال و بختیاری با موضوع خشکسالی درگیر بوده، اما این بدان معنا نیست که در این مدت در استان هیچگونه بارشی رخ نداده بلکه در این زمان بارش در ماه‌هایی رخ داده که نیاز به وقوع بارش وجود نداشته، اما این امکان وجود داشت که این بارش‌ها مدیریت شده و به عنوان منابع آب‌های زیرزمینی ذخیره شوند تا به این صورت در سایر ماه‌های سال که بارش وجود ندارد مورد استفاده قرار بگیرند.
حیدری با اشاره به تبعاتی که تغییرات اقلیمی برای یک منطقه به همراه دارد، یادآور شد: خشکسالی در معیشت، تولید، تنوع زیستی، کاهش حیات جانوری و گیاهی و... اثرگذار است برای مثال چهارمحال و بختیاری دارای یک اکوسیستم سرسبز است و می‌تواند در تولید منابع گیاهی دارویی و منابع گوشتی که تغذیه کل کشور را تامین می‌کند در رده نخست قرار بگیرد، اما متاسفانه این موضوع به دلایل متعدد که یکی از آنها کمبود بارش است حاصل نشده است.
وی بیان کرد: مواجه اکوسیستم چهارمحال و بختیاری با موضوع خشکسالی به تغییر الگوی کشت، تغییر الگو‌های کشاورزی و سایر تبعات حاصل از خشکسالی چندین ساله در استان شده همچنین زمین‌های این استان تحت تاثیر آب قرار داشته و این موضوع موجب حاصلخیزی منطقه شده که درنتیجه مردم می‌توانستند با توجه به شرایط آب و هوایی استان به کشت محصولات کشاورزی مخصوصی اقدام کنند، اما درحال حاضر به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و عدم مدیریت صحیح درخصوص آب‌های موجود زمین به سمت خشک شدن سوق داده شده و فرونشست زمین نیز به دلیل همین خشکی زمین رخ می‌دهد.
این مدرس دانشگاه پیام‌نور شهرکرد افزود: با توجه به مشکلات ذکر شده برای کشاورزی در چهارمحال و بختیاری روستا‌های استان را با کاهش منابع انسانی مواجه کرده است چراکه بسیاری از این مناطق تحت تاثیر کشاورزی و دامداری بوده و به دلیل کاهش بارش‌ها مردم شرایط شغلی خود را از دست داده‌اند بنابراین به شهر‌ها مهاجرت کرده‌اند که همین هجوم به سمت زندگی شهری نیز تبعاتی به همراه دارد.
حیدری با اشاره به اینکه به همان میزان که یک منطقه طی سال‌ها دچار خشکسالی می‌شود امکان بازگشت اقلیمی و بارندگی‌ها به این ناحیه نیز وجود دارد، ادامه داد: برای مثال در سال ۱۴۰۱ شاهد بارش شدید برف در چهارمحال و بختیاری بودیم و همانگونه که عدم بارش مشکلاتی ایجاد کرده بود بارش شدید در منطقه نیز مشکلاتی در پی داشته است، درحال حاضر بسیاری از سد‌ها پر آب شده و آب فروانی در برخی نواحی استان وجود دارد، اما متاسفانه مدیریت صحیحی نسبت به استفاده از این منابع وجود ندارد.
وی عنوان کرد: سدسازی‌های پی در پی در چهارمحال و بختیاری طی چندسال گذشته یکی از اقدامات غلط به شمار می‌آید چراکه سدسازی درواقع یکی از خطرات جدی است که در خشکسالی و بیابان‌زایی تاثیرگذار است درنتیجه سطح آب‌های زیرزمینی در استان کاهش پیدا کرده بود، در سال گذشته نیز شاهد وقوع بارش در استان بودیم، اما در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت بارش موثری رخ نداد که این موضوع مجدد موجب خشکی زمین و خاک می‌شود درنتیجه آسیب‌های جدی در بافت انسانی منطقه رخ خواهد داد.
