ابراهیم خالقی در گفتگویی و درخصوص اهداء عضو اظهار کرد: اهداء عضو همزمان با مرگ مغزی فرد و تشخیص مرگ مغزی آغاز می‌شود و تا زمانی قابلیت اجرا دارد که قلب بدون فرمان از مغز طی چند ساعت تا چند روز کار می‌کند. در مشهد بین ۷۰ الی ۸۰ درصد خانواده‌های افراد مرگ مغزی برای اهداء عضو رضایت می‌دهند.
وی افزود: سال‌ها قبل مرگ مغزی تشخیص داده شد و مشخص شد فردی که دچار مرگ مغزی شده دیگر به زندگی باز نخواهد گشت و با توجه به اینکه مغز از کار افتاده و قلب بدون فرمان گرفتن از مغز کار می‌کند بیمار می‌تواند چند ساعت تا چند روز به ظاهر زنده بماند، اما در شرایطی که فرد دچار مرگ مغزی شده است، تمام نیم‌کره‌ها و ساقه مغز از بین می‌رود در نتیجه فرد به دستگاه تنفس مصنوعی وصل می‌شود.
خالقی ادامه داد: در این شرایط به دلیل اینکه قلب کار می‌کند و به صورت مصنوعی به فرد مرگ مغزی اکسیژن رسانده می‌شود، کلیه‌ها و سایر اعضاء بدن به تصور اینکه فرد زنده است کار می‌کنند در حالی که فرد از لحاظ علمی زنده نیست و می‌تواند تا چند روز با این شرایط زندگی نباتی داشته باشد.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: حدود ۵۰ سال قبل به صورت علمی توضیح داده شد فردی که مغز ندارد دارای شعور نبوده و در واقع زنده نیست. پزشکان و محققان پس از سال‌ها به این نتیجه رسیدند فردی که دچار مرگ مغزی شده می‌تواند با اهداء اعضاء بدنش به بیمارانی که نارسایی اعضا شامل کلیه، کبد، قرنیه، پانکراس، ریه و... را دارند، زندگی دوباره ببخشد.
وی با اشاره به اینکه از ۳۰ سال قبل دارو‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن وارد سیستم پیوند عضو شده و بدن، عضو جدید را قبول کرد، توضیح داد: تشخیص و تحقیقات درخصوص پیوند اعضا یک دوره طولانی را طی کرد تا دارو‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن تشخیص داده شد و وارد سیستم پیوند اعضا شد. در شرایط پیوند اعضا باید زمینه‌ای فراهم می‌شد تا بدن فرد گیرنده، عضو جدید را تشخیص ندهد و راه آن تضعیف سیستم ایمنی بدن بود تا عضو را پس نزند.
خالقی مطرح کرد: زمانی که این دارو‌ها وارد سیستم پیوند اعضا شد، تحول عظیمی در جراحی‌های پیوند عضو رقم خورد، تا آن زمان پیوند اعضا موفق نبود و بدن گیرنده علیه عضو جدید واکنش نشان می‌داد و آن را پس می‌زد.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اعلام کرد: با توجه به اینکه فرد زنده قادر است با یک کلیه ادامه حیات دهد در دوران قبل از انقلاب موارد نادری پیوند کلیه انجام می‌شد که به تعداد انگشتان دست بود. تا اوایل دهه ۶۰ در ایران فقط پیوند کلیه از فرد زنده به بیمار اهدا می‌شد، زیرا بقیه اعضاء بدن تا زمانی که فرد زنده باشد غیر قابل برداشت است.
فتوای تاریخی امام در ایجاد تحول پیوند اعضا
وی خاطرنشان کرد: برای اهداء عضو از فردی که دچار مرگ مغزی شده به فرد بیمار نیاز به فتوای شرعی بود که برای اولین بار در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۸ دکترایرج فاضل (پدر پیوند عضو ایران) نامه‌ای به امام خمینی (ره) نوشتند و در این نامه تمام شرایط فرد مرگ مغزی را توصیح دادند. امام نیز فتوای تاریخی مبنی بر اجازه اهداء عضو از فرد مرگ مغزی به بیمارانی که نیاز به عضو دارند را صادر کردند.
