، پس از این که دولت دونالد ترامپ، رییس جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و تحریمها را احیا کرد، صادرات نفت ایران از ۲.۵ میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد. با این حال چین هرگز به طور کامل خرید نفت ایران را متوقف نکرد و فروش نفت ایران به چین در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۰ حدود ۳۶۰ هزار بشکه در روز در مقایسه با میانگین ۱۵۰ هزار بشکه در روز در ۹ ماهه سال ۲۰۲۰ بود. صادرات ایران به چین در مارس امسال ۶۰۰ هزار بشکه در روز برآورد شد و به نظر می رسد در حالی که مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران برای احیای برجام ازسرگرفته شده است، این خرید ادامه دارد.
جدیدترین گزارش ماهانه آژانس بین المللی انرژی گویای این است که با وجود تحریمهای آمریکا، ایران شیرهای نفتش را از اواخر سال میلادی گذشته باز کرده و عرضه این کشور در مارس به ۲.۳ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان در حدود دو سال اخیر است. اگر مذاکرات موفقیت آمیز باشد و تحریمها رفع شوند، حداکثر ۱.۵ میلیون بشکه در روز نفت ایران می تواند در مدت کوتاهی به بازارهای جهانی برگردد.
مارشال استیوز، تحلیلگر بازارهای انرژی شرکت آی اچ اس مارکیت پیش بینی کرد اگر مذاکرات نتیجه بخش نباشد، ممکن است اندکی یاس ایجاد کند که تاثیر ملایمی روی بازار نفت خواهد گذاشت با این حال بعید است از نظر صادرات فعلی ایران، حجم چندانی از بازار حذف شود. در واقع مسئله این است که آیا ازسرگیری مذاکرات ممکن است به افزایش صادرات ایران در سال میلادی جاری منتهی شود. ما روی افزایش قابل توجه در مقطع فعلی واقعا حساب نکرده ایم و تصور می کنیم باید رویکرد صبر و مشاهده را در پیش بگیریم.
بر اساس گزارش مارکت واچ، به گفته استیوز، اگرچه به نظر می رسد هنوز با این چشم انداز فاصله داریم اما رفع تحریمها می تواند در را به روی یک میلیون بشکه در روز دیگر صادرات اضافی باز کند. مگر این که اعضای اوپک این افزایش که می تواند قیمتها را تحت فشار نزولی قرار دهد را به نحوی جبران کنند. همچنین اگر تقاضا تا آن زمان بهبود پیدا کند و از رشد عرضه فراتر رود، صادرات بالاتر ایران می تواند جذب شود.
واردکنندگان نفت از ریزش قیمتها که به آنها اجازه داده است مخازنشان را از نفت ارزان پر کنند، راضی هستند و حتی می‌توان گفت که پاندمی باعث شد قیمتها به رکورد تاریخی پایینی سقوط کنند که مشکل اوپک به عنوان بزرگترین گروه کشورهای صادر کننده نفت جهان است.
اوضاع بازار چگونه است؟
اگر بخواهیم به شرایط فعلی بازار نفت نگاهی بیندازیم باید بگوییم که کووید ۱۹ در سال گذشته میلادی ۸۰ درصد فعالیت‌های حمل‌ونقل هوایی و ۳۰ درصد حمل‌ونقل زمینی و ۱۷ تا ۲۰ میلیون بشکه در روز تقاضا برای نفت خام را کاهش داده است، اوپک پلاس با توجه به شرایط به‌وجود آمده در اقدامی منحصربه‌فرد ۹.۶ میلیون بشکه در روز برای ایجاد تعادل در بازار نفت، تولید خود را از ماه ژوئن ۲۰۲۰ کاهش داد اما با ورود واکسن اوپک پلاس نیز تصمیم گرفت دیگر به کاهش تولید همانند گذشته ادامه ندهد.
اوپک کاهش تقاضا برای نفت خام در سال ۲۰۲۰ را ۹.۷۵ میلیون بشکه در روز عنوان کرد این رقم برای سال ۲۰۲۱ مثبت است و اوپک آن را ۵.۹ میلیون بشکه در روز عنوان کرده است، به نظر می‌رسد سال ۲۰۲۱ وضع بهتری داشته باشیم.
در این باره افشین جوان - مدیرکل امور اوپک و روابط با مجامع بین‌المللی انرژی وزارت نفت - با طرح این پرسش که آیا بازگشت تقاضای نفت در پساکرونا با سرعت در بازار انجام می‌شود یا با تأخیر، گفت: چهار سناریوی بازگشت به حالت عادی، رکود، شرایط عادی جدید و آسیب شدید در این زمینه مطرح است. سناریوی خوشبینانه شرایط عادی جدید و تسلط اوپک پلاس بر عرضه نفت جهان است و سناریوی بدبینانه رکود است که در آن بسیاری از پروژه‌ها متوقف می‌شود. ما انتظار داریم این دو سناریو را در بازار داشته باشیم.
وی همچنین به سناریوهای قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۱ پرداخت و با بیان اینکه انتظار می‌رود میانگین قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۱، ۴۸ تا ۵۰ دلار برای هر بشکه در نوسان باشد، تصریح کرد: قیمت نفت خام براساس تازه‌ترین گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال جاری میلادی بالاتر از ۵۰ دلار برای هر بشکه خواهد بود.
مدیرکل امور اوپک و روابط با مجامع بین‌المللی انرژی وزارت نفت با بیان اینکه رشد اقتصادی جهان در حالت عادی جدید همان ۴.۴ درصد اوپک است و در حالت رکود ۲.۷۷ درصد خواهد بود، افزود: هند و چین به‌عنوان بازیگران اصلی در بخش تقاضای نفت هستند که طبق گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۲۱ به ترتیب رشد اقتصادی ۱۱ و ۸ درصد را تجربه خواهند کرد.
