علاوه بر آسیبهای اجتماعی، پیامدهای روانی ناشی از شیوع بیماری، قرنطینه و مرگ عزیزان و نزدیکان از دیگر صدمات گسترش یافته دوران شیوع کرونا در جهان بوده‌اند که برخی از آنها هنوز هم ادامه دارد.
پدیدار شدن چنین وضعیتی ضرورت برنامه‌ریزی مسوولانه و کلان را برای درمان، مهار و مدیریت این ویروس اجتناب‌ناپذیر کرده است.
شیوع کرونا و شرایط قرنطینه فشار بسیار به نهاد خانواده وارد کرد، زیرا علاوه بر ایجاد مشکلات اقتصادی، نبود مهارت در اعضای خانواده برای برقراری ارتباط موثر با یکدیگر موجب شد هرچه زمان کنار هم بودن زن و شوهر و فرزندان بیشتر می‌شد میزان تنش و التهاب میان آنان نیز افزایش می‌یافت.
همچنین شیوع کرونا به دلیل محدودیت‌های تحمیلی از جمله اعمال دورکاری و محدویت‌های آمد و شد موجب گردید در روند و فرایند انجام اموری از قبیل پیگیری و رسیدگی به اختلافات و مشاوره قبل از طلاق وقفه ایجاد شده و به تبع آن تحقق طلاق و افزایش تعداد آن نیز تسریع شود.
گرچه مدتی است محدودیت‌های کرونایی تعدیل و به کمترین حد خود رسیده است، اما عوامل موثر در ظهور، تشدید و شیوع آسیبهای اجتماعی از جمله مشکلات معیشتی و فشار‌های اقتصادی همچنان وجود دارد و کانون خانواده را تهدید می‌کند.
فشار‌های روانی کرونا
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: حضور طولانی مدت اعضای خانواده در محیط خانه به دلیل قرنطینه خانگی منجر به ایجاد یا تشدید اختلافات خانوادگی شده که افزایش آمار خشونت‌های خانگی از جمله کودک آزاری و همسرآزاری را در پی داشته است.
مسعود فیروزی افزود: همچنین مشکلات اقتصادی خانواده‌ها که در ایام شیوع کرونا ایجاد گردید بر این اختلافات دامن زده است.
وی با بیان اینکه شیوع کرونا موجب افزایش فشار‌های روانی بر خانواده و اعضای آن داشت ادامه داد: این فشار‌ها و ترس‌های ناشی از بیماری موجب افزایش هیجانات و کاهش خودکنترلی در افراد شده است.
۱۰۵ هزار تماس در دوران کرونا
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه طی سال ۹۹ تعداد تماس با خط ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) بهزیستی به صورت محسوس افزایش یافت و به چندین برابر قبل رسید گفت: تمامی این تماس‌ها موارد آنی و فوری نبود و مداخلات سطح پایین‌تری را می‌طلبید.
وی افزود: طی ۲۰ ماه گذشته ۱۰۵ هزار و ۱۷۳ تماس با اورژانس اجتماعی خراسان رضوی برقرار شده که اختلافات خانوادگی نیز جزو بالاترین آمار‌ها بوده است.
فیروزی ادامه داد: اختلافات خانوادگی از درگیری‌های سطحی و بحث‌های معمولی آغاز شده و گاهی به ضرب و شتم یا حتی خودکشی و فرار از منزل نیز می‌انجامد.
وی گفت: اختلافات خانوادگی طیف وسیعی از آسیب‌ها را در پی داشته و اورژانس اجتماعی در خصوص ارائه خدمات فوری و همچنین ارجاع به خط تلفن ۱۴۸۰ اقدام می‌کند.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی افزود: این آسیب‌ها و اختلافات خانوادگی امسال رو به کاهش بوده و به نظر می‌رسد خانواده‌ها و جامعه به ثبات رسیده و شرایط کرونا را پذیرفته و خود را با آن تطبیق داده‌اند.
افزایش ۲۵ درصدی تقاضای طلاق
معاون امور پیشگیری اداره کل بهزیستی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه میزان ثبت تقاضای طلاق در این استان طی نیمه اول امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال افزایش داشته است گفت: در نیمه نخست امسال ۱۶ هزار و ۵۵۰ زوج در این استان تقاضای خود را برای طلاق ثبت کردند که این تعداد نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۵ درصد افزایش نشان می‌دهد که البته ثبت درخواست به معنای وقوع طلاق نیست.
غلامحسین دلبری افزود: از این تعداد تاکنون ۱۱ هزار و ۶۶۰ نفر مشاوره دریافت کرده‌اند که ۲ هزار و ۴۲۸ زوج به سازش و برگشت به زندگی مشترک رسیده‌اند.
وی با بیان اینکه خراسان رضوی به عنوان استان ابداع کننده طرح پیشگیری از طلاق از پنج سال پیش اقدام به اجرای طرح مشاوره قبل از طلاق با همکاری دادگستری استان کرده که تاثیرات مثبتی در کاهش آمار طلاق داشته است، ادامه داد: در این راستا طی این مدت با توسعه این طرح هم اکنون ۹۶ درصد جمعیت استان در ۱۹ شهرستان به صورت رسمی و بقیه شهرهای کوچک به صورت غیر رسمی زیرپوشش این طرح قرار گرفته اند.
معاون بهزیستی خراسان رضوی گفت: از اول سال ۱۳۹۵ تا پایان نیمه دوم سال جاری در مجموع ۱۳۰ هزار و ۵۲۴ زوج در استان تقاضای خود را برای طلاق در سامانه مربوطه ثبت کرده‌اند که از این تعداد ۲۱ درصد، معادل ۲۲ هزار و ۱۶۳ زوج در سه قالب سازش، عدم مراجعه دوباره و انصراف از پیگیری دوباره به زندگی مشترک خود ادامه داده‌اند.