خالقی با بیان اینکه فتوای امام راحل در پیوند اعضاء ایران تحولی عظیم ایجاد کرد، گفت: این فتوا صادر شد، اما باید در مجلس قانونی می‌شد و ۱۱ سال طول کشید تا اینکه بالاخره با پیگیری‌های مستمر در سال ۱۳۷۹ این طرح در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. پس از تصویب این فتوا، با توجه به اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تهران و شیراز تا آن زمان برداشت کلیه از فرد زنده و پیوند به بیمار را انجام می‌دادند در سال ۱۳۸۰ برای اولین بار اهداء عضو از مرگ مغزی را انجام دادند.
نجات جان ۵۷۰ نفر با اهداء عضو طی سال گذشته
وی با اعلام اینکه از ابتدای به رسمیت شناختن فتوای امام راحل تاکنون پیوند اعضای ۱۳۱۰ نفر مرگ مغزی زندگی مجدد به ۵۶۰۰ بیمار در دانشگاه علوم پزشکی مشهد اهدا کرده است، اظهار کرد: در سال ۱۳۸۰ که این طرح رسمی شد در دانشگاه علوم پزشکی مشهد فقط ۳ مورد از افراد مرگ مغزی، پیوند اعضا انجام شد و این امر هر سال افزایش پیدا کرد تا اینکه در سال گذشته ۱۲۵ مورد مرگ مغزی رضایت دادند و اعضاء آنها جان ۵۷۰ نفر را که نارسایی عضو داشتند را نجات داد و عمر دوباره به آنها بخشید.
خالقی بیشترین اهداء عضو را کلیه و قرنیه اعلام کرد و توضیح داد: تمام پیوند‌ها شامل پیوند کلیه، قلب، پانکراس (لوزالمعده)، قرنیه، کبد، پیوند‌های همزمان مانند کلیه و پانکراس، کلیه و کبد، نسوج، ریه و... در دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام می‌شود.
وی تصریح کرد: تاکنون در دانشگاه علوم پزشکی مشهد تعداد ۱۶۸۸ نفر پیوند کلیه، ۵۵۱ نفر کبد، ۱۱۸۷ پیوند پوست برای بیمارانی که دچار سوختگی شدید شده بودند، ۱۴۵۶ نفر پیوند قرنیه و... انجام شده است که در نتیجه آن ۵۶۰۰ نفر به زندگی برگشتند.
بیش از ۳۰۰۰ نفر در انتظار پیوند کلیه
خالقی با اشاره به اینکه فقط در بیمارانی که نارسایی کلیه دارند می‌توان برای زنده بودن دیالیز را جایگزین کرد، توضیح داد: در پیوند کلیه بیش‌از ۳۰۰۰ نفر لیست ثبت نامی وجود دارد و ۲۰۰ نفر آماده پیوند هستند، اما در برخی اعضاء حساس مانند کبد و قلب تعداد کمتر هستند به دلیل اینکه این بیماران در صورت عدم پیوند در طول چند هفته تا چند ماه بیشتر نمی‌توانند زنده بمانند. در افرادی هم که نارسایی کلیه دارند، بیمار باید برای زنده ماندن به جز پیوند عضو، سه روز در هفته روزی ۴ ساعت زیر دستگاه دیالیز قرار بگیرد و در واقع علاوه بر شرایط روحی نامناسب، زندگی سختی را طی می‌کند.
فوت روزانه ۸ تا ۱۰ نفر از افراد لیست انتظار پیوند در کشور
مسول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اعلام اینکه در شهرستان‌های تحت پوشش این دانشگاه ۷۰ الی ۸۰ درصد خانواده‌های مرگ مغزی برای پیوند اعضا رضایت می‌دهند، مطرح کرد: پیوند اعضا و تایید مرگ مغزی نیازمند فرهنگ‌سازی است و باید عموم مردم این امر را علمی بدانند و با اهداء عضو از افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند و زندگی آنها برای چند روز توسط دستگاه ادامه دارد جان بیمارانی که برای زندگی مجدد به اعضا نیاز دارند را نجات دهند. در حال حاضر روزانه در کشور بین ۸ تا ۱۰ نفر در لیست انتظار فوت می‌کنند و در سال حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر به دلیل رضایت ندادن خانواده‌های افراد مرگ مغزی جان خود را از دست می‌دهند.
