اگر درتهران زلزله روی دهد، فاجعه تاریخی به‌بار خواهد آمد

مهدی زارع روز یکشنبه در پاسخ به این سوال که مهم ترین تهدیدات پایتخت در صورت زلزله احتمالی در تهران چیست، اظهار داشت: در سال ۱۳۹۹ در کار یکی از دانشجویان دکتری سابق که تز دکتری اش را به راهنمایی من و یکی از استادان در دانشکده فنی دانشگاه تهران انجام داد، مولفه های ریسک زلزله در تهران از جمله خطر، معرضیت و آسیب پذیری با بهره گیری از اطلاعات لرزه خیزی، زمین شناسی، گسل های فعال، توزیع جمعیت، کاربری زمین، بافت شهری، تراکم جمعیت در ساختمان و بلندای ساختمان، انواع و سن ساختمان ها، مجاورت با برخی از زیرساخت های مهم را مورد تحلیل قرار داد که پس از این تحلیل نقشه های خطر زلزله بر اساس بیشینه شتاب با رویکرد احتمالی و همچنین نقشه پهنای احتمالی گسیختگی در تهران آماده شد.

وی با بیان اینکه لایه های اطلاعات معرضیت و آسیب پذیری نیز به ترتیب از نظر تراکم جمعیت و آسیب پذیری فیزیکی ترکیبی تعیین شدند، توضیح داد: سرانجام، همه این مولفه ها در یک چارچوب اطلاعات مکانی ترکیب شده و ارزیابی و پهنه بندی ریسک زلزله برای تهران ارائه شد. طبق نقشه آسیب پذیری فیزیکی ۱۰ منطقه از ۲۲ منطقه در شهر بزرگ تهران شامل مناطق ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۲۰ آسیب پذیری بالاتری نسبت به سایر مناطق نشان می دهد.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اضافه کرد: مهمترین تهدیدات در چنین مناطقی در هر زلزله احتمالی تهران در ابتدا خسارات زیادی به مردم است. تلفات انسانی (که با از بین رفتن سی درصد از جمعیت شهر بم، سطح بالای آسیب پذیری ما را در زلزله ۵ دیماه ۱۳۸۲ نشان داد) مهمترین تهدید مورد انتظار زلزله در تهران است.

زارع افزود: البته و بعد از آن آسیب شدید اقتصادی به ایران از تهدیدات مهم زلزله تهران است. ضمنا بر اساس سناریوهای مختلف زلزله و انواع متنوع ساختمان ها و بناها تخمین تعداد افراد و ساختمان و زیر ساخت آسیب دیده مشخص می شود. از جمله تهدیدات قابل ذکر مهم در چنین سناریوهایی می توان به ریسک آتش سوزی اشاره کرد. خطوط انتقال نفت و بنزین، و البته خطوط لوله گاز و گاز خانگی، از موارد مهم آسیب پذیری تهران در برابر هر زلزله احتمالی است.

طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی «دی ای سی» - DEC - در سال های اخیر بیشترین نگرانی های سازمان های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران در ایران، استانبول در ترکیه و کاتماندو در نپال است.

همچنین طبق اسناد تاریخی ۲۷ مارس ۱۸۳۰ میلادی (۱۲۰۸ شمسی) زلزله ای به بزرگی ۷.۱ ریشتر ‌منطقه دماوند - شمیرانات را لرزاند و شرق تهران را کاملا ویران کرد.

سایت مدیریت بحران استانداری تهران در این خصوص نوشته در این زلزله حدود ۷۰ روستا تخریب و فقط در دماوند بیش از ۵۰۰ نفر کشته شدند. در تهران هم بسیاری از ساختمان ها فرو ریخت و حدود ۳۰ نفر جان خود را از دست دادند.

در این گزارش، میزان خسارت های مالی این حادثه در تهران ۵۰۰ هزار تومان برآورد شده است.

بر اساس این گزارش، این زمین لرزه در باکو (کشور آذربایجان) نیز احساس شد و پس لرزه های شدیدی به دنبال داشت که در تهران هراس بسیاری را ایجاد کرد و باعث شد نه تنها بخش بزرگی از جمعیت تهران، بلکه حتی دربار سلطنتی نیز در چادر زندگی کنند.

اکنون و ۱۹۲ سال بعد از آخرین زلزله مهیب تهران، اگر در تهران زلزله ای روی دهد، یک فاجعه تاریخی به بار خواهد آمد.

معمولا میانگین دوره های ادواری زلزله های بزرگ ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال است.

مهمترین نگرانی از وقوع زلزله در کلانشهر تهران وجود بافت های فرسوده است که حدود ۳۰ درصد جمعیت شهر با سه میلیون نفر را در خود جای داده است.

کارشناسان امداد و نجات، مدیریت بحران و مدیریت سوانح پیش بینی می کنند در صورت وقوع زمین لرزه در تهران، یک پنجم کشته ها مربوط به بافت فرسوده است که رقم بسیار بالایی است، بنابراین اگر قرار باشد در شهر تهران کار اساسی برای آمادگی در برابر زلزله صورت گیرد باید در این بخش باشد.

طبق اطلاعات جمع آوری شده میدانی خبرنگار ایرنا هم اکنون در بافت فرسوده مراکز جمعیتی مانند مدارس با عمر بیش از ۴۰ سال و بیمارستان هایی با عمر بیش از ۶۰ سال نیز وجود دارد به این معنی که در زمان حادثه از این بیمارستان ها نمی توان استفاده کرد، علاوه بر این مراکز دولتی که باید امدادرسانی در زمان حادثه را انجام دهند همچون هلال احمر و اورژانس نیز بعضا ساختمان هایی فرسوده دارند که در ارزیابی ها معلوم شده مقاوم نیستند.

در همین ارتباط، «شریان های حیاتی شهر تهران اعم از شبکه گاز، آب و برق» نیز از دیگر موارد ناایمن هستند.

ایمنی در ساختمان های بلندمرتبه پایتخت نیز چندان مناسب نیست که در صورت رعایت اصول «آیین نامه ۲۸۰۰» در ساخت و ساز و نظارت کافی سازمان نظام مهندسی، استفاده از کارگر ماهر و مصالح استاندارد، به طور طبیعی نباید نگرانی از بابت ساختمان های بلندمرتبه وجود داشته باشد. مطالعات نشان می دهد که ۳۰ درصد ساختمان های نوساز به دلیل رعایت نکردن این اصول مقاوم نیستند و در ردیف بافت های فرسوده قرار دارند.