آب؛ بحران بعدی اروپا

ذخایر مهمی که میلیون‌ها نفر در کاتالان از آن بهره می بردند، خشک شده است.

 مناقشه بر سر آب، به درگیری‌هایی در فرانسه منجر شده که روستاهای متعدد آن، دیگر نمی توانند آب لوله کشی ساکنان خود را تامین کنند و بزرگترین رودخانه ایتالیا به اندازه ژوئن سال گذشته کم آب شده است.

 بیش از یک چهارم از قاره اروپا تا آوریل، در خشکسالی به سر برده و بسیاری از کشورهای این منطقه، خود را برای تکرار تابستان خشک سال گذشته یا بدتر از آن آماده می کنند.

مطالعه‌ای که با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای انجام شد، اوایل امسال تایید کرد که اروپا از سال ۲۰۱۸ در خشکسالی شدید به سر می برد. افزایش دما، احیا از این کم آبی را دشوار کرده و این قاره را در چرخه خطرناکی گرفتار کرده که در آن آب بیش از همیشه وضعیت مخاطره آمیزی پیدا می کند.

تورستن مایر گور، نویسنده این مطالعه ماهواره‌ای می گوید: چند سال پیش می گفتم که آب کافی در اروپا وجود دارد اما اکنون به نظر می رسد ممکن است با مشکلاتی  مواجه شویم.

کارشناسان هشدار می‌دهند هر چند شرایط مرطوب در هفته‌های آینده می‌تواند خاک را سیراب کرده و به کشاورزی کمک کند اما حتی بهار بارشی هم نمی‌تواند مشکل کمبود مداوم آبهای زیرزمینی اروپا را حل کند. با نزدیک شدن به فصل تابستان، دولت‌ها تلاش می کنند به کمبودهای جاری و آتی رسیدگی بپردازند و همزمان، تنش‌های ناشی از رقابت رو به رشد بر سر آب را مدیریت کنند.

پدرو سانچز، نخست وزیر اسپانیا، هفته گذشته گفت: خشکسالی، یکی از مسائل سیاسی و سرزمینی اصلی کشور ما در سال‌های آینده خواهد بود.

خشکسالی زمستانی

خشکسالی تاریخی سال گذشته، ذخایر سطحی و زیرزمینی اروپا را تقلیل داد؛ تصور می رفت زمستان شدت این کمبود را کاهش خواهد داد اما بسیاری از مناطق اروپا که با خشکسالی شدید روبرو بودند، بارش باران یا برف کمتری دیدند. فرانسه که در ژانویه و فوریه به مدت بیش از ۳۰ روزه متوالی بارندگی نداشت، خشک‌ترین زمستان خود در ۶۰ سال گذشته را سپری کرد.

بنیاد تحقیقاتی CIMA ایتالیا کاهش ۶۴ درصدی بارش برف تا اواسط آوریل را گزارش کرد. رودخانه پو به اندازه تابستان گذشته کم آب است. سطح آب دریاچه گاردا، کمتر از نصف سطح میانگین آن است.

در گزارش انجمن کشاورزان اسپانیا (COAG) تاکید شده است که امسال، بعضی از غلات باید در کل چهار منطقه حذف شوند. یک هواشناس به روزنامه ال پائیس گفت: تقریبا با کل برداشت زیتون خداحافظی کنید.

ذخایر سائو در شمال بارسلونا به حدی کاهش پیدا کرده است که مقامات تصمیم گرفتند ماهی‌ها را برای اجتناب از مرگ آنها و آلوده شدن تامین آب منطقه جمع‌آوری کنند. در سراسر کاتالونیا ذخایر تنها ۲۷ درصد در آوریل بود. اسپانیا هفته آینده با موج گرمای زودهنگام روبه‌رو خواهد شد.

طبق اعلام ترزا ریبرا، وزیر گذار محیط زیستی اسپانیا، دسترسی به آب در اسپانیا مانند فرانسه ممکن است تا سال ۲۰۵۰، به ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.

