طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها از طرح‌هایی است که در دولت سیزدهم با هدف اصلاح اقتصادی و با اهداف مختلفی برای جلوگیری از فساد و رانت، کاهش تورم، کاهش فاصله اجتماعی همچنین اجرای عدالت اجتماعی از اردیبهشت امسال به اجرا درآمد.
بر همین اساس قیمت چهار قلم کالای اساسی تغییر و افزایش یافت و در ادامه قرار است یارانه‌های حوزه آرد و نان ساماندهی شود با این توضیح که دولت بارها اعلام کرده قصد افزایش قیمت نان را ندارد بلکه روند پرداخت یارانه تغییر می‌کند.
یکی از کالاهای اساسی مشمول این طرح آرد است که نانوایی‌ها با توجه به خرید نان توسط مردم و تراکنش انجام شده با دستگاه کارتخوان هوشمند از یارانه بهره‌مند می‌شوند؛ برنامه‌ای که با تحقق آن امید می‌رود ضمن جلوگیری از مصارف غیرمعمول آرد، کیفیت نان مصرفی مردم نیز ارتقا یابد.
نصب کارتخوان‌های هوشمند در نانوایی‌های استان خراسان جنوبی از هفته جاری آغاز شد و به گفته مسوولان ۷۰۰ دستگاه پوز تهیه شده که ۶۴۰ دستگاه در نانوایی‌های دولتی استان نصب می‌شود ولی عرضه و قیمت نان مانند قبل است.
به منظور بررسی وضعیت نانوایی‌های شهر، قیمت و کیفیت نان با چند تن از شهروندان به گفت و گو پرداختیم.
تعجب از شلوغی برخی نانوایی‌ها
یک شهروند ساکن مهرشهر بیرجند به خبرنگار ایرنا گفت: در هفته اخیر شاهد شلوغی نانوایی‌های این منطقه هستیم و قبلا چنین شلوغی نبود اما اغلب اوقات که غروب برای خرید نان مراجعه می‌کنم، بیشتر نانوایی‌های این منطقه شلوغ است.
محمد علی‌نژاد افزود: اکثر نانوایی‌ها در منطقه حافظ و ولیعصر، دولتی است و ساعت کاری آنها تغییر نکرده اما شلوغ هستند.
وی که مشتری نان سنگک است گفت: تا الان متوجه گران شدن نان نشدیم چون نان سنگک را وزن می‌کنند و بر همان اساس هم پول می‌گیرند.
علی‌نژاد در عین حال از کیفیت نان لواش در این منطقه انتقاد و اظهار داشت: حدود یک سال پیش کیفیت نان لواش بهتر بود اما الان نمی‌توان این نان را مصرف کرد.
یک شهروند ساکن محله کارگران بیرجند هم که مشتری نان تافتون است گفت: نان‌های تافتون کیفیت خوبی دارد اما اندازه آن خیلی بزرگ است و چون ما ۲ نفر هستیم معمولا دور ریز داریم.
ملک‌آبادی با بیان اینکه قیمت نان افزایش نداشته است افزود: نانوایی محله ما تا آخر شب نان داشت اما الان غروب تعطیل کرده و دیگر نانی برای فروش ندارد.
به گفته وی نان تافتون تازه کیفیت خوبی دارد اما وقتی می‌ماند قابل مصرف نیست.
شهروند دیگری در محله ۱۷ شهریور معتقد است برخی نانوایی‌های سطح شهر ساعت کار خود را کم کرده‌اند.
محمودی گفت: قبلا در پاسی از شب هم نانوایی‌ها نان داشتند و حتی دیده می‌شد مقدار زیادی نان را یک جا به افراد می‌دادند ولی الان فقط همان ساعت کاری مصوب پخت می‌کنند.
وی افزود: کیفیت نان نسبت به قبل تغییر چندانی نکرده است، برخی نانوایی‌های آزادپز افزایش قیمت داشته‌اند که به نظرم به خاطر خرید آرد آزاد است.
