کشت پنبه در دهه‌های گذشته به گواه آمار حدود ۴۰درصد از سهم تولید محصولات صنعتی بخش کشاورزی را به خود اختصاص داده بود. ایران یکی از کشورهای صادرکننده پنبه به شمار می‌رفت، اما طولی نکشید که این محصول استراتژیک جای خود را به گندم، جو و ذرت که برای کشاورزان سودآورتر بود و با قیمت تضمینی بیشتری خریداری می‌شد، داد.
کاهش کشت پنبه در کشور موجب شد واردات این محصول افزایش یابد و ایران از صادرکننده تبدیل به واردکننده پنبه شود. حذف مزارع پنبه بسیاری از کارخانه‌های صنایع تبدیلی و حلاجی را به تعطیلی کشاند و ده‌ها شغل در کشور از دست رفت.
حالا چند سالی است در پی خشکسالی‌ها مسئولان دولتی به فکر احیای مزارع طلای سفید در استان‌های مختلف افتاده و کشاورزان نیز رغبت بیشتری به تولید این محصول استراتژیک پیدا کرده‌اند به طوری که سطح زیرکشت در چند سال گذشته از 70 به 98 هزار هکتار رسیده و تولید هم فقط در سال گذشته 18درصد رشد داشته است.
توجه دوباره به پنبه و انتخاب مجری تولید، افزایش نرخ ارز و برنامه‌های تحقیق و توسعه‌ای نیز در این افزایش موثر بوده است. در حال حاضر طلای سفید در 18 استان کشور کشت می‌شود. سال 99 هم مزارع سیستان و بلوچستان به کشت پنبه اختصاص پیدا کرد و حالا مزارع ایلام برای اولین بار زیر کشت پنبه رفته و قرار است جایگزینی برای محصولات آب‌بر باشد.
کشت پنبه پس از 60 سال در ایلام
60سال از زمانی که پنبه به صورت محدود و سنتی در استان حاصلخیز ایلام کشت می‌شد، می‌گذرد. همان زمان این محصول استراتژیک به دلیل کشت دستی و هزینه بالا توسعه نیافت و متوقف شد، اما حالا بعد از گذشت بیش از نیم قرن از رویش طلای سفید در مزارع ایلام، این محصول بار دیگر در چند شهرستان استان کشت شده و به گفته مسئولان جهاد کشاورزی قرار است سطح کشت پنبه در ایلام افزایش پیدا کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی ایلام با بیان اینکه پنبه به زودی جایگزین ذرت که کشت غالب در استان است، خواهد شد به همشهری می‌گوید: رقم پنبه کشت شده در استان از ارقام زودرس و نیاز آبی آن نسبت به برخی محصولات از جمله ذرت کمتر است. ۴۰۰ هکتار از اراضی زراعی استان در شهرستان هلیلان برای اولین بار به کشت پنبه اختصاص یافته و قرار است 400 هکتار دیگر نیز در آینده نزدیک زیر کشت پنبه برود. این شهرستان یکی از محروم‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شود و محصول پنبه می‌تواند به اقتصاد و اشتغال‌زایی این شهرستان کمک زیادی کند.
«حشمت‌اله زرین‌جوب» با بیان اینکه خرید محصول پنبه طی قراردادی با شرکتی خصوصی امضا شده است، اضافه می‌کند: این شرکت تامین بذر، کود، سم و سایر نهاده‌های مورد نظر را بر عهده دارد و تامین‌کننده هزینه‌های فرایند کاشت تا برداشت محصول نهایی پنبه نیز هست.
او با اشاره به اینکه به زودی در شهرستان ایوان و مهران نیز مزارع پنبه کشت خواهد شد، می‌گوید: قرار بود همزمان با شهرستان هلیلان، مزارع مهران نیز زیر کشت برود، اما اداره آب منطقه‌ای همکاری نکرد و در تلاش هستیم تا مشکل رفع شود. در نهایت هدف اصلی ما شهرستان مرزی دهلران است که اراضی وسیع و آب مطمئن دارد و به علت مرزی بودن می‌تواند در صادرات این محصول نیز موثر باشد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی ایلام با بیان اینکه هنوز در ایلام کارخانه فراوری پنبه وجود ندارد، می‌افزاید: تجهیزات ساخت کارخانه فرآوری پنبه توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی خریداری شده، اما هنوز مکانی برای ساخت این واحد تبدیلی تکمیلی مشخص نشده است. به زودی با اختصاص مکان مناسب، این کارخانه نیز در استان راه‌اندازی خواهد شد.
رشد 21 درصدی کشت پنبه در کشور
مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی نیز از آغاز کشت پنبه در استان‌های پنبه‌کاری کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: ما کشوری خودکفا در زمینه پنبه بودیم و حتی در برخی سال‌ها صادرات هم داشتیم. سطح زیرکشت این محصول به حدود ۳۰۰ هزار هکتار می‌رسید، اما از سال 80 سقوط پنبه شروع شد و در نهایت به ۷۰ هزار هکتار در کل کشور کاهش یافت. وزارت جهاد کشاورزی از سال ۹۴ به این فکر افتاد که جدی‌تر مساله پنبه را در دستور کار قرار دهد. با پیگیری‌ها از سال ۹۷ رشد کشت پنبه شروع شد به‌طوری‌که سال گذشته به سطح زیر کشت ۱۰۰ هزار هکتار رسیدیم. امسال نیز کشت پنبه در سطح ۱۱۵ هزار هکتار برای تولید ۳۲۷ هزار تن وش پنبه برنامه‌ریزی شده و پیش‌بینی ما این است که این رشد ادامه داشته باشد و به موقعیت قبلی خود برسد.
«ابراهیم هزارجریبی» با بیان اینکه در این برنامه شاهد رشد ۱۶ درصدی در سطح کشت خواهیم بود، پیش‌بینی می‌کند تولید نیز با افزایش سطح کشت و بهبود عملکرد در واحد سطح به رشد ۲۱ درصدی برسد.
او با بیان اینکه گلستان، خراسان‌رضوی، فارس، اردبیل، خراسان شمالی و خراسان‌جنوبی از استان‌های عمده کشت پنبه در کشور هستند، اضافه می‌کند: پروژه‌های بهبود تغذیه زراعت پنبه، توسعه مکانیزاسیون، افزایش بهره‌وری آب، گیاه پزشکی و سایر پروژه‌های فنی برای رسیدن به برنامه تولید طراحی شده است. بهبود کیفیت پنبه تولیدی نیز از برنامه‌های کشت و تولید امسال خواهد بود.