فرد هاترمن، هیدرولوژیست موسسه تحقیقات تاثیر تاثیرات اقلیمی پوتسدام در این باره گفت: بارش زمستانی برای کشورهای منطقه مدیترانه، اهمیت زیادی دارد. با توجه به بارندگی ضعیف امسال و پوشش برف اندک کوه‌های آلپ، اگر اکنون بارندگی زیادی نباشد، در این صورت خشکسالی اتفاق می افتد. با این حال، هرگونه بارش بهاری تنها به کاهش تنش آبی در تابستان امسال کمک خواهد کرد. برای اینکه اروپا چرخه منحوسی که هر سال با کمبود بزرگ آبهای زیرزمینی آغاز می شود را بشکند، تقریبا به یک دهه سال‌های پر بارش نیاز داریم.

 تاثیر تغییرات اقلیمی

پیش‌بینی چنین دوره‌های طولانی بارش دشوار است، به خصوص که تغییرات اقلیمی، الگوهای بارش را تغییر داده است. یکی از معدود پیش‌بینی‌های بلند مدت، پیش بینی سرویس هواشناسی آلمان برای دهه ۲۰۲۰ بوده که پیش‌بینی کرد این کشور در طول دهه، شاهد بارندگی کمتری خواهد بود. اما حتی اگر سطح بارندگی ثابت بماند، تغییرات اقلیمی دسترسی به آب در سراسر اروپا را کاهش خواهد داد.

خشکسالی یک پدیده پیچیده است و عوامل زیادی مانند سوء مدیریت آب یا مصرف بیش از حد آن، می توانند نقش ایفا کنند. با این حال، افزایش دما مطمئنا فشار بیشتری بر تامین آب اروپا ایجاد خواهد کرد.

به گفته هاترمن، گرمایش جهانی از سه طریق، اروپا را خشک می‌کند؛ نخست این که هرچه افزایش دما بیشتر می شود، آب بیشتری بخار می شود. این مسئله به تنهایی اروپا را خشک تر می کند. به طور اساسی، ما به افزایش مداوم بارندگی برای جبران افزایش تبخیر آب نیاز داریم. دوما، تغییرات اقلیمی با ضعیف کردن فشار جریان هوا، دوره‌های طولانی مدت آب و هوای خشک را همانطور که سال گذشته ایجاد شد، یا بارندگی سنگین طولانی همانطور که در سیل مرگبار سال۲۰۲۱ مشاهده شد را ایجاد می کند و در نهایت، یخچال‌ها و پوشش طبیعی اروپا به دلیل افزایش دما به سرعت کاهش پیدا کرده و رودخانه‌های بزرگی مانند راین، دانوب، رون یا پو را از تامین حیاتی محروم می کند.

آندرا تورتی، محقق ارشد مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا می گوید: امسال سهم آب ذوب شده برای ذخایر آبی اروپا، بسیار کمتر از حد مطلوب خواهد بود زیرا سال ۲۰۲۳، بدتر از سال گذشته بوده و با نگاهی به ۱۰ سال گذشته، بدتر است و اکنون بدتر هم شده است.

 با نزدیک شدن به تابستان، اسپانیا، جنوب پرتغال، ایتالیا و فرانسه به طور ویژه، آسیب پذیر به نظر می رسند. اما لهستان و مناطق دیگری مانند بلغارستان، رومانی و یونان شرایط هشدار دهنده برای خشکسالی را نشان می دهند. رصدخانه خشکسالی اروپا هم تنش آبی در سراسر کشورهای شمال منطقه اسکاندیناوی را نشان می دهد.

هاترمن خاطر نشان کرد: براندنبورگ که کانون خشکسالی در آلمان است، در ماه‌های اخیر بارندگی بالاتر از حد میانگین را تجربه کرده است. با این حال، سطح آبهای زیر زمینی کمتر از سال گذشته است. با وجود همه این بارندگی، اوضاع به جای بهبود، وخیمتر شده است.