تایید مرگ مغزی توسط تیم نظارتی
خالقی در تشریح روند تایید مرگ مغزی و پیوند اعضا بیان کرد: ابتدا فردی که در یک حادثه دچار خونریزی مغزی، سکته مغزی و... می‌شود توسط پزشک معالج تشخیص مرگ مغزی داده می‌شود، سپس تیم تایید کننده مرگ مغزی که شامل جراح مغز و اعصاب، متخصص اعصاب، متخصص بیهوشی و متخصص داخلی است در دو نوبت به صورت انفرادی و بدون اطلاع از نظر یکدیگر بیمار را معاینه و نظرات خود را به صورت مکتوب در فرم‌های مشخصی ثبت می‌کنند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه تایید مرگ مغزی مرحله بسیار حساس و سرنوشت‌سازی است تیم کارشناسی آن از وزیر بهداشت حکم رسمی دارند و مورد اعتماد هستند. پس از تایید پزشکان منتخب در این تیم، مدیرکل پزشکی قانونی یا معاون آن به عنوان نماینده دادستان مرگ مغزی را تایید می‌کنند.
رضایت خانواده فرد مرگ مغزی در پیوند اعضا سرنوشت ساز است
خالقی با توجه به اهمیت پیوند اعضا و رضایت خانواده افراد مرگ مغزی تاکید کرد: از آنجا که اهداء عضو می‌تواند زندگی دوباره را به خیلی از افراد در لیست انتظار ببخشد، پس از اتمام مراحل تایید مرگ مغزی تیم مشاوره که از مشاوران و روانشناسان زبده بیمارستان محل بستری فرد مرگ مغزی هستند وارد عمل شده و طی چند جلسه با خانواده فرد صحبت می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: در تمام جلسات روند تایید مرگ مغزی فرد توضیح داده می‌شود و از برکات و خیرات این اقدام خداپسندانه به خانواده‌ها اطلاعاتی داده می‌شود با این وجود هنوز هم حدود ۳۰ درصد افراد با توجیهاتی از قبیل اینکه شفا پیدا می‌کند یا جای دیگر درمان می‌کنیم و... به این امر رضایت نمی‌دهند. در صورتی که خانواده رضایت خود را برای پیوند اعضا اعلام کند، بیمار به بیمارستان منتصریه در مشهد منتقل می‌شود.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضاء پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اذعان کرد: پیوند کلیه، کبد و پیوند‌های همزمان در بیمارستان منتصریه انجام می‌شود. قلب و ریه برداشت و به بیمارستان امام رضا (ع) منتقل می‌شود. همچنین پوست پس از برداشت به بخش سوختگی بیمارستان امام رضا (ع) و قرنیه به بیمارستان خاتم یا بانک چشم در دانشگاه علوم پزشکی ارسال می‌شود.
وی ادامه داد: از آنجا که عمل پیوند بسیار حساس است و باید خیلی سریع انجام شود، بیمارانی که در لیست انتظار دریافت اعضا هستند قبلا تمام اقدامات پزشکی آنها نظیر آزمایش، نمونه خون و... انجام شده و سپس بلافاصله خون فرد گیرنده و اهدا کننده با هم منطبق می‌شود و چنانچه نتیجه انطباق مثبت بود هر دو برای پیوند عضو به اتاق عمل اعزام می‌شوند.
خالقی تاکید کرد: در عمل پیوند اعضا نه به خانواده اهدا کننده مبلغی داده می‌شود و نه از عضوگیرنده هزینه‌ای دریافت می‌شود. در حین عمل ۸۰ تا ۹۰ درصد پیوند‌ها مثبت انجام می‌شود و تنها در مواد حداقلی بدن عضو را پس زده و منجر به مرگ بیمار می‌شود.
وی اعلام کرد: اهداء عضو در بقای زندگی افراد نقش بسیاری دارد. از شهروندان خواهشمندیم جهت دریافت کارت اهداء عضو از طریق سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد اقدام کنند. در صورتی که افراد کارت عضویت داشته باشند هرچند بازهم رضایت خانواده مدنظر است، اما کار رضایت را آسان‌تر می‌کند.
