محمدناصر مرادی – کارشناس ارشد مدیریت دفاعی
بخش عمده جنگ های آینده از انسان محوری به سمت تجهیزات محوری و به ویژه تجهیزاتی مانند پهپادها که در صحنه نبرد، دشمن را دچار غافلگیری کرده و ابتکار عمل را به همراه دارد پیش می رود. فرماندهان و مسئولان ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به تکنولوژی های جدید مانند هوش مصنوعی، ربات ها و کلیه تجهیزات و فناوری هایی که نقش نیروی انسانی یا انسان محوری را درصحنه نبرد کاهش می دهند و ارزیابی و بررسی عوامل تعیین کننده در جنگهای آینده و جنگهای نسل پنجم و ششم در راستای سیر تکامل یا انقلاب پهپادی قدم برداشته و این روند از دهه های قبل شروع شده همچنان نیز ادامه دارد.
در همین راستا، مهمترین اقدام ارتش جمهوری اسلامی ایران با موضوع پهپادها، از دی ماه ۱۳۹۹ برای عموم عیان شد. وقتی که نخستین تمرین رزم پهپادی ارتش با نمایش صدها فروند انواع پهپادهای رزمی، بمب‌افکن، رهگیر، شناسایی و مراقبتی، جنگالی، انتحاری از جمله پهپادهای کمان، کرار، کیان، سیمرغ، انواع مهاجر، انواع ابابیل، یسیر، صادق، حازم و دستاوردهای دیگری اعم از انواع مولتی روتورهای رزمی و پشتیبانی رزمی با قابلیت اجرای عملیات در محیط جنگ الکترونیک و مجهز به سامانه‌های اخلال و فریب راداری و چندین عملیات نوآورانه با حضور سردار سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، امیر سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش و دیگر فرماندهان و مسئولان عالیرتبه نیروهای مسلح در سمنان برگزار شد.
اما این ها فقط گوشه ای از اقتدار پهپادی ارتش بود، گویا اتفاق های مهم دیگری هم قرار بود رقم بخورد و اینگونه هم شد.
نقطه عطف قدرت پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران، توان رزم «پایگاه پهپادی ۳۱۳» به عنوان یکی از پایگاه‌های زیرزمینی پهپادی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای اجرای مأموریت بود که خرداد ماه امسال با حضور رییس ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده کل ارتش مورد ارزیابی قرار گرفت.
«پایگاه پهپادی راهبردی ۳۱۳» یکی از پایگاه‌های زیرزمینی و سرّی پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که متناسب با سطح امنیتی مورد نیاز در مناطق مختلف مرزی توسط ارتش طراحی و گسترش یافته‌اند. در این پایگاه، پرنده‌های بدون سرنشین راهبردی ارتش شامل بیش از یکصدفروند پهپادهای کمان۲۲، کمان۱۲، ابابیل۵، مهاجر۶، فطرس و کرار ، مجهز به انواع مهمات، بمب‌ها، موشک‌های رهگیر و هوا به سطح و راکت‌های بومی استقرار یافته‌اند.
از جمله دستاوردهای جدید ارتش در پایگاه ۳۱۳، موشک «حیدر۱» برای افزایش برد کمان ۲۲ و اجرای عملیات دورایستا و پهپاد کروز «حیدر۲» برای افزایش برد و توان عملیاتی پهپادی بود که امکان حمل پهپاد کروز بر روی پهپادهای راهبردی نیز فراهم شده است.
در این پایگاه همچنین پهپادهای انهدامی آرش و ضد رادار امید و انواع پهپادهای رزمی با بمب بالدار بالابان، موشک‌های شفق، قائم و الماس آماده اجرای هرگونه ماموریت در مرزها و فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران هستند.
مداومت پروازی طولانی مدت، ارتفاع بالا، عمق عملیاتی قابل ملاحظه، قابلیت حمل انواع تسلیحات ضد هوایی و ضد سطحی نقطه زن و دورایستا، توان بالای حمل سامانه‌های جمع‌آوری اطلاعات و جنگ الکترونیک، برخورداری از سامانه‌های خودمراقبتی، ناوبری و ارتباط امن از ویژگی پهپادهای آماده عملیات پایگاه راهبردی ۳۱۳ ارتش است.
