«سندرم پسا کرونا»؛ وقتی بدن همچنان درگیر می‌ماند

یکی از ناخوشایند‌ترین تجربیات بیمارانی که موفق به مبارزه با کروناویروس ۲۰۱۹ شده اند، علائم مختلفی به شمار می‌رود که غالبا پایدار هستند و می‌توانند تا ماه‌ها بعد فرد را درگیر خود سازند. از آن جایی که این ویروس قابلیت آسیب رسانی به اندام‌های متفاوت از جمله ریه ها، قلب، مغز و حتی پوست را در اختیار دارد، سندرم پسا کرونا در خصوص تعداد زیادی از افراد بهبود یافته دور از انتظار نخواهد بود.

زمینه

برخی از بیمارانی که به کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2) آلوده شده و بهبود کامل یافته اند، همچنان پس از گذشت زمان نشانه‌های بالینی مشخصی را بروز می‌دهند که ممکن است دلالت بر سندرم پسا کرونا داشته باشد. این نشانگان یا بلافاصله به دنبال بهبودی اولیه رخ می‌دهند و یا حتی بیش از چهار هفته پس از اتمام بیماری. گفتنی است که این علائم صرف نظر از شدت کووید- ۱۹ تظاهر می‌یابند و تحقیقات تکمیلی نیز در این زمینه همچنان ادامه دارد.

نشانه‌هایی که پس از ابتلا به بیماری کووید- ۱۹ زندگی بیمار را کم و بیش مختل می‌کنند، تحت عناوین مختلفی مانند کووید- ۱۹ پسا حاد، اثرات طولانی مدت کووید، کووید طولانی مدت، سندرم پسا حاد کووید، کووید مزمن، عوارض دیررس و ... شناخته می‌شوند.

به طور کلی سندرم پسا کرونا به حالتی اشاره دارد که طی آن بازگشت بیمار به حالت معمول سلامتی پس از ابتلا به کووید- ۱۹ حاد با مشکل رو به رو خواهد شد. این وضعیت همچنین ممکن است با ایجاد علائم جدید یا عود کننده پس از رفع نشانه‌های بیماری حاد همراه باشد.

سندرم پسا کرونا
کووید طولانی مدت یا سندرم پسا کرونا طیف گسترده‌ای از علائم و یافته‌های بالینی را در بر می‌گیرد که در افراد مختلف با شدت‌های متفاوت خود را نمایان می‌سازد. از این رو هیچ فرقی میان شخصی که مبتلا به کووید خفیف یا بدون علامت شده با فردی که نوع شدید بیماری را بروز داده وجود نخواهد داشت. در عین حال ممکن است علائم مورد نظر با اثرات ناشی از درمان و یا عوارض بستری شدن در بیمارستان هم همسو باشند.

در هر صورت محققان هنوز در مراحل اولیه درک ساز و کار کووید طولانی مدت قرار دارند و ارزیابی ابعاد چندگانه این مسئله در دست اقدام است. نشانه‌هایی که در ادامه می‌آیند؛ معمول‌ترین علائم گزارش شده به دنبال سندرم پسا کرونا حتی تا ۶ ماه پس از اولین نشانه‌های بیماری محسوب می‌شوند:

- خستگی

- اختلال در تمرکز و یا فرآیند‌های فکری (از این وضعیت در برخی از موارد تحت عنوان "مه مغزی" یاد می‌شود)

- مشکلات تنفسی (با و یا بدون یافته‌های تصویربرداری غیر طبیعی و آزمایش‌های عملکرد ریوی)

- سرفه مزمن

- درد عضلانی و مفصلی

- افسردگی یا اضطراب

- درد قفسه سینه

- سر درد

- لرز و تب خفیف

- تپش قلب

- از دست دادن حس بویایی یا چشایی

- سرگیجه هنگام ایستادن

- اختلال حافظه و مشکلات خواب

- ریزش مو

- راش‌های پوستی

سندرم پسا کرونا و آسیب به اندام‌های کلیدی
هرچند کووید- ۱۹ به عنوان یک بیماری با اندام هدف اصلی ریه معرفی شده است، اما می‌تواند منجر به آسیب حاد یا مزمن به بخش‌های مهم دیگر بدن نیز بشود. همین آسیب خود باعث تشدید علائم کووید طولانی مدت خواهد شد و احتمال وقوع مشکلات مرتبط با آن را افزایش می‌دهد. اندام‌هایی که ممکن است تحت تاثیر کووید- ۱۹ قرار بگیرند، عبارت اند از:

- قلب: شماری از آزمایشات تصویربرداری که ماه‌ها پس از بهبودی به دنبال کووید- ۱۹ انجام گرفته اند، آسیب دائمی به عضله قلب را نشان داده اند. لازم به ذکر است که این عارضه حتی در افراد مبتلا به کرونای خفیف هم دیده شده است. این موضوع می‌تواند خطر نارسایی قلبی را در آینده افزایش دهد.

- ریه ها: نوعی از پنومونی که اغلب با کووید- ۱۹ همراه است، قادر به وارد آوردن زیان پایدار در دراز مدت به کیسه‌های هوا (آلوئول‌های ریه) خواهد بود. این اسکار بافتی نهایتا می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی نسبتا طولانی شود.

- مغز: حتی در افراد جوان، کووید- ۱۹ قابلیت ایجاد سکته‌های مغزی، تشنج و سندرم گیلن- باره را خواهد داشت. گیلن- باره نوعی نوروپاتی محیطی است که سبب نارسایی عصبی- عضلانی حاد می‌شود و بی حسی یا حتی فلج کامل را به دنبال دارد. علاوه بر این به نظر می‌رسد خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و پارکینسون نیز در اثر ابتلا به کووید- ۱۹ به عنوان علائم سندرم پسا کرونا افزایش یابد.

علائم مزمن تغییرات خلق و خو، خستگی و تب
همانطور که گفته شد، افسردگی، خستگی و تب نیز از جمله نشانه‌های سندرم پسا کرونا به شمار می‌روند. بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان، تنفس به کمک ونتیلاتور، قرنطینه‌های خسته کننده و فشاری که طی این مدت به بدن وارد می‌شود، همگی از دلایل ریشه‌ای سندرم پسا کرونا به ویژه افسردگی، خستگی و تب هستند.

در واقع هرچه مدت زمان بهبودی کامل و یا بستری در بیمارستان افزایش یابد، احتمال درگیر شدن با علائم مذکور نیز بالاتر می‌رود. از طرفی دیگر بسیاری از افرادی که پس از ابتلا به نشانگان تنفسی حاد یا سارس بهبود می‌یابند، سندرم خستگی مزمن را تجربه می‌کنند. این سندرم اختلال پیچیده‌ای است که با خستگی مفرط مشخص و با فعالیت بدنی یا ذهنی هم بدتر می‌شود. همچنین وضعیت فرد با استراحت بهبود نیافته و این مشکل ادامه دار خواهد شد. تعداد زیادی از مبتلایان به کووید- ۱۹ نیز همین مشکل را گزارش کرده اند. با این حال باز هم پیش بینی دقیق عوارض کووید طولانی مدت بسیار دشوار است و دانشمندان راه زیادی تا کشف تمام ابعاد پنهان این مسئله پیش رو خواهند داشت.