یکی از شاخص‌هایی که در تعیین جایگاه علمی کشور‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است، میزان همکاری علمی یک کشور با دیگر کشورهاست.
بر اساس داده‌های نمایه‌نامه وب آو ساینس (WOS) در سال ۲۰۲۲ میلادی ۲۶ هزار و ۵۴۲ اثر در ایران، با همکاری کشورهای دیگر منتشر شده‌اند و بر همین اساس می‌توان گفت که نسبت همکاری‌های علمی جهانی ایران ۳۷.۱۷ درصد است.
مقایسه روند همکاری‌های علمی جهانی ایران نشان می‌دهد که با وجود افزایش تعداد آثار منتشر شده ایران با همکاری‌های علمی در سال ۲۰۲۲، نسبت این آثار کاهش داشته است و از حدود ۳۹ درصد در سال ۲۰۲۱ به حدود ۳۷ درصد رسیده است.
بر اساس داده‌های WOS؛ ایران در سال ۲۰۲۲ بیشترین همکاری علمی را با کشور آمریکا داشته است و حدود ۵ هزار و ۵۰۰ اثر (۷.۶۴ درصد) را با همکاری آمریکا منتشر کرده است.
بر اساس داده‌های WOS؛ از نظر میزان همکاری‌های علمی بین‌المللی، ایران رتبه ۲۵ را در بین کشورهای منطقه دارد.
سقوط رتبه در شاخص تعداد مقالات داغ
در بین مقاله‌هایی که در یک سال منتشر می‌شوند، تعداد کمی از آنها درست بعد از انتشار، توسط پژوهشگران دیگر مورد استناد قرار می‌گیرند. این مقاله‌ها در حوزه تخصصی خود به عنوان مقاله‌های کلیدی به شمار می‌آیند و به عنوان «مقاله‌های داغ» شناخته می‌شوند.
مقاله‌های داغ، مقاله‌هایی هستند که در دو سال گذشته، بیشترین استناد را در طی ۲ ماه دریافت کرده‌اند.
بر اساس داده‌های نمایه‌نامه وب آو ساینس؛ تعداد مقاله‌های داغ ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۱۲۷ مقاله بوده‌است و از نظر تعداد مقاله داغ، جایگاه ۲۸ را در بین کشورهای جهان دارد.
مقایسه روند تعداد مقالات داغ ایران در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال‌های پیشین نشان می‌دهد که روند رو به رشد تعداد مقاله‌های داغ ایران در سال‌های اخیر، با کاهش بی‌سابقه مواجه شده است.
با وجود اینکه در سال ۲۰۲۱ ایران از نظر تعداد مقاله‌های داغ در جایگاه اول منطقه قرار داشت، در سال ۲۰۲۲ میلادی به رتبه پنجم منطقه سقوط کرده است.
در سال ۲۰۲۲، چین با بیش از ۱۹۰۹ مقاله داغ در جایگاه اول جهان قرار دارد و پس از آن امریکا، انگلستان، آلمان و استرالیا در جایگاه دوم تا پنجم هستند.
حفظ روند روبه رشد مقالات پر استناد
از بین مقالاتی که منتشر می‌شوند، تعداد اندکی از مقالات هستند که حتی سال‌ها پس از انتشارشان هنوز استناد می‌گیرند. به این مقالات، مقالات پر استناد گفته می‌شود.
شاخص مقاله‌های پر استناد به دنبال مقاله‌هایی است که در ۱۰ سال گذشته بیشترین تعداد استناد را گرفته‌اند.
بر اساس داده‌های وب آو ساینس، تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی، پژوهشگران ایرانی ۳ هزار و ۸۹۸ اثر منتشر کرده‌اند و روند رو به رشد همیشگی خود را در این شاخص حفظ کرده‌اند.
با وجود این افزایش دائمی در تعداد مقالات پر استناد، ولی ایران از نظر انتشار مقاله‌های پر استناد پس از عربستان سعودی، در جایگاه دوم کشورهای منطقه قرار دارد و هیچ‌گاه نتوانسته رتبه اول منطقه را در این شاخص کسب کند.
آمریکا با انتشار بیش از ۸۱ هزار مقاله پر استناد، پیشگام کشورهای جهان از نظر تعداد مقاله‌های پر استناد است و پس از آن چین، انگلستان، آلمان و استرالیا، درجایگاه دوم تا پنجم قرار دارند.
بررسی وضعیت ایران از نظر همکاری‌های علمی، تعداد مقاله‌های داغ و تعداد مقاله‌های پر استناد حاکی از این است که حفظ جایگاه ایران در شاخص‌های گوناگون نیازمند برنامه‌ریزی‌های بهتر و حساب‌شده‌تر است.
*در این گزارش از داده‌های سامانه نمای ایرانداک استفاده شده است.