دکترای ژئوپلیتیک و مسئول نخبگان و پیشکسوتان انجمن ژئوپلیتیک ایران اضافه کرد: خشکسالی اقلیمی موجب وقوع خشکسالی‌های کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی نیز می‌شود که این بحران به ویژه در سال ۱۴۰۰ به وضوح قابل مشاهده بود برای مثال به دلیل کم آبی موجود در ناحیه زاینده رود و سهمیه‌بندی آب این رود اثرات بسیاری بر چهارمحال و بختیاری و کشاورزی منطقه داشت.
حیدری تصریح کرد: تغییر شیوه آبیاری کشاورزی با توجه به شرایط موجود یکی از راهکار‌های مدیریت منابع آب در دسترس است همچنین باید انتقال آب توسط کارشناسان خبره و افرادی که سال‌های در این حوزه فعالیت داشته‌اند انجام شود درحقیقت با توجه به اینکه چهارمحال و بختیاری یک منطقه کشاورزی و دامداری است باید توجه ویژه‌ای به این دو حوزه صورت بگیرد تا درنتیجه تا حدودی خطراتی که بحران‌های اقلیمی برای استان ایجاد کرده‌اند کاهش پیدا کنند.
وی یادآور شد: بافت انسانی چهارمحال و بختیاری نیز به دلیل نبود مدیریت در زمان‌هایی که بارش رخ می‌دهد دچار مشکل خواهد شد، درواقع زمانی که دوره بازگشت اقلیم و بارش رخ می‌دهد به جای مدیریت بارندگی شاهد وقوع سیل و ایجاد خسارت در برخی نقاط هستیم درنتیجه استفاده مناسب از این بارش‌ها می‌تواند از وقوع بسیاری از بحران‌ها جلوگیری کند بنابراین خشکسالی طی سالیان گذشته به این معنا نیست که در این مدت هیچگونه بارشی در استان رخ نداده بلکه بارندگی در زمان‌های مناسب خود رخ نداده، اما در این زمان نیز باید مدیریت لازم صورت می‌گرفت.
این مدرس دانشگاه پیام‌نور شهرکرد بیان کرد: موضوع مهم این است ما باید خود را برای بازگشت چرخه طبیعت که در زمستان ۱۴۰۱ نیز شاهد آن بودیم آماده کنیم تا دچار بحران نشویم همچنین لازم است استفاده بهینه از بارندگی‌هایی که در زمان مناسب خود صورت نمی‌گیرند در دستور کار قرار داده شود چراکه با استفاده از این دو مورد می‌توان بحران‌ها و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خشکسالی را کاهش داد.
حیدری تاکید کرد: انتقال بی‌رویه آب در چهارمحال و بختیاری یکی از مسائل جدی است که به پیشروی شدید بحران خشکسالی در منطقه کمک می‌کند درواقع انتقال بی‌رویه آب از یک منطقه تغییرات اقلیمی موجود در آن را تشدید می‌کند که لازم است مسئولان نسبت به این موضوع توجه ویژه‌تری داشته باشند.
وی افزود: بحران آبی و کاهش منابع آب‌های زیرزمینی می‌تواند در حوزه اقتصاد نیز منجر به بروز بحران شود چراکه در چهارمحال و بختیاری کشاورزی و دامداری سهم بسزایی در فعالیت‌های اقتصادی دارد همچنین تهدید محیط زیستی، گرمایش زمین، ایجاد آتش‌سوزی در مناطق جنگلی، از بین رفتن عرصه‌های طبیعی، افزایش تلفات دام به دلیل کمبود علوفه، افزاش بیکاری و درنتیجه بالا رفتن آمار جرایم اجتماعی و در نهایت افزایش مهاجرت و به هم خوردن تعادل اجتماعی و فرهنگی از جمله آثاری است که خشکسالی می‌تواند در استان داشته باشد.
دکترای ژئوپلیتیک و مسئول نخبگان و پیشکسوتان انجمن ژئوپلیتیک ایران خاطرنشان کرد: با استفاده از پیش‌بینی زمان بارش‌ها و بهره‌برداری بهینه از آنها می‌توان از خشکسالی در چهارمحال و بختیاری جلوگیری کرد.
