فتیل فنیدیت با نام تجاری ریتالین یک محرک از خانواده آمفتامین است که تحریک کننده سیستم عصبی بوده و برای درمان افسردگی، خواب آلودگی در طول روز، سندرم خستگی مزمن و اختلال پیش فعالی و نقص تمرکز و توجه تجویز می‌شود.
مصرف و استفاده از این قرص که عمدتا باید با تجویز پزشک صورت گیرد، متأسفانه در سال‌های اخیر در چرخه مصرف نادرست قرار گرفته و استفاده خودسرانه از آن به شدت افزایش یافته است.
یکی از سوالات قابل تامل در افزایش مصرف قرص ریتالین، معروف به قرص شب امتحان، چگونگی دسترسی راحت دانش آموزان و دانشجویان به آن است در حالیکه داروخانه ها مجوز توزیع این دارو را بدون نسخه پزشک ندارند اما شواهد نشان می دهد که تهیه آن بسیار راحت صورت می گیرد.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مصرف ریتالین در قزوین طی یک سال گذشته نسبت به مدت مشابه قبل، ۵۰ درصد افزایش یافته است.
به گفته بسیاری از پزشکان و داروسازها عوارض مصرف خودسرانه این قرص‌ها می‌تواند به اندازه سایر مواد مخدر نظیر کوکائین و شیشه خطر ساز باشد.
تبلیغات سوء، فشارهای اطرافیان و استرس امتحان از مهمترین علت مصرف این قرص در بین دانش آموزان و دانشجویان است.
گزارش‌های میدانی از دانشجویان و دانش‌آموزان حاکی از آن است که تعداد مصرف کنندگان ریتالین در استان قزوین کم نیستند و اغلب مصرف کنندگان این قرص، فواید مصرف آن را بیشتر از عوارضش می دانند.
خبرنگار ایرنا با چندتن از دانش آموزان و دانشجویان که تجربه استفاده از این قرص را داشته اند گفت و گو کرده و از عوارض و تاثیرات سوء مصرف آن پرسیده است.
عوارض و تاثیرات سوء مصرف ریتالین از زبان دانش آموزان و دانشجویان
سینا سلیمانی که در حال حاضر دانشجوی رشته حقوق است، از تجربیات مصرف این قرص به خبرنگار ایرنا گفت: من در زمان کنکور به پیشنهاد مشاور تحصیلی‌ام چند شب، این قرص را مصرف کردم.
وی گفت: در واقع این قرص به صورت کاذب انرژی بخش است و عوارض بسیاری دارد؛ با خوردن این قرص بسیاری از اعتقادات ارزشی برای من بی معنی شده بود و فراموش کرده بودم که نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود.
یگانه زارعی دانش آموز پایه دوازدهم که خود را برای کنکور آماده می‌کند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: چند ماه پیش به خاطر دردهای بی‌امانی که در ناحیه چشم داشتم، به همراه مادرم به پزشک مراجعه کردم.
پزشک، استرس را علت این عارضه دانست و پیشنهاد کرد: دو تا سه ماه قبل از کنکور قرص ریتالین مصرف کنم تا بهتر بتوانم از پس کنکور برآیم حتی پزشک معالج نام ریتالین را بر روی دفترچه من نوشت تا فراموش نکنم ولی والدینم به شدت با این کار مخالف بودند.
وی ادامه داد: ریتالین را به یکی از دوستانم معرفی کردم و او این دارو را برای من و خودش تهیه کرد و مصرف این قرص را به صورت یواشکی و به دور از چشم والدینم آغاز کردم.
این دانش آموز قزوینی که به دلیل مصرف بی رویه ریتالین به فشار خون مبتلا شده است، تصریح کرد: مصرف این قرص، حالم را برای یک ماه خوب کرد اما پس از گذشت مدت زمان کمی، ناخودآگاه مجبور به بالا بردن دوز آن شدم و امروز به آن وابسته هستم.
زارعی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه برای کنکور آمادگی دارد، افزود: به دلیل ابتلا به فشار خون بالا و کسالت، نمی توانم مثل سابق به کنکور فکر کنم و امیدی برای قبولی ندارم.
فرزانه ملاوردی دانشجوی سال پنجم رشته پزشکی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، ریتالین را به سوخت هواپیما تشبیه کرد و گفت: قرص شب امتحان برای افراد سالم مانند سوخت هواپیما در مقابل پراید است شاید پراید با قدرت و شتاب خیلی بالا حرکت کند ولی زمانی که به مقصد می رسد تمام قطعات آن دچار آسیب زیادی شده اند.
