متن یادداشت هاشم آقازاده دانشیار دانشگاه تهران و علی محبی دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران به این شرح است :
این نوشتار موضوع حکمرانی اسلامی را که ارتباط بالایی با سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارد، در نظر گرفته است.
ضمن اینکه معرفی فرآیند استفاده از سازوکار پیشنهادی، راهبرد هایی را که از یک سو مستند به آیات قرآن کریم، نهج البلاغه و دیگر مراجع شناخته شده دینی (بعد اسلامی) هستند را در نظر گرفته است.
از سوی دیگر با پارادایم فکری صاحبنظران معاصر (بعد ایرانی) این حوزه تطابق دارند نیز، پیشنهاد داده است.
لذا در این نوشتار به دنبال آن هستیم که سازوکاری ارائه کنیم تا بر مبنای الگوی حکمرانی اسلامی از دید قرآن کریم، حکمران اسلامی بتواند بصورت کاربردی راهبرد هایی را بکار گیرد، تا تدوین راهکار ها جامعیت بالایی داشته باشد.
بنابراین با هدف معرفی این سازوکار، یک نمونه از راهبردهایی که به کمک این سازوکار تدوین می شود را نیز معرفی خواهیم کرد.
لذا پرسش اصلی این است:
با چه سازوکاری می توان راهبرد هایی را در حکمرانی اسلامی تدوین کرد که از یک سو با رویکردهای روز اندیشمندان این حوزه و از سوی دیگر با آموزه های دینی همسو باشند؟
در این راستا، اجرای راهبرد های هر سندی بویژه اسناد کلان، جامع و چند بعدی مثل سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در وهله اول مستلزم تدوین راهکارهای مناسب است. این امر به نوبه خود نیازمند ابزارها یا سازوکارهایی برای تدوین این راهکارها می باشد. به نحوی که از یک سو بتوان بعد ایرانی و از سوی دیگر بعد اسلامی آن را همزمان لحاظ کرد. در این پژوهش بعد ایرانی سند الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت با بررسی مقالات اندیشمندان حوزه حکمرانی و بعد اسلامی آن با تحلیل و استخراج آیات مرتبط قرآن از سوره های منتخب انجام شد و به این ترتیب ضمن معرفی سازوکار پیشنهادی، نمونه هایی از راهکارهای مرتبط نیز تدوین شده است.
بر این اساس از میان آثار پژوهشی مورد بررسی، پنج منظر اصول، مبانی، ماموریت، آفات حکمرانی اسلامی و همچنین حکمرانی غیراسلامی و با کد گذاری آیات شریفه منتخب قرآن نیز به شش مضمون کلی: حکمرانی متعالی،
حکمرانی غیرمتعالی،
چالش ها و آفات،
الزامات حکمرانی متعالی،
حدود و عدالت و کنترل
و در انتها، چشم انداز، وظایف و اهداف حکمرانی
رسیدیم که به ترتیب در محور های افقی و عمودی یک ماتریس قرار گرفت و در خانه های محل تلاقی، با کمک کد های بدست آمده از تحلیل ها، راهبردهای مرتبط استخراج شد. بنابراین، این راهبردها با دارا بودن پشتوانه قرآنی و نظری، راهبردهایی هستند که می‌تواند در پیاده سازی موفق سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بکار گرفته شوند.
بر این اساس، مدیران و حکمرانان اسلامی می‌توانند با مرور این فرآیند، به فراخور موضوع ابعاد مختلف چشم انداز یک سند را در نظر بگیرند و از طریق آن، راهبردهای اجرایی آن را تدوین کنند.
پیشنهاد می شود مطالعات بعدی با بررسی سوره های دیگر قرآن کریم انجام شود و با استفاده از سازوکار پیشنهادی این نوشتار، راهبردهایی با کاربرد در بخش های مختلف حکمرانی اتخاذ گردد. بنابراین، این سازوکار به شرح ذیل ارائه می‌شود و می‌تواند برای اعتبارسنجی روزآمدی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به عنوان سندی حکمرانی، مورد استفاده قرار گیرد.
*راهبردهایی که با اولویت بندی بر اساس تکرار، در درجه دوم اهمیت قرار دارند.
