"تأثیر چند برابری" سواد، به افراد قدرت می بخشد، آنها را قادر می سازد تا به طور کامل در جامعه مشارکت داشته و به بهبود معیشت کمک کنند.
با این وجود در سطح جهانی بالغ بر ۷۵۰ میلیون جوان و بزرگسال هنوز نمی توانند بخوانند و بنویسند و ۲۵۰ میلیون کودک در دستیابی به مهارت های اولیه سوادآموزی موفق نیستند. این نتایج منجر به محرومیت جوانان و بزرگسالان باسواد و کم مهارت از مشارکت کامل در جوامع خود می شود.
نرخ سواد بزرگسالان در ۲۰ کشور زیر ۵۰ درصد است که افغانستان، بنین، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، کومور، ساحل عاج، اتیوپی، گامبیا، گینه، گینه بیسائو، هائیتی، عراق، لیبریا، مالی، موریتانی، نیجر، سنگال، سیرالئون و سودان جنوبی از این جمله اند. در حالی که نرخ باسوادی بزرگسالان در ایران طبق برآورد سال ۱۳۹۹ قریب به ۸۹ درصد است.
طبق اعلام سازمان نهضت سوادآموزی، نرخ باسوادی جوانان ایرانی، برای جمعیت ۱۵ تا ۲۴ سال، به طور کلی بالاتر از نرخ باسوادی بزرگسالان است که افزایش دسترسی به مدرسه در بین نسل های جوان را نشان می دهد. با این وجود نرخ سواد جوانان در چندین کشور کم است،اما در ایران نرخ باسوادی این گروه سنی ۹۷.۴ درصد بوده و بالغ بر شش درصد بیشتر میانگین جهانی است.
نرخ سواد بین زن و مرد در هر منطقه نشان می دهد که در آسیای میانه، اروپا و آمریکای شمالی، آسیای شرقی و جنوب شرقی، آمریکای لاتین و کارائیب، بین میزان سواد بزرگسالان زن و مرد تفاوت کمی وجود دارد. از طرف دیگر، شکاف های جنسیتی نسبتاً زیادی به ضرر زنان در آفریقای شمالی و آسیای غربی، آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا وجود دارد.
در بین جوانان، اختلافات جنسیتی در مهارت های سواد آموزی معمولاً کمتر است و با گذشت زمان سریعتر بهبود می یابد و این نرخ در ایران در بزرگسالان ۰.۹۱ و در جوانان ۲۴-۱۵ ساله حدود ۰.۹۹۸ است.
رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ضمن بیان وضعیت سواد کشور می گوید: از زمانی که حضرت امام خمینی (ره) دستور تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی را صادر کرد، این سازمان در این مدت عمر ۴۱ ساله خود طرح ها و برنامه های متعددی را در زمینه آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن، روخوانی قرآن، تحکیم و تعمیق سواد و آموزش مهارت های اساسی زندگی اجرا کرده و خوشبختانه دستاوردها و موفقیت های خوبی به دست آمده است.
بررسی عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی از ابتدای فعالیت تا پایان سال ۱۳۹۹ نشان می دهد قریب به ۴۰ میلیون نفر سوادآموز در دوره های مختلف آموزشی شناسایی، جذب و در کلاس ها ثبت نام شده اند که از این تعداد قریب به ۹ میلیون نفر در حد قبولی سوم ابتدایی، قریب به دو میلیون نفر در حد پایان ابتدایی و بالغ بر ۵۰۰۰ نفر از آنها ادامه تحصیل داده، به دانشگاه ها راه یافته و آموزش عالی و تکمیلی را گذرانده اند.