جوان، رشد تقاضای نفت را در شرایط عادی جدید ۵.۹ میلیون بشکه در روز و در حالت رکود ۵.۶ میلیون بشکه در روز اعلام کرد و یادآور شد: اوپک در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ همچنان بر سر دوراهی افزایش یا کاهش تولید و راهبرد قیمت یا سهم بازار قرار خواهد داشت. جهان پس از کووید ۱۹ با رکودی گسترده روبه‌رو می‌شود و احتمالاً در میان‌مدت صنایع نفت و گاز انتقال خود را به سمت منابع انرژی پاک‌تر و به دور از الگوهای سنتی سرعت می‌بخشند که موضوع بسیار مهمی است، با رویکرد مثبت، کاهش پایدار تقاضای جهانی نفت، تولیدکنندگان عمده نفت را با انگیزه سیاسی و مالی قوی به عرضه مناسب در بازار ترغیب می‌کنند تا بتوانند تعادل را در بازار ایجاد کنند.
کارشناسان چه می گویند؟
در این میان کارشناسان نیز معتقدند که سرنوشت نفت ایران رابطه مستقیمی با مذاکرات در حال انجام وین دارد، اگر مذاکرات موفقیت آمیز باشد، فروش نفت ایران آزاد می شود و رفع تحریمها اتفاق می افتد و در نتیجه ایران می تواند به بازار های نفتی خود بازگردد، نرسی قربان - کارشناس ارشد حوزه انرژی - در این باره به ایسنا گفت: زمانیکه برجام اتفاق افتاد ایران در زمانی بسیار سریع‌تر از آنچه کارشناسان پیش بینی می کردند، به بازار بازگشت و احتمالا این بار هم شرایط مثل سابق خواهد بود و ایران می تواند بازارهای سابق خود را بدست آورد و حدود دو میلیون بشکه صادرات داشته باشد.
وی در خصوص قیمت نفت نیز گفت: قیمت نفت ارتباطی با مذاکرات و ورود ایران ندارد، با اینکه با ورود ایران نفت بیشتری وارد بازار خواهد شد اما برقیمت‌ها تاثیر نخواهد گذاشت و قیمتها در روند فعلی باقی خواهد ماند و ایران نیز اگر مذاکرات وین به نتیجه برسد وارد بازار خواهد شد.
افزایش تولید و صادرات نفت ایران در زمانی کوتاه
همچنین مرتضی بهروزی فر - کارشناس ارشد حوزه انرژی - به ایسنا گفت: ورود ایران به بازار جهانی بستگی به نتیجه مذاکرات دارد و اگر چنین اتفاقی محقق شود تاثیرات بسیار خوبی را شاهد خواهیم بود لذا امیدواریم تحریمها سریع‌تر برداشته شود و ایران مشکلی برای فروش و انتقال نفت نداشته باشد. همانطور که در گذشته و در دور قبلی که برجام اتفاق افتاد شاهد بودیم ظرف شش ماه ایران توانست میزان تولید نفت خود را افزایش دهد و بدون مشکل صادرات نفت را آغاز کند، بنابراین تحقق این امر از نظر فنی امکان پذیر است، با توجه به تجربیات گذشته ایران بی شک در زمانی کوتاه می توانیم میزان تولید و صادرات را افزایش و به بیش از دو میلیون بشکه برسانیم.
وی با تاکید بر اینکه ورود به بازار و اینکه بتوانیم مشتریان خودمان را جذب کنیم امری دور از ذهن نیست چراکه هر مصرف کننده‌ای ترجیح می دهد از منابع متعددی نیاز نفتی خود را برطرف کند و با این کار وابستگی خود را به یک کشور خاص کاهش می دهد، تصریح کرد: قطعا ورود ایران به بازار به نفع چین و هند خواهد بود و این یک بازی برد برد بین دو کشور است.
به گفته بهروزی‌فر هنگام ورود می‌توان تمهیداتی را درنظر گرفت که کشورها تشویق به خرید نفت از ایران شوند و باتوجه به اینکه ایران قبلا در این رابطه تجربه دارد، نگرانی در خصوص ورود به بازار و جذب مشتری وجود ندارد. کشورهای تولید کننده به دنبال قیمت‌های بالا هستند و اینکه یک جنگ قیمتی اتفاق بیفتد و ورود ایران موجب ایجاد این جنگ شود به طوری که تولید کنندگان قیمتها را کاهش دهند بعید است.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه وحدت اوپک پلاس گویای این است که کشورهای تولیدکننده به دنبال قیمت‌های بالای ۵۰ دلار هستند، لذا حتما توافقاتی خواهند داشت که جا برای ایران باز شود، گفت: در حال حاضر بازار نفت شرایط بدی را سپری می کند، رکود ناشی از کرونا، کاهش مصرف و مشکلاتی که در این راستا به وجود آمده، با این وجود کشورهای عمده تولید کننده نیز مشکلات متعدد مالی دارند و تمایلی برای کاهش قیمت نفت وجود ندارد لذا نگرانی برای کاهش قیمتها وجود ندارد.
اگرچه بهبود تقاضا و کاهش مازاد ذخایر جهانی نفت همچنان سناریوهای محتملی به شمار می روند اما عامل ناشناخته، موجهای شیوع ویروس کرونا مانند آنچه امروز در هند می گذرد، از روشنی دورنمایی که بازار نفت متصور است، کم می‌کند اما با این حال آینده ایران در صنعت نفت روشن است چراکه آمادگی برای بازگشت به بازار از نظر فنی وجود دارد و ایران می تواند در زمانی کوتاه در بازار نفت خودنمایی کند اما بازهم باید منتظر نتایج مذاکرات و وضعیت تقاضا در جهان ماند.