زمان زیادی از نمایش این پایگاه پهپادی سرّی ارتش نگذشته بود که این بار دریادلان ارتش جمهوری اسلامی ایران طی یک اقدام جدید که به جرأت می توان گفت در سطح جهان بی نظیر بود، از اولین «ناودسته پهپادبر» نیروی دریایی راهبردی ارتش متشکل از یگان‌های شناور سطحی و زیرسطحی با حمل انواع پهپادهای رزمی، شناسایی و انهدامی، در ناوگان جنوب نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران و با حضور فرمانده کل ارتش و فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش رونمایی کردند.
در آیین رونمایی از این ناودسته، انواع پهپادهای پیشرفته و به روز تولید ارتش و وزارت دفاع با همراهی مراکز دانش‌بنیان اعم از پهپادهای نوع پلیکان، هما، آرش، چمروش، ژوبین، ، ابابیل ۲، کرار، ابابیل ۴ و باور ۵ بر پهنه آب‌های اقیانوس هند به پرواز در آمده و توانمندی خود را به نمایش گذاشتند.
پهپادها اصولا یکی از پایه های اصلی دکترین دفاعی کشور ما در سالهای اخیر به حساب می آیند و البته وارد شدن آنها به سازمان رزم نیروی دریایی ارتش اهمیت بسیار ویژه دارد.
در جریان این رونمایی شاهد بودیم که ناو لجستیکی لاوان به حدود ۵۰ فروند پهپاد مجهز شده و شناور دلوار نیز از جمله دیگر ناوهای نیرو بر و لجستیکی نداجا است که به پهپاد مجهز شده است. تقریبا تمامی پرنده های بدون سرنشین روی این دو شناور با یک شتاب دهنده اولیه به پرواز درآمده و یا از مدل های عمود پرواز بودند.
همچنین شاهد به پرواز درآمدن پرنده های بدون سرنشین از روی یکی از زیردریایی های کلاس کیلو نیروی دریایی ارتش نیز بودیم. بحث پرنده های بدون سرنشین و ارتباط آنها با شناوری زیر سطحی از جمله مسائل بسیار چالش برانگیز در جهان امروز به حساب می آید.
اما در آخرین برنامه پهپادی ارتش، اخیراً رزمایش مشترک پهپادی ۱۴۰۱ ارتش جمهوری اسلامی ایران، با مشارکت نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران، قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) و نظارت قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء(ص) در مناطق گسترده ای از جغرافیای ایران اسلامی و آب های آزاد برگزار شد.
دقت و قدرت تسلیحات، میزان مداومت پروازی، قابلیت‌های سامانه‌های هدایت و کنترل و توانمندی‌های رزمی پهپادها از جمله مواردی است که در این رزمایش مورد آزمایش و ارزیابی قرار گرفت.
در همین راستا، امیر دریادار سید محمود موسوی معاون عملیات ارتش و سخنگوی این رزمایش با اشاره به اینکه این برای نخستین‌بار بود که یک رزمایش پهپادی آن هم به صورت دو سویه برگزار می‌شد، عنوان می کند؛ «شرکت بیش از ۱۵۰ فروند انواع پهپاد در این رزمایش و همچنین گستردگی منطقه عملیات که تمام مناطق کشور، خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان را شامل می‌شد موجب پیچیدگی برگزاری این رزمایش بود که بحمدلله با عملکرد بسیار مطلوب سامانه‌های فرماندهی و کنترل رزمایش با نهایت هماهنگی ممکن انجام شد.»
بهره گیری از تجهیزات و تسلیحات کاملاً ایرانی در این رزمایش از نکات قابل توجهی بود که معاون عملیات ارتش در این باره می افزاید «اساسا آنچه که در این رزمایش مورد استفاده قرار گرفت شامل پرنده‌ها، مهمات و سلاح، سامانه‌های فرماندهی و کنترل و ... تماما بومی بود که با استفاده از تجهیزات بومی اجرا شد.»