بر همین اساس تعداد بیسوادان کشور در گروه سنی شش سال و بالاتر از ۱۴.۲ میلیون نفر سال ۱۳۵۵ به ۸.۸ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ و به ۷.۶ میلیون نفر دربرآورد سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است و درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ و به ۹۰ درصد در برآورد سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
اگر این وضعیت را در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله مورد بررسی قرار دهیم تعداد بیسوادان از ۹.۸ میلیون نفر سال ۱۳۵۵ به ۲.۷ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ و به ۱.۵ میلیون نفر دربرآورد سال ۱۳۹۹ کاهش داشته است. البته نا گفته نماند این اعداد زمانی صادق است که شرایط کرونایی به عملکرد آموزش و پرورش در جذب و آموزش کودکان واجب التعلیم تاثیر بسزایی نگذاشته باشد و درصد باسوادی از ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۴.۷ درصد در سال ۱۳۹۵ درگروه سنی ۴۹-۱۰ ساله و به ۹۶.۶ درصد در برآورد سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
در راستای کاهش اختلاف درصد با سوادی بین زنان و مردان گروه سنی شش سال و بالاتر، بیش از ۷۷ درصد از فعالیت سوادآموزی به زنان اختصاص یافته است. به عبارت دیگر با ایجاد فرصت های برابر آموزشی بین زنان و مردان، تفاوت نرخ باسوادی از ۲۳.۴ درصد سال ۱۳۵۵ به ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است و در برآورد سال ۱۳۹۹ این رقم به ۶.۳ درصد رسیده است.
در راستای کاهش اختلاف درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی در گروه سنی شش سال و بالاتر، بالغ بر ۵۵ درصد از فعالیت های سوادآموزی به مناطق روستایی اختصاص یافته است؛ به طوری که تفاوت نرخ باسوادی بین مناطق شهری و روستایی از ۳۵درصد سال ۱۳۵۵ به ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته و در برآورد سال ۱۳۹۹ این رقم به ۱۱.۳ درصد رسیده است.
در کمک به نظام آموزشی رسمی کشور تعداد یک میلیون و ۵۹۸ هزار و ۵۰۴ نفر تحت آموزش قرار گرفته و از بین آنها یک میلیون و ۳۲۹ هزار و ۳۲۰ کودک لازم التعلیم طی مدت ۱۴ سال در نهضت سواد آموزی موفق به دریافت مدرک قبولی در پایه های مختلف آموزش ابتدایی شده اند.
همچنین آموزش قریب به ۸۵۰ هزار نفر از مهاجرین خارجی در کلاس های سوادآموزی از ابتدا تا پایان سال ۱۳۹۹ انجام شده و قریب به ۵۰۰ مرکز یادگیری محلی با هدف آموزش ترکیبی سواد و مهارت های اساسی زندگی راه اندازی شده که از مجموع مراکز تاسیس شده تعداد ۱۲۰ مرکز یادگیری محلی با بالغ بر ۸۰۰۰ نفر سوادآموز آموزش سواد و مهارت های اساسی زندگی را در قالب بسته تحولی گذرانده اند.
به اذعان رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، این سازمان در زیست بوم جدید آموزشی نیز تلاش‌های زیادی انجام داده تا سوادآموزی استمرار داشته باشد و با ترکیب آموزش‌های حضوری و از راه دور برنامه‌های مختلفی طراحی، تولید و پخش شوند که برخی از آنها عبارتند از: پخش مکرر برنامه آموزش تلویزیونی "لوح و قلم" برای سوادآموزان دوره سوادآموزی از شبکه آموزش و مراکز استانی، تولید و پخش ۴۵۰۰ دقیقه برنامه آموزشی شش کتاب درسی دوره انتقال برای سوادآموزان این دوره با عنوان "قلم و بیان" از شبکه آموزش و شبکه شاد، تولید و پخش آموزش‌های کوتاه دروس دوره سوادآموزی از طریق سایت و سامانه تحت وب سوادآموزی برای بیسوادان ثبت نام شده دوره سوادآموزی در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، آموزش سمعی و بصری به خصوص آموزش رادیویی از شبکه‌های استانی، راه‌اندازی رادیو اینترنتی سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش ۲۸ برنامه آموزشی و ترویجی تاکنون، راه اندازی شبکه شادنمای سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش ۳۵ برنامه آموزشی و ترویجی تصویری تاکنون، استفاده از ابتکارات و نوآوری‌های استان‌ها و آموزش دهندگان در آموزش سوادآموزان در شرایط کرونا.
