بررسی آخرین وضعیت تجارت کالایی بین ایران با افغانستان نشان می‌دهد که ارزش صادرات به این کشور همسایه در فصل بهار۱۴۰۰ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با ۱۵ درصد رشد به ۵۷۰ میلیون دلار رسیده است.
افغانستان در حال حاضر پنجمین مقصد عمده صادرات کالا‌های ایرانی است و پیش‌بینی می‌شود که ارزش صادرات ایران به این کشور تا پایان امسال به سه میلیارد دلار برسد.
صادرات و واردات با افغانستان به صورت «ترانشیپمنت» انجام می‌شود، بدین ترتیب که کامیون‌های ایرانی بار خود را در مرز تخلیه و کامیون‌های افغان آن را برای رسیدن به مقصد حمل می‌کنند.
با این حال و در سایه تحولات اخیر در این کشور، مرز‌های ماهیرود در خراسان جنوبی و مرز دوغارون در خراسان رضوی در روز هفدهم تیرماه بسته شدند، ولی مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان به کار خود ادامه داد.
علی ربیعی سخنگوی دولت امروز در این خصوص و در پاسخ به سوال ایرنا درباره تاثیر این تحولات بر مبادلات تجاری با افغانستان گفت: با توجه به تحولات روی داده در گمرکات مرزی افغانستان، گمرک اسلام قلعه مقابل دوغارون و ابونصر فراهی مقابل ماهیرود به کنترل طالبان درآمد، لذا به طور عملی تا برقراری شرایط ثبات باید منتظر بمانیم، اما گمرک میلک که از گمرکات اصلی است در حال حاضر فعال است و طبق روال گذشته از این مسیر مبادلات تجاری با افغانستان انجام می‌شود.
جمهوری اسلامی ایران در مجموع ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان در جوار ولایات هرات، فراه و نیمروز آن کشور با استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان دارد.
گمرک ماهیرود- ابونصر فراهی
استان خراسان‌جنوبی ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد و ولایت فراه و گمرک ابونصر فراهی در افغانستان هم مرز با شهرستان سربیشه در خراسان‌جنوبی است که به عنوان سومین معبر رسمی ایران با کشور افغانستان شناخته می‌شود.
روزانه و تا قبل از تحولات اخیر در افغانستان ۶۰۰ دستگاه کامیون از مرز ماهیرود ترانزیت می‌شدند.
براساس آخرین آمار‌های موجود، ترانزیت کالا از گمرک ماهیرود طی سه ماهه نخست امسال به افغانستان، نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ۳۸ درصد و از نظر تعداد کامیون‌ها ۵۷ درصد کاهش داشته است.
این گمرک از اهمیت ویژه‌ای در مبادلات ایران و افغانستان به ویژه در صادرات محموله‌ها و مشتقات نفتی، موادغذایی و مصالح ساختمانی برخودار است.
«سیدروح‌الله لطیفی» سخنگوی گمرک درباره آخرین وضعیت تردد کالا از این گمرک روز سه شنبه به خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: تردد کالا‌ها از مرز ماهیرود تنها برای یک روز متوقف بود و پس از آن، این گمرک برای چند روزی به صورت محدود فعالیت خود را از سر گرفت و از روز گذشته (بیست و یکم تیرماه) روند ورود و خروج کالا‌ها به طور کامل به حالت عادی بازگشت.
وی با بیان اینکه ایران واردات چندانی از افغانستان ندارد، تصریح کرد: صادرات از مرز ماهیرود به طور کامل به حالت قبل از تحولات اخیر در افغانستان بازگشته و مشکلی در این زمینه نیست.
گمرک دوغارون- اسلام قلعه
سالانه ۱.۵ میلیارد دلار صادرات، سه میلیارد دلار ترانزیت خروجی و ۲۰ میلیون دلار واردات از طریق مرز دوغارون بین ایران و افغانستان انجام می‌شود.
کنترل گمرک و منطقه مرزی اسلام‌قلعه استان هرات افغانستان واقع در نقطه صفر مرزی دوغارون در شهرستان تایباد از ۱۷ تیرماه جاری تاکنون با خروج نیروهای اداری و نظامی دولت افغانستان از این محدوده، در اختیار نیروهای طالبان قرار دارد.
لطیفی با بیان اینکه مرز دوغارون همچنان بسته است و تبادل کالا از آن صورت نمی‌گیرد، توضیح داد: برای بازگشایی این مرز، در انتظار بررسی بیشتر تحولات در افغانستان هستیم.
گمرک دوغارون در فاصله ۱۸ کیلومتری تایباد و مرکز این شهرستان ۱۲۰ هزار نفری نیز در فاصله ۲۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع است.
خراسان رضوی از سمت شرق ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با جمهوری اسلامی افغانستان دارد. شهرستان‌های «تربت‌جام، تایباد و خواف» این استان در جوار مرز مشترک با افغانستان قرار دارند.
گمرک میلک- نیمروز
پایانه مرزی میلک در محدوده شهرستان هیرمند، در نزدیکی روستای میلک و در فاصله ۲۶۱ کیلومتری زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و در نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد. این گمرگ براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی در سال ۸۴ در زمینی به مساحت ۱۲.۵ هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق کشور و توسعه مبادلات منطقه ای، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شده است.
سخنگوی گمرک درباره فعالیت این گمرک اظهار داشت: مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان ایران با افغانستان از قبل نیز باز بود و تحولات اخیر در افغانستان باعث ایجاد تغییری در فعالیت این مرز نشده است.
گمرک میلک بیشتر در زمینه ترانزیت کالا‌های خارجی فعال است و درواقع گذرگاهی برای عبور کالا‌هایی است که از مبدأ دیگر کشور‌ها به مقصد کشور افغانستان حرکت می‌کنند.