امیر دریادار حبیب الله سیاری فرمانده رزمایش هم در بخشی از مصاحبه خود با تاکید بر اینکه در حوزه پهپاد نمی‌خواهیم به دیگران وابسته باشیم، اینگونه به این موضوع اشاره می کند؛ « اکثر پهپادهایی که در این رزمایش شاهد حضور و اجرای عملیات آنها بودیم، تولید اولیه‌اش در داخل ارتش بوده و برای تکمیل و تولید انبوه به وزارت دفاع و یا شرکت‌های دانش‌بنیانی که در سطح کشور هستند سپرده شده‌اند.»
همچنین امیر سرتیپ خلبان واحدی فرمانده نیروی هوایی ارتش هم در این رزمایش اذعان داشته است: «ما از حوزه ساخت و تولید هواپیماهای بدون سرنشین عبور کرده‌ایم و به حوزه تولید زیر سامانه‌های عملیاتی پهپادها ورود کرده‌ایم.»
شناسایی مرزهای زمینی، هوایی و دریایی، اخلال هواپایه در ارتباطات پهپادی، انهدام اهداف مورد نظر و نقاط حساس و حیاتی ترسیم شده، انهدام اهداف در ساحل و دریا، پرواز پهپادها از ناو دسته پهپادبر شامل شناورهای سطحی و زیرسطحی و انهدام رادار دشمن توسط پهپاد امید را می توان از اقدامات عملیاتی مهم و قابل توجه در این رزمایش برشمرد.
برابر اذعان سخنگوی رزمایش، برقراری امنیت منطقه با تکیه بر توان کشورهای منطقه و برگرفته از اصل «همه با هم» در برقراری صلح بدون نیاز به حضور بیگانگان، اقتدار جمهوری اسلامی ایران برای برقراری و حفظ صلح در منطقه، بی اثر جلوه دادن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران با بهره‌مندی از سلاح‌ها و تجهیزات بومی و نمایش علمی و اقتدار ارتش در دفاع از میهن اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از اهداف برگزاری این رزمایش بود.
با مرور شاخص ترین این اقدامات، بیراه نیست اگر لقب «سال پهپادی ارتش» را به سال ۱۴۰۱ که تنها نیمی از آن گذشته است اطلاق کنیم.
اما آنها که باید بدانند، خوب می دانند که دستیابی به این سطح از توان پهپادی آن هم در اوج تحریم ها یعنی چه؟ و این موضوع را امیر سرلشکر موسوی فرمانده کل ارتش به این نحو مطرح کرده است؛ «قدرت پهپادی ارتش در اوج تحریم ها ظهور کرد؛ یعنی در شرایط بسیار سخت تحریمی و فشار حداکثری، قدرتی به عنوان قدرت پهپادی ارتش ظهور و بروز کرد که کارشناسان نباید ریشه ظهور این قدرت را در ارقام بودجه دنبال کنند؛ این قدرت ریشه در اراده، استحکام خانواده های کم نظیر ارتش و ریشه در اجرای تدابیر فرمانده معظم کل قوا و معنویت دارد.»
در جایی دیگر امیر سرتیپ دادرس جانشین فرمانده ارتش اینگونه عنوان می کند که «ایران اسلامی علی‌رغم تحریم‌ها یک ابر قدرت پهپادی در سطح دنیا محسوب می‌شود.»
با این اوصاف، باید گفت که ارتش جمهوری اسلامی ایران برنامه های بسیار بزرگ و قابل توجهی برای ارتقاء و به روزرسانی توانمندی های پهپادی خود دارد و در آینده مشخصاً اخبار بیشتری از آجا شنیده خواهد شد که حاوی پیام های بسیار مهمی برای دوستان و دشمنان کشورمان است. اگرچه امروز می بینیم و می بینند که چگونه زیرِ زمین، زمین، زیرِ دریا، دریا و آسمان به جولانگاه پهپادهای ایرانی تبدیل شده و دشمنان به خوبی می دانند که «عرصه سیمرغ، جولانگاه آن ها نیست.»