این شهروند عنوان کرد: اگر در کنار افزایش قیمت، کیفیت را هم بالا ببرند خوب است اما با شرایط فعلی مردم قدرت خرید برای نان بی‌کیفیت اما گران را ندارند و امیدواریم با طرح‌های دولت، نان با کیفیت و قیمت مناسب در اختیار مردم قرار گیرد.
هزینه‌های پخت نان بالا، قیمت پایین
این گلایه‌های شهروندان در حالی مطرح شد که یک نانوا در بیرجند از زیاد بودن هزینه‌های پخت نان گفت و افزود: با قیمت فعلی نان باید از مزد کارگر و سود خود کم کنیم تا بتوانیم جوابگوی هزینه‌های دیگر باشیم.
وی که خواست نامش در این گزارش ذکر نشود، گفت: کیسه خمیر مایه ۸۰ هزار تومان، نمک کیسه سه هزار و ۵۰۰ تومان و بیمه کارگر ماهانه ۲۵۰ هزار تومان بود اما الان باید ۷۰۰ هزار تومان بیمه هر کارگر را ماهانه پرداخت کنیم و خمیر مایه را با کیسه ۷۵۰ هزار تومان بخریم.
این نانوا با بیان اینکه قیمت نان نسبت به گذشته افزایش نداشته است افزود: ما فقط آرد را با قیمت دولتی تهیه می‌کنیم اما بقیه هزینه‌ها آزاد است و در قیمت نان هم تاثیر دارد.
وی که برای پنج کارگر، بیمه تامین اجتماعی واریز می‌کند گفت: تامین اجتماعی هر سال نرخ بیمه را افزایش می‌دهد در صورتی که قیمت نان نسبت به چند سال پیش تغییر نکرده است.
این نانوا با ابراز نارضایتی از کم بودن سود نانوایی با قیمت فعلی نان گفت: سیاست دولت ثابت نگهداشتن نرخ نان به نفع مردم است در صورتی که نانوا نیز نباید ضرر کند و ما هم جزئی از همین مردم هستیم.
وی که هشت و نیم ساعت در روز طی سه نوبت صبح، ظهر و شب فعال است، اظهار داشت: موظف هستیم تمام سهمیه آرد را پخت کنیم، ما از هر نوع ساماندهی استقبال می‌کنیم به شرط آنکه علاوه بر مردم، منافع قشر نانوا هم دیده شود.
نبود کارگر حرفه‌ای از عوامل اثرگذار بر کیفیت نان
رییس اتحادیه نانوایان خراسان جنوبی هم معتقد است که نانوایان تلاش دارند با وجود مشکلات، کیفیت نان را افزایش دهند و نبود کارگر حرفه‌ای به خاطر دستمزدهای پایین از جمله عوامل اثرگذار بر کیفیت نان است.
جواد مختاری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ادامه داد: افزایش نرخ نان فعلا در دستور کار نیست هرچند بعد از گذشت سه سال، نیاز مبرم نانوایان است.
وی با اشاره به زمزمه افزایش قیمت نان در سطح شهر گفت: این افزایش قیمت فقط مختص نان فانتزی است زیرا این دسته از نانوایان آرد را براساس تصمیم دولت با نرخ جدید تهیه می‌کنند که از کیسه‌ای ۶۰ هزار تومان به ۶۰۰ هزار تومان رسیده لذا به همان تناسب قیمت نان فانتزی افزایش یافته است.
رییس اتحادیه نانوایان خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه درصد تاثیر نان فانتزی بر سفره مردم کمتر ۱۰ درصد است گفت: خمیر مایه جزو مواد اولیه نانوایی است که ارز دولتی از چند سال پیش به آن تخصیص پیدا نکرده و میزان افزایش نرخ آن نسبت به قبل ۴۰۰ درصد بوده است.
وی یادآور شد: ۲۰ قلم مواد در تولید نان تاثیرگذار است که نانوا فقط آرد را با تعرفه دولتی دریافت می‌کند.