وی افزود: من همکلاسی‌هایی دارم که در زمان امتحان، ریتالین مصرف و امتحانات خود را با نمرات بالا پاس می‌کنند اما دانشجویانی که با ریتالین سرپا هستند هر روز میزان اعتیادشان به این قرص بیش از پیش می‌شود.
برای معتاد شدن، زمان زیادی لازم نیست!
یک داروساز قزوینی در خصوص رواج مصرف قرص های ریتالین به خبرنگار ایرنا گفت: یک باور غلط در بین اکثر مردم وجود دارد که اعتیاد را تنها در مصرف مواد مخدر می‌دانند و عقیده دارند داروهایی که از داروخانه‌ها تهیه می‌شوند، اعتیاد نمی‌آورند در حالیکه برخی داروها خطر اعتیاد آور زیادی دارند و قرص ریتالین یکی از آنها است.
ناصر یاحقی افزود: فردی که مصرف قرص ریتالین را شروع می‌کند؛ در زمان کوتاهی به آن معتاد می‌شود و بدن خود را پر از سم می‌کند.
این داروساز گفت: دانش‌آموزان و دانشجویانی که این قرص و یا مواد دیگری را به قصد دوپینگ کردن در شب های امتحان برای بیدار ماندن یا افزایش تمرکز مصرف می کنند در زمان کوتاهی مجبور می‌شوند دوز مصرف آن را بالاتر ببرند و در نهایت به عوارض ناگوار آن مبتلا می‌شوند.
وی با بیان اینکه تهیه ریتالین بسیار در دسترس است، تصریح کرد: با خوردن این قرص، فرد تا ۲۴ ساعت بیدار می‌ماند و بیشترین عوارض آن برای فرد مصرف کننده استفراغ، سرگیجه، سوء هاضمه، زردی رنگ پوست و افسردگی مزمن است.
کاهش مصرف ریتالین، در گرو اطلاع رسانی درست است
کارشناس دارویی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ریتالین دارویی است که به منظور افزایش تمرکز در کودکانی که پیش فعال هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت سوء مصرف آن، عوارضی نظیر وابستگی برای فرد مصرف کننده به وجود می آید.
سپیده سیف الهی با بیان اینکه مسئولیت اطلاع رسانی سوء مصرف قرص ریتالین و عوارض آن بر عهده کلیه دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های مردم نهاد است، تصریح کرد: کاهش مصرف ریتالین در گرو اطلاع رسانی درست از خطرات و معضلات مصرف این قرص است.
وی گفت: بدیهی است هرچه اطلاع رسانی از سن پایین تر صورت گیرد، افراد در بزرگسالی با آگاهی از عوارض جبران ناپذیر ریتالین، گرایشی به مصرف آن نخواهند داشت.
سیف الهی با بیان اینکه ریتالین، همانند سایر داروهای تحت کنترل با ارائه نسخه معتبر توزیع می شود، افزود: خرید این قرص بدون نسخه پزشک، در هیچ از یک از داروخانه های استان، ممکن نیست چراکه داروخانه‌ها نیز به صورت مداوم، مورد پایش و ارزیابی قرار می‌گیرند و گزارش و نحوه توزیع این قرص و قرص‌های مشابه، به صورت فصلی به معاونت غذا و دارو ارسال می‌شود.
وی تصریح کرد: این دارو توسط پزشکان برای کودکان پیش‌فعال تجویز می‌شود و سوء مصرف و مصرف خودسرانه آن منجر به عوارضی مانند عصبی شدن و بی خوابی، حالت تهوع و استفراغ، احساس سرگیجه و سردرد، تغییرات ضربان قلب و فشار خون، خارش و جوش های پوستی، دردهای شکمی، کاهش وزن و مشکلات معده، لرزش و پرش عضلات، بروز حالت های روان پریشی و وابستگی به ریتالین و بروز افسردگی پس از قطع مصرف دارو می شود بنابراین توصیه می‌کنیم به جای سوء مصرف داروی ریتالین به منظور تقویت حافظه از ماهی یا روغن ماهی که سرشار از چربی امگا ۳ است، استفاده شود.
نیم نگاه:
شیوع اعتیاد و آسیب های اجتماعی در میان دانشجویان از قبیل سوء مصرف قرص ها و داروها مساله ای باور پذیر و غیر قابل انکار است که مسئولان باید با گسترش چتر نظارتی جلوی شیوع بیشتر آن را گرفته و به اصلاح وضعیت موجود بپردازند.
آگاهی بخشی به دانش‌آموزان و دانشجویان، افزایش تیم های نظارتی و نیز مبارزه با سودجویان و سوداگران مرگ می‌تواند گامی مهم در مقابله با این پدیده و سوء مصرف قرص ریتالین باشد.