وی افزود: در پنج سال گذشته ۴۷ مرکز مشاوره و ۱۶ کلینیک مددکاری با ۵۶ دفتر پیشخوان و ۶۴ مرکز ارزیاب در استان مجری این طرح بودند.
دلبری ادامه داد: در راستای تحکیم بنیان خانواده و کاهش دعاوی خانوادگی و کاهش ورود پرونده‌های قضایی به دستگاه قضا، ارائه مشاوره به تمامی دعاوی خانوادگی در این استان الزامی شده است.
وی گفت: بر این اساس به طرفین دعاوی خانوادگی قبل از ورود به دستگاه قضا مشاوره داده می‌شود.
۲۱۰۰ تماس مرتبط با کودک آزاری
"اورژانس اجتماعی" با شماره تماس ۱۲۳ یکی از همین برنامه‌ها و راهکارهاست که حاصل فعالیت سال‌های متمادی سازمان بهزیستی بوده و راهی برای رسیدن به فریاد بی‌صدای آسیب‌دیدگان اجتماعی و خشونت‌دیدگان است.
اورژانس اجتماعی، تلفیقی از مداخله در بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی است که به دو شیوه اعزام گروه سیار با عنوان "خدمات اجتماعی سیار" یا ارائه خدمات در پایگاه اورژانس اجتماعی با عنوان "پایگاه خدمات اجتماعی" بنابر ضرورت و تشخیص مددکار خدمت‌رسانی می‌کند.
انجام مداخلات روانی اجتماعی قبل از مداخلات قضایی و انتظامی و به نوعی پیشگیری از وقوع جرم یا فوت، مهمترین هدف و روند کار در برنامه اورژانس اجتماعی بهزیستی است.
استان ۶ میلیون و ۸۷۰ هزار نفری خراسان رضوی به دلیل شرایط ویژه این خطه از جمله مهاجرپذیری، حاشیه‌نشینی، اختلاط فرهنگی و تعداد بسیار مسافران به طور طبیعی دچار و درگیر آسیبهای اجتماعی فراوان است که از آن جمله می‌توان به طلاق، اعتیاد، کودکان کار، کودکان خیابانی، کودک‌آزاری، همسرآزاری و موارد مشابه اشاره کرد.
به همین خاطر خراسان رضوی رتبه نخست کشور را در پوشش عملیات کارشناسی مددکاری، روانشناسی بالینی و تعداد پایگاه‌های اورژانس اجتماعی دارد.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در این زمینه گفت: طی نیمه نخست امسال در مجموع حدود ۱۲ هزار تماس با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی بهزیستی استان گرفته شده که گزارش کودک آزاری با ۲ هزار و ۱۰۰ مورد در صدر و دارای رتبه نخست تماس‌های مردمی بوده است که نشان از رشد آگاهی مردم نسبت به ضرورت گزارش این موارد دارد.
فیروزی افزود: بیش از سه چهارم این موارد با موضوع غفلت و مسامحه بوده که نشان از ناآگاهی والدین نسبت به تعاریف و حقوق کودک دارد.
وی ادامه داد: همچنین اختلافات خانوادگی با هزار و ۴۷۰ تماس و همسرآزاری با ۹۶۱ تماس رتبه‌های دوم و سوم تماس‌ها با اورژانس اجتماعی خراسان رضوی را داشته‌اند.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: هم اکنون ۲۰ شهرستان استان دارای پایگاه اورژانس اجتماعی هستند و این پایگاه‌ها در سایر شهرستان‌ها نیز ایجاد می‌شوند.
ارتباط طلایی میان جامعه و ۱۲۳
وی با بیان اینکه افزایش تماس‌ها را نمی‌توان نشان دهنده افزایش آسیب‌ها دانست افزود: افزایش شناخت و آگاهی مردم از حقوق خود و نیز آشنایی آنها با اورژانس اجتماعی و شماره ۱۲۳ نیز در این زمینه موثر است.
فیروزی ادامه داد: کرونا به تنهایی عامل افزایش آسیب‌ها نیست بلکه تقویت کننده عوامل اصلی از جمله فشار‌های اقتصادی و فشار‌های روانی است.
وی گفت: آسیبهای اجتماعی به صورت طبیعی با افزایش جمعیت، مشکلات اقتصادی، کم کاری‌های فرهنگی و حاشیه نشینی رو به افزایش است بنابراین وقوع بحران‌هایی مانند شیوع کرونا عامل تقویت کننده و نه عامل ایجاد کننده هستند.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی افزود: البته نمی‌توان کتمان کرد که کرونا بیکاری را افزایش و مشکلات اقتصادی را توسعه داد، محدودیت‌های تعاملات اجتماعی و کاری را رقم زد و روح و روان افراد را تحت تاثیر قرار داد که همه این‌ها در کنار هم منجر به تشدید مشکلات و آسیب‌هایی شد که ریشه در مسائل اقتصادی، فرهنگی و بیکاری دارند.
وی ادامه داد: افزایش تماس با اورژانس اجتماعی را می‌توان نشان رشد آگاهی افراد نسبت به حقوق خود و نیز آگاهی نسبت به اختیارات افراد پیرامونشان برای انجام رفتار‌های مختلف نیز دانست بطور مثال تا چند سال پیش تنبیه را حق والدین می‌دانستند، اما اکنون اغلب مردم تنبیه را به عنوان کودک آزاری می‌شناسند و عامل آن را معرفی می‌کنند.
فیروزی گفت: می‌توان ادعا کرد که شیوع کرونا موجب برقراری رابطه طلایی میان مردم و اورژانس اجتماعی (۱۲۳) نیز شد.
