پیش‌بینی افزایش شدت و دفعات وقوع گرد و خاک در کشور

محمد سبزه‌زاری در گفت و گویی افزود: خیزش گرد و خاک در کانون‌های مستعد و حرکت آن به سمت مناطق دیگر به پارامترهای مختلفی بستگی دارد که این امر به‌ویژه باعث سخت‌تر شدن پیش‌بینی مسیر و مدت ماندگاری گرد و خاک می‌شود.

وی ضمن اشاره به کاهش چشمگیر بارندگی‌ها در منطقه ایران و سایر کشورهای همسایه طی سال گذشته اظهار کرد: این شرایط باعث خشکی شدید و کاهش شدید رطوبت خاک مناطق کانون گرد و خاک در ایران و سایر کشورهای همسایه از جمله عراق،  سوریه و عربستان شده و احتمال خیزش گرد و خاک را در این مناطق افزایش داده است.

رییس سابق مرکز ملی گرد و خاک خاطر نشان کرد: فعالیت کانون‌های گرد و خاک به میزان بارندگی و پراکنش بارش‌ها بستگی دارد. به‌طور مثال اگر بارش‌های خوبی در پاییز داشته باشیم ولی فصل زمستان کم‌بارشی را تجربه کنیم، شاهد افزایش فعالیت کانون های گرد و خاک خواهیم بود. در صورتی‌که اگر بارش‌ها به‌صورت پیوسته و حتی با شدت بارش کم در طول سال زراعی اتفاق بیفتد، فعالیت کانون‌های گرد و خاک به‌شدت کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به اینکه گردوخاک‌هایی که مناطقی از کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد می‌توانند منشا خارجی یا داخلی داشته باشند، یادآور شد: با توجه به شرایط کم‌بارشی سال گذشته و خشکی شدید مناطق کانون گرد و خاک در کشورهای همسایه هر نوع سامانه جوی که وزش باد شدیدی را  بر کانون‌های گرد و خاک داخلی یا خارجی ایجاد کند، می‌تواند باعث تولید توفان گرد و خاک در این مناطق شود البته بدین معنی نیست که لزوما هر سامانه جوی باعث  حرکت گردوخاک از کشورهای همسایه به سمت کشور ما شود بلکه این شرایط بسته به الگوی سامانه جوی و جهت غالب وزش باد می‌تواند متغیر باشد. به طور مثال بسیاری از توفان‌های گرد و خاک تولید شده در مرز عراق و سوریه یعنی در استان‌های الانبار و نینوای عراق و یا در استان دیرالزور سوریه به علت جهت وزش باد و الگوی جوی حاکم بر منطقه به سمت شمال عربستان حرکت می‌کنند بنابراین نمی‌توان گفت که تنها به‌علت خشک شدن اراضی قطعا تعداد دفعات وشدت گردوخاک در کشور افزایش می‌یابد.

مدیر کل هواشناسی خوزستان تصریح کرد: با این حال طبق الگوی رایجی که هر سال برقرار می‌شود، در پاییز و زمستان شاهد فعالیت گرد و خاک‌ در کشور عراق و تاثیر آن‌ها بر مناطق غربی و جنوب غربی کشور و در بهار شاهد فعالیت گرد و خاک‌ در عربستان و تاثیر آن بر استان‌های جنوب غربی و جنوبی کشور هستنیم  البته نوع گرد و خاک‌های تولید شده در مناطق شمال شرقی عربستان در فصل بهار بیشتر از نوع گرد و خاکهای همرفتی است.

سبزه‌زاری ضمن بیان اینکه به‌طور معمول جبهه سرد باعث تولید توده‌های عظیم گردوخاک در منطقه ایران و کشورهای همسایه می‌شود، گفت: در شرایطی که به علت کاهش بارندگی و عدم بارش طی ماه‌های متمادی مناطق کانون گرد و خاک به شدت‌ خشک و مستعد ایجاد گرد و خاک با هر سرعت بادی می‌شوند، تولید گرد و خاک در محل کانون‌های گرد و خاک تابع پارامترهای گوناگونی خواهد شد بطوری‌که اگر قبل از وزش باد شدید در این مناطق شاهد کمترین بارندگی باشیم یا خطر تولید گرد و خاک از بین می‌رود و یا گرد و خاک به وجود آمده به‌شدت رقیق خواهد بود.  

وی خاطرنشان کرد:‌ هرچند که شرایط و عوامل متعددی باید برقرار باشد تا با خیزش توده‌های عظیم گردوخاک روبه‌رو شویم اما به‌طور کلی می توان گفت که زمانی‌که اراضی و تالاب‌های خشک شده ما مستعد خیزش گردوخاک هستند، ما نیز این انتظار را داریم که  تعداد و شدت وقوع ‌پدیده‌ گردوخاک نسبت به سال‌های گذشته که شرایط بارندگی در منطقه بالاتر از حد نرمال بود، بیشتر شود.

رییس سابق مرکز ملی گرد و خاک کشور در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به کانون‌های گردوخاک عربستان، اظهار کرد: گردوخاک‌هایی که از کانون‌های گردوخاک واقع در  کشور عربستان به سمت کشور ما حرکت می‌کند معمولا استان‌های جنوبی مانند خوزستان، بوشهر،  کهگیلویه و بویراحمد و حتی استان فارس را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما به‌علت اینکه جنس و نوع  خاک عربستان  از  خاک کشورهایی مانند سوریه و عراق متفاوت و درشت تر است، ‌پایداری و ماندگاری گرد و خاک‌های ناشی از منشا عربستان نسبت به گردوخاکهایی که از کشورهای عراق و سوریه وارد کشور ما می‌شود بسیار کمتر است و آلایندگی کمتری نیز دارد.

سبزه‌زاری در پاسخ به این پرسش که آیا این احتمال وجود دارد که استان تهران امسال بیش از ‌پیش تحت تاثیر ‌پدیده گردوغبار قرار گیرد، گفت: کانون‌های گردوخاک متعددی اطراف استان تهران به‌ویژه در مناطق جنوبی آن وجود دارد اما با توجه به اینکه خیزش گردوخاک وابسته به شرایط متعددی از جمله الگوی سامانه‌های جوی، میزان بارش و پراکنش آن و... است بنابراین نمی‌توان به‌راحتی احتمال خیزش گردوخاک در این منطقه را ‌پیش‌بینی کرد.

وی ادامه داد: گاهی احتمال ایجاد گردوخاک‌های محلی براثر ابرهای همرفتی در اطراف شهرها از جمله تهران وجود دارد که اصطلاحا به این نوع گرد و خاک «هبوب» گفته می‌شود.  در چنین شرایطی گرد و خاک‌های همرفتی مانند هبوب باعث ایجاد باد شدیدی برخلاف جریان باد سیستماتیک می‌شوند و می‌تواند گردوخاک را به تمامی مناطق اطراف روانه کنند. پیش‌بینی محل وقوع دقیق چنین پدیده‌ای به علت ریز مقیاس بودن آن بسیار مشکل خواهد بود.

سبزه‌زاری در ‌پایان با بیان اینکه برای مقابله با ‌پدیده گردوخاک لازم است کانون‌های گردوخاک تثبیت شوند، اظهار کرد: راهکارها و روش‌های متعددی برای تثبیت کانون‌های گردوخاک وجود دارد که اجرای آن‌ها برعهده سازمان‌های متولی است. اگر بتوانیم کانون‌های گردوخاک را تثبیت کنیم دیگر ‌پدیده گردوخاک برای ما مشکل جدی ایجاد نخواهد کرد.