• تقویت و تحکیم ارزش ها و مطلوبیت ها
• فرصت دهی، جانشینی و ارتقا
• شایسته سالاری
• تقویت و تحکیم ارزش ها و مطلوبیت ها
• افزایش قاطعیت در تصمیم گیری ها
• تقویت حمایت از کارگزاران
• فرصت دهی، جانشینی و ارتقا
• افزایش قاطعیت در تصمیم گیری ها
• تقویت حمایت از کارگزاران
• ثبت رویداد ها و استفاده از درس آموخته ها و تجربه ها (گذشته نگری)
• پرهیز از حمایت کارگزاران نالایق
• راهبردهای بازدارنده از فرصت دهی، جانشینی و ارتقا به کارگزاران نالایق
حکمرانی متعالی راهبرد های پیشنهادی
• پرهیز از حمایت کارگزاران پیمان شکن و پر خطا
• مدیریت و متعادل سازی انتظارات
راهبرد های بازدارنده از:
• تخریب دیگران
• عدم پاسخگویی
• تحریف حقایق حکمرانی غیر متعالی
• راهبردهای کنترلی و بازدارنده از خطاهای استراتژیک
• متناسب سازی حقوق و کارکرد کارگزاران
• تقویت روحیه فرمانبرداری
• آموزش مستمر وتقویت اثربخشی کارگزاران
• مقابله با شعارزدگی و متناسب سازی شعار ها و اقدامات کارگزاران
• مبارزه با سستی، انحرافات و فساد در میان کارگزاران
• مقابله با شعارزدگی و متناسب سازی شعار ها و اقدامات کارگزاران
• مبارزه با سستی، انحرافات و فساد در میان کارگزاران
چالش ها، مسائل و آفات :
• هوشمند سازی سیستم های کشف، پیشگیری و انحرافات بزرگ (اختلاس، احتکار و ..)
• تقویت رهبری و تسهیل حرکت به سوی رشد و توسعه
• تقویت رهبری و تسهیل حرکت به سوی رشد و توسعه
• تقویت روحیه مسئولیت پذیری
• تقویت باور ها و تعهدات
• تقویت روحیه جسارت و ریسک پذیری
• الگوبرداری وبهینه کاوی بهترین حکمرانی ها
• رقابت همکارانه با دیگر دولت ها
• تقویت باور ها و تعهدات
• مبارزه بارهبری غیر اثربخش درمیان کارگزاران
• هوشمند سازی سیستم های کشف، پیشگیری و انحرافات بزرگ (اختلاس، احتکار و ..)
• مقابله با تضعیف باور ها و تعهدات
الزامات حکمرانی متعالی
• نظام مند سازی پاداش و تنبیه مناسب
• نظارت و کنترل مستمر عملکرد
• سنجش مستمر سلامت کاری کارگزاران
• برقراری عدالت در حکمرانی
• نظام مند سازی پاداش و تنبیه مناسب
• مبارزه با اقدامات غیر شرعی و غیر قانونی • نظام مند سازی تنبیه مناسب
• مبارزه با اقدامات غیر شرعی و غیر قانونی حدود، عدالت و کنترل
• تقویت بنیه دفاعی و قابلیت هایی رقابت
• تقویت جهت گیری و رنگ و بوی الهی
• آموزش مستمر کارگزاران
• تقویت جهت گیری و رنگ و بوی الهی
چشم انداز، وظایف واهداف حکمرانی
ماموریت حکمرانی مبانی اصول آفت ها حکمرانی غیر اسلامی
رفع موانع جمعیتی در الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت
نادر زالی دانشیار دانشگاه گیلان، عضو اندیشکده آمایش مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
عوامل متعددی در توزیع جغرافیایی جمعیت تاثیرگذار هستند که از آن جمله می‌توان به اقتضائات جغرافیایی، عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی اشاره کرد.
اقتضائات جغرافیایی نظیر:
شیب و پستی و بلندی‌ها (توپوگرافی)،
ویژگی‌های اقلیمی همانند میزان بارندگی،
ویژگی‌های زمین‌شناختی همانند خاک مناسب و دسترسی به منابع آب،
اینها در شکل‌گیری اجتماعات بشری و فعالیت‌های اقتصادی مؤثر هستنند.
از سویی دیگر به لحاظ تاریخی هم جریان‌های اقتصادی همانند: راه ابریشم بر شکل‌گیری و توسعه شهرها و روستاها اثر داشته‌اند.
شاید موضوع حکمرانی را هم به عنوان یک عامل مؤثر در این زمینه بتوان نام برد که چگونه بین امنیت ملی و منطقه‌ای و استقرار و توسعه سکونت گاه‌ها و فعالیت‌ها رابطه ایجاد کرده است.
