توانمندسازی سواحل ایران در الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت

در خلاصه این یادداشت که متن کامل آن در یازدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که با موضوع؛ «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ آغاز اجرا و تقسیم کار ملی» در روزهای 28 و 29 اردیبهشت 1401 بصورت حضوری و مجازی  برگزار خواهد شد،  توسط نویسنده ارائه خواهد شد، می خوانیم:

«غالب تمدن ها و امپراتوری هایی که در عرصه گیتی حضور یافته اند، عمدتاً در حاشیه دریا بودند و از طریق دریا با دنیای بیرون از خود و کشورهای دیگر در ارتباط بوده اند و با وابستگی به دریا و شبکه های دریایی برای ارتباط با مناطق پیرامون بوده اند. بررسی نظام بین المللی در دوره گذشته و حال بیانگر آن است که شکل گیری و محدوده سیستم بین المللی در اطراف شبکه های ارتباطی آبی و رودخانه ای آسیا، خاورمیانه، دریای مدیترانه (پیش از دوره مدرن)، اقیانوس آرام و اطلس (دوره مدرن) بوده است و حتی شکل یابی استعمار، قلمروهای مستعمراتی و اکتشافات جغرافیایی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین ریشه در تسلط اروپا بر دریا دارد.

استفاده از ظرفیت های دریایی و ساحلی از مهمترین راهبردهای توسعه اقتصادی به طور عام و آمایش سرزمین به طور خاص قلمداد می شود. از این رو، توسعه دریا محور و به دنبال آن توزیع و پراکنش جمعیت و فعالیت در نواحی ساحلی در طی زمان تکوین و تکامل پیدا می¬کند. چرا که متراکم ترین کلان-شهرهای جهانی در کنار سواحل مستقر هستند.

ایران از جمله کشورهایی است که از موقعیت دریایی مناسبی برخوردار است و می‌تواند از موهبت‌های دریایی بهره‌مند شود. واقع شدن در سواحل جنوبی دریای خزر از سمت شمال، خلیج فارس و دریای عمان و به خصوص تنگه استراتژیک هرمز از سمت جنوب، موقعیت دریایی بسیار حساس و استراتژیکی را برای ایران به ارمغان آورده است که علاوه بر مزایای اقتصادی و بهره¬مندی از دریانوردی تجاری، به ارتقاء جایگاه قدرت منطقه¬ای و فرامنطقه ای ایران کمک نماید. مزیت های کم¬نظیر و ممتاز دریایی ایران عبارتند از:

۱- خزر در شمال، راهی برای رسیدن به اروپای جنوبی و شمالی را از راه دسترسی به دریای سیاه و بالتیک برای ایران مهیا کرده است؛

۲-خلیج فارس که پهنه آن تنها نیمی از خزر است، از بیشتر جهات برای ایرانیان استراتژیک به شمار می رود.

3- کرانه مکران که بی واسطه ایران را به اقیانوس هند پیوند داده است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور ایران و وجود ساحل در شمال و جنوب کشور می‌توان گفت که بهره‌گیری از این موقعیت می‌تواند نقش بسیار موثری در افزایش قدرت و توان استراتژیک ایران داشته باشد و ایران را به یک قدرت دریایی در منطقه تبدیل نماید.

از این رو، برای این کار الزاماتی وجود دارد که عبارتند از:

 1) ماهیت خط ساحلی و دسترسی به دریا؛

2) وضعیت سیاسی مرزهای زمینی؛

 3) تکنولوژی؛

 4) کنترل بر روی پایگاه ها و نقاط کنترل دوردست؛

 5) ذهنیت و فرهنگ استراتژیک دارد و با در پیش گرفتن سیاست تمایل به دریا با وجود همراهی کلان سیستم و اسناد توسعه ای به یک جهش عمومی و هماهنگ در تمام زمینه های اداری، سیاسی، ‌اقتصادی نیاز دارد.

در این راستا، استفاده از راهکاهای ذیل می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد:

•  به کارگیری هوشمندانه دیپلماسی دریایی در خزر، خلیج فارس و دریای عمان در سطح منطقه ای و اقیانوس هند در سطح فرامنطقه ای؛

•  وابسته سازی سایر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای به سواحل ایران و بهره مند شدن از توسعه بنیادین تکنولوژی دریایی؛

•  گزینش استراتژی سیاست خارجی تعامل حداکثری و وارد شدن به فضای جریان¬ها از راه ارتباط مسالمت¬آمیز با همه مناطق ۱۷ گانه ژئوپلیتیک و کشورهای جهان؛

•  فراهم کردن بسترهای قانونی سرمایه گذاری خارجی در زمینه های ریلی، انرژی های دریا محوری، خورشیدی و ...

•  ایجاد وزارت امور دریاها، سواحل و جزایر در راستای ایجاد هماهنگی، همسویی و شفافیت قوانین و مقررات بخش های سه گانه (دولتی، تعاونی و خصوصی) و مدیریت یکپارچه سواحل؛

•  انتخاب پایتخت اقتصادی ساحلی و آمایش نواحی ساحلی در راستای ارتقای توانمندی¬های محلی در چارچوب تقسیم کار ملی؛

•  شناسایی، جذب و ارتقاء مشارکت های مردمی و بخش خصوصی در برنامه ریزی، اجرا، نظارت و پایش سیاست ها و برنامه ها؛

•  استفاده هوشمندانه از ظرفیت ها و توانمندی های نرم افزاری و سخت افزاری نهادهای نظامی و انتظامی برای توسعه دریا محور؛

•  هم افزایی کنشگران توسعه در نواحی ساحلی مبتنی بر ارتقای توانمندی های ساحلی و دریایی، در قالب مشارکت با کشورهای محصور در خشکی در راستای وابستگی ها متقابل و تضمین امنیت؛

•  توسعه و تقویت روحیه دریای در ایرانیان، تزریق فرهنگ دریایی از راه تمرکز بر آموزش و پرورش در دوران کودکی، توریسم ساحلی و دریایی، ورزش های دریایی و نیز شبکه های ویژه دریایی رادیویی- تلویزیونی و ...؛

•  تغییر در سیستم تقسیمات کشوری با اجرای قانون اساسی در مورد دادن اختیارات به استانها بویژه در زمینه های تجاری و اقتصادی؛

•  تقویت مزیت های نسبی درون کشوری و ورود به بازارهای جهانی. »