مختاری با اشاره به دخیل بودن عوامل متعدد در کیفیت نان تصریح کرد: نانوا به تنهایی در این زمینه نقشی ندارد بلکه آرد با کیفیت و کارگر ماهر نیز از عوامل تاثیرگذار در کیفیت نان است.
وی گفت: کمیسیون بازرسی اتحادیه از فعالیت نانوایان رصد روزانه دارد و گشت مشترک سازمان جهاد کشاورزی، تعزیرات و اصناف هم به‌صورت مستمر بر فعالیت نانوایان برای جلوگیری از قاچاق آرد نظارت می‌کند، شهروندان هم در صورت مشاهده تخلف از سوی نانوایان می‌توانند موارد را به شماره ۳۲۲۲۰۵۹۵ گزارش دهند.
دستمزد پایین عاملی برای بی‌رغبتی نانوایان
رییس اتحادیه نانوایان خراسان جنوبی درباره پایین بودن کیفیت نان لواش در برخی نقاط شهر بیرجند گفت: پخت نان سنتی نیاز به کارگر ماهر دارد اما در حال حاضر شاطر لواش و سنگک کمبود داریم و افرادی که کار می‌کنند هم در شرف بازنشستگی هستند.
وی اظهار داشت: پایین بودن دستمزد از مهمترین عوامل در بی‌رغبتی به یادگیری حرفه نانوایی است.
مختاری با اشاره به شلوغی برخی نانوایی‌ها افزود: این موضوع به چند عامل بستگی دارد که تخلف بعضی از نانوایان در پخت نکردن سهمیه آرد است و باعث تحمیل بار بر سایر نانوایان آن منطقه می‌شود.
وی تصریح کرد: گاهی سهمیه آرد برخی نانوایان نیز پایین است لذا به مقدار نیاز شهروندان نمی‌توانند پخت کنند و همین مساله باعث شلوغی می‌شود.
رییس اتحادیه نانوایان خراسان جنوبی گفت: البته شهروندان نیز معمولا خرید نان را به ساعات پایانی روز موکول می‌کنند وگرنه در بقیه ساعات روز شاهد شلوغی نیستیم.
آرد یارانه‌ای که از چرخه خارج شد
همه این موارد در شرایطی مطرح می‌شود که دولت سیزدهم در سال اول فعالیت خود دست به اصلاح اقتصادی در تخصیص ارز به کالاهای اساسی و نظام پرداخت یارانه‌ها زده و آرد یارانه‌ای یکی از این اقلام است که طی سالیان متمادی در اختیار نانوا قرار می‌گرفت.
اما به گفته سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی براساس برآوردهای اطلاعاتی و کارشناسی انجام شده در خراسان جنوبی طی سه سال اخیر بیش از ۷۰ هزار کیسه آرد به وزن بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ تن از چرخه نانوایی‌های یارانه‌ای خارج شده و در اختیار حوزه صنف و صنعت قرار گرفته است.
جواد اشرفی افزود: آرد یارانه‌ای از برخی نانوایی‌ها جمع‌آوری و در برخی کارخانجات به آرد قنادی تبدیل می‌شد که با قیمت آزاد به شهروندان می‌فروختند در نتیجه بستر فساد برای سوء‌استفاده‌کنندگان فراهم بوده است.
وی گفت: با تحلیل آمارها در این نوع شبکه توزیع، دچار انحراف بزرگی هستیم و انتفاع آن نصیب عده‌ای خاص می‌شود همچنین در کشور ضایعات حدود ۳۰ درصدی نان را داریم که بیشتر در خوراک دام ظاهر می‌شود و با اجرای طرح اصلاح اقتصادی دولت این ضایعات به حداقل ممکن خواهد رسید.
سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: با توزیع آرد یارانه‌ای، ضرورتی وجود ندارد که تولیدکننده کالای باکیفیت تولید کند یا کاهش هزینه‌های تولید را داشته باشد، چرا که آن قدر انتفاع در تفاوت قیمت‌ها وجود دارد که نیاز نیست ساز و کار و خط تولید خود را مهندسی مجدد کند یا هزینه‌های تولید خود را کاهش دهد.
مردم نگران افزایش قیمت نان نباشند
او گفت: پس از اجرای طرح ساماندهی یارانه‌های حوزه آرد و نان در استان هیچ گونه افزایش قیمت نان نداریم و مردم از این بابت نگران نباشند.
اشرفی تصریح کرد: با اجرای این طرح، مردم نان را با همان قیمت قبل تهیه خواهند کرد ضمن اینکه یارانه‌های اختصاص یافته از سوی دولت برای آرد و نان شفاف‌تر شده و از عرضه آرد و نان خارج از شبکه توزیع، جلوگیری می‌شود.
وی با تاکید بر افزایش بازرسی از نانوایی‌های استان گفت: ممانعت از بروز تخلفات احتمالی و برخورد قاطع با متخلفان به‌طور ویژه در دستور کار دستگاه‌های متولی قرار دارد.
سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: امسال بیش از ۳۱۸ تن آرد قاچاق در خراسان جنوبی کشف شده است که با اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها جلوی این حجم از قاچاق آرد به کشورهای همسایه گرفته می‌شود و منافع آن به مردم کشور خودمان خواهد رسید.
آغاز نصب کارتخوان هوشمند در نانوایی‌ها
همزمان با بسیاری از استان‌های کشور، نصب دستگاه کارتخوان هوشمند در نانوایی‌های خراسان جنوبی هم آغاز شد تا گامی دیگر در مسیر توزیع عادلانه یارانه‌ها برداشته شود.
بنابر اعلام معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نصب دستگاه کارتخوان هوشمند در نانوایی‌های استان از ۲۲ خرداد ماه جاری در دستور کار قرار گرفت.
الیاس جویبان افزود: در راستای اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها و با هدف شفاف‌سازی خرید نان از منظر نوع آرد، میزان مصرف و کنترل قیمت، دستگاه کارتخوان هوشمند و مشترک به‌صورت هماهنگ توسط بانک سپه که سامانه فروش آرد را در اختیار دارد در نانوایی‌های استان نصب می‌شود.
وی تعداد نانوایی‌های فعال در استان خراسان جنوبی را ۷۶۵ واحد اعلام کرد و گفت: در این طرح نوع نان توسط مشتری به میزان دلخواه انتخاب و محاسبه قیمت از طریق دستگاه تعیین می‌شود.
آرد اختصاصی به نانوایی براساس فروش نان
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی تصریح کرد: قیمت نان بدون تغییر و افزایش خواهد بود و میزان آرد اختصاصی به نانوایی نیز به میزان فروش نان بستگی دارد.
وی افزود: بخشی از یارانه ناشی از صرفه‌جویی در مصرف آرد در این مرحله به منظور جبران بخشی از هزینه‌های نانوایان، به حساب آنها واریز خواهد شد.
جویبان بیان کرد: با توجه به مختار بودن مشتری در انتخاب نوع نان و نانوایی، تحویل و توزیع آرد به نانوایی‌ها براساس میزان پخت هر نانوایی در ماه قبل تعیین می‌شود و با اجرای این طرح نانوایی‌ها سهمیه‌های متفاوتی از آرد را در ماه‌های مختلف و با توجه به میزان فروش نان با کیفیت دریافت خواهند کرد.
اجرای این طرح سبب می‌شود نانوایی‌ها کیفیت نان خود را افزایش دهند زیرا همه باید از یک رویه مشخص پیروی کنند همچنین از قاچاق آرد و توزیع خارج از شبکه آرد نیز جلوگیری شود.
با نصب دستگاه کارتخوان، تمامی نانوایی‌ها رصد می‌شوند و در مرحله بعد هر نانوا براساس میزان پخت نان یارانه دریافت می‌کند.