مطالعات نشان می‌دهد در توزیع و تراکم جمعیت تنها یک عامل مؤثر نیست؛ بلکه همواره مجموعه‌ای از عوامل در یک ارتباط تنگاتنگ تأثیر می‌گذارند.
امروزه سیاست‌های دولتی به عنوان مهم ترین عامل در توزیع و تراکم جمعیت در جهان مطرح است. سیاست‌های اقتصادی هر کشور بسته به سیاست‌های ملی که به اقتصاد سیاسی معروف است در جهت‌گیری اعتبارات عمرانی و زیربنائی، تعیین الگوی برنامه‌ریزی، تمرکز یا عدم تمرکز و سرمایه‌گذاری‌های دولتی نقش تعیین کننده‌ای دارد.
در کشورهایی که بدنبال الگوی برنامه‌ریزی متمرکز بوده‌اند و یا اقتصاد سرمایه‌داری حاکمیت داشته بر خلاف شیوه حکومتی سوسیالیستی، باعث شکل‌گیری قطب‌های رشد و تمرکز شدید جمعیت در یک یا چند نقطه از کشور شده است.
در الگوهای غیرمتمرکز که بدنبال عدم تمرکز بوده‌اند، توزیع جمعیت متعادل‌تر بوده است.
استقرار فضایی جمعیت کشور ایران هم در عرصه ملی و هم در عرصه محلی، دارای پراکنش نامنظم است.
غالب جمعیت و شهرها در مناطق شمالی و غربی کشور قرار دارند.
در این میان، استان‌های شرقی و جنوبی با وجود گستره وسیع از مواهب توسعه و جمعیت‌پذیری برخوردار نیستند و استان‌ها و مناطق ساحلی جنوب کشور از تراکم جمعیتی پایینی برخوردارند.
با توجه به استقرار صنایع انرژی‌بر و پالایشگاه‌ها در سواحل جنوبی، احتیاج به نیروی کار ضرورتی اساسی است که از هم اکنون برنامه‌ریزان ایرانی را به فکر استقرار جمعیت کرده است.
خلیج‌فارس پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن، سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌رود و از مهم‌ترین و حساس‌ترین نقاط جهان و از نظر سیاسی، اقتصادی و ارتباطی و انرژی‌های نفت و گاز دارای اهمیتی حیاتی است .
کاهش منابع آبی در مناطق مرکزی و ضرورت توسعه دریامحور باعث شده در سال‌های گذشته مهاجران زیادی در ساحل خلیج فارس ساکن شود.
استقرار پایانه‌های نفتی و صنایع انرژی‌بر در ساحل خلیج فارس نیز باعث شده تا در آینده به نیروی کار زیادی در این مناطق نیاز باشد؛ سیاست‌های دولت هم سال هاست در اسناد برنامه‌ریزی و اسناد ملی به این موضوعات تاکید دارد.
سرعت رشد شهرنشینی در ایران فراتر از میانگین سرعت رشد شهرنشینی در جهان بوده است. البته رشد شهرنشینی در ایران به معنی توسعه یافتگی نیست و نباید چنین تلقی از این ضریب شهرنشینی 80 درصدی داشت.
رشد شهرنشینی در ایران معلول ویژگی‌های اقتصادی، بخصوص غیرفعال بودن بخش صنعتی کشور است و همین رشد شهرنشینی هم به صورت متوازن در کشور اتفاق نیفتاده و پهنه شرقی و جنوبی کشور همچنان محروم از توسعه شهری بوده است.
تحلیل روندها، رفتارها و گرایش‌های اجتماعی در حوزه سکونت نشان می‌دهد: پدیده‌های تداوم کلان‌شهر نشینی درون‌سرزمینی،
تداوم تخلیه روستاها،
تداوم تخلیه سواحل جنوب و ایران مرکزی،
تداوم عدم تعادل شرق و غرب کشور،
تداوم فشار زیستی در استان‌های شمالی، تداوم پدیده تجمع کلان‌شهری
تداوم درون‌گرایی اسکان حلزونی (حصار مرزی امن)
از جمله ویژگی‌های جدی سرزمین ایران در حوزه سکونت گاه‌ها هستند.
بنابراین فعال‌سازی بنادر سواحل جنوب، توسعه زیرساخت‌ها مثل راه آهن و فرودگاه در همین مناطق، تامین آب مورد نیاز و توسعه صنایع دریایی از الزاماتی است که برای اسکان و توزیع متعادل جمعیت در سواحل جنوبی کشور، باید مورد توجه قرار گیرد.