اقدامات اروپایی‌ها

اروپا به تدریج به این تهدید پی می برد. پایتخت‌های اروپایی که از پیامدهای ویرانگر تابستان گذشته در بخش هایی شامل کشاورزی انرژی و صنعت به وحشت افتادند، تلاش می کنند پاسخ‌هایی به کمبود فعلی و پیش بینی شده طراحی کنند.

ایتالیا اوایل ماه میلادی جاری، یک فرمان خشکسالی را صادر کرده و تشریفات اداری برای زیرساخت آب از جمله تاسیسات نمک زدایی را کاهش داد. اسپانیا در ژانویه، مجموعه جدیدی از طرح‌های مدیریت آب را منتشر کرد.

هدف از استراتژی مدیریت آب ملی جدید امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، کاهش مجموع مصرف آب به میزان ۱۰ درصد تا پایان دهه جاری است. تحت این طرح، از هر بخشی خواسته خواهد شد پیشنهادهایش  برای کاهش مصرف آب خود را ارائه دهد.

استراتژی آلمان که در مارس تصویب شد، شامل اقداماتی برای پایدار کردن مصرف آب در ۱۰ حوزه تا سال ۲۰۵۰ و همچنین ۷۸ اقدام است که تا سال ۲۰۳۰ اجرایی خواهند شد.

اما منتقدان می‌گویند کشورها برای رسیدگی به مدیریت ضعیف منابع که همچنان در سراسر قاره به وفور یافت می شوند، کار چندانی انجام نمی دهند و پیامدهای تقلیل ذخایر موجود را تشدید می‌کنند. یک چهارم از آب آشامیدنی اروپا بر اثر نشت خطوط لوله از دست می رود.

النورا اوی، سیاستمدار سبز ایتالیایی و عضو سابق پارلمان اروپا، در توییتر از برنامه دولت برای رسیدگی به ریشه بحران آب در این کشور انتقاد کرد و گفت: دولت باید به احیای جنگلها و سیاستهایی برای متوقف کردن از دست رفتن آب آشامیدنی ناشی از نشت لوله ها متمرکز شود.

جنگهای آبی

در این بین، مدیریت آب و تصمیم گیری درباره این که چه کسی به آن دسترسی پیدا می کند، به یک موضوع سیاسی در سراسر این قاره تبدیل شده است.

تابستان گذشته، محدودیت‌هایی که برای مصرف آب در انگلیس، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا اعمال شد، پرسش‌هایی را درباره اولویت‌بندی استفاده از آب برای زیرساخت‌های گردشگری، تاسیسات بزرگ صنعتی و کشاورزی برانگیخت.

بعضی از شهرداری‌ها در حال حاضر با محدودیت‌های جدیدی روبرو هستند و در برخی دیگر، محدودیت‌ها هرگز برداشته نشدند. کاتالونیا اخیرا محدودیت‌هایی از جمله کاهش ۴۰ درصدی اجباری مصرف آب برای کشاورزی اعمال کرده است.

در جنوب آلمان، اختلافات حقوقی بر سر آب طی دو دهه گذشته، دو برابر شده است و در فرانسه، تنش بین فعالان محیط زیست و کشاورزان بر سر ساخت مخازن آب، در ماه گذشته به درگیریهای خشونت آمیز منجر شد.

این مخازن به منظور کمک به کشاورزان در مواجهه با شرایط خشکتر در تابستان با پمپاژ آب زیرزمینی در زمستان است که می‌تواند در تابستان برای آبیاری استفاده شود، اما گروه‌های سبز می‌گویند این بخش باید اقداماتی را برای کاهش مصرف آب انجام دهد. مارین توندلیه، رئیس حزب سبز فرانسه، این مخازن را ناعادلانه و اختصار و خصوصی‌ سازی منابع آب توسط عده‌ ای به ضرر اکثریت خواند.