کووید-۱۹ نخستین بار در اواخر سال ۲۰۱۹ در ووهان چین گزارش شد و به دلیل سرایت بالا، در طی زمانی اندک تمامی کشور‌های جهان را آلوده ساخت. پژوهش‌هایی که در راستای ارزیابی پیامد‌های سلامت روانی کووید-۱۹ در حال انجام است، شیوع بالایی از علائم افسردگی و اضطراب متوسط تا شدید را در بین عموم شناسایی کرده است. اضطراب با تأثیر منفی که بر شرایط فردی و اجتماعی شخص اعمال می‌کند، باعث کاهش مقاومت فرد می‌شود و در درازمدت منجر به اثر‌های ناخوشایند بر بهداشت جسمی و روانی، اختلال در عملکرد و درنهایت پایین آمدن کیفیت زندگی می‌شود.
اختلالات اضطرابی به عقیده متخصصان طیف وسیعی از مشکلات ازجمله اختلال پانیک، هراس، وسواس فکری-عملی، استرس پس از سانحه، اضطراب فراگیر و چند اختلال دیگر را شامل می‌شوند. اختلال اضطراب فراگیر یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی مشاهده‌شده در مراکز بالینی و جمعیت عمومی است. از علائم این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تجربه دوره‌های اضطراب، تحت تنش بودن، گرفته بودن، تعریق، مشکل تمرکز فکر و اغلب اوقات اختلال توجه، احساس بی‌کفایتی، اظهارات خودسرزنشگری و احساس شرمندگی و نگرانی، اختلال در خواب و تمرکز فکر و دشواری در آرام گرفتن. در این میان معلمان، به دلیل فشار بالایی که برای سازگار کردن سریع خود با شرایط بیماری کووید-۱۹ به‌منظور ادامه فعالیت‌های آموزشی داشته‌اند، فشار عجیبی را متحمل شده‌اند.
در این خصوص، یک مطالعه پژوهشی توسط محققی از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی انجام شده است که در آن به بررسی اختلال اضطراب فراگیر معلمان در شرایط همه‌گیری کووید-۱۹ پرداخته شده است.
در این پژوهش ۴۰۷ نفر از معلمان مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه کشور مشارکت داشته و به کمک پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آورده‌اند.
یافته‌های این پژوهش نشان داد همه‌گیری کووید-۱۹ با تغییراتی که در وضعیت سلامتی و شرایط اجتماعی و فرایند تعلیم و تربیت ایجاد کرده، تجربه اضطراب فراگیر را در میان معلمان افزایش داده است و تعداد زیادی از آنها، اضطراب فراگیر را در شرایط شیوع بیماری تجربه کرده‌اند. بااینحال، آشنایی با نحوه تهیه محتوای الکترونیکی و آگاهی از آینده برنامه درسی، از عوامل محافظ معلمان دربرابر اضطراب ناشی از شیوع بیماری بوده‌اند.
در این رابطه، سارا ابراهیمی، استادیار و پژوهشگر سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ایران، می‌گوید: «ابتلای خانواده به کووید-۱۹ و پیگیری اخبار منفی به‌عنوان عوامل خطر برای افزایش تجربه اضطراب محسوب می‌شوند. همچنین دیگر عوامل اضطراب زای مرتبط با کووید-۱۹ نظیر سن به‌طور مثبت با اضطراب رابطه مثبت داشته است. اما مواردی، چون دوره تدریس، آشنایی با نرم‌افزار شاد، آشنایی با روش تدریس در فضای مجازی و استفاده از حمایت‌های اجتماعی و روان‌شناختی باعث می‌شده که معلمان کمتر به این مشکل دچار شوند».
به گفته این محقق، «بر این اساس، راهنمایی و هدایت معلمان به نظم دهی مؤثر و مناسب احساسات خود در شرایط اورژانسی سلامت عمومی و پیشگیری از خسارت‌های ناشی از رویداد‌های بحرانی به امری ضروری برای مدارس تبدیل شده است؛ لذا پیشنهاد می‌شود نظام آموزش و پرورش برای حل مشکلات احتمالی این حوزه و ارائه خدمات روان‌شناختی باکیفیت و به‌موقع به معلمان تدبیر و اقدام نماید».
طبق بررسی‌های این پژوهش، در این زمینه پخش برنامه‌های روانشناسی مثبت نگر از رسانه‌ها، تدارک برنامه‌های جذب و آماده‌سازی دانشجومعلمان مبتنی بر موضوعات کنشگری آموزش مجازی و سواد رسانه‌ای، طراحی و تدوین بسته‌های آموزشی جهت توانمندسازی معلمان در حوزه سواد سلامت و سواد رسانه‌ای، طراحی مداخلات روانی برای بهبود سلامت روانی معلمان، افزایش آگاهی در مورد اقدامات برای مقابله با شایعات و به‌کارگیری گزینه‌های جایگزین برای تعطیلی کامل کلاس‌های حضوری می‌تواند اضطراب را در جامعه معلمان کاهش دهد.
این نتایج که اهمیت توجه به وضعیت سلامت روانی معلمان و تدبیر و کاربست راهکار‌هایی برای تقلیل عوامل اضطراب‌زا را در طی شیوع بیماری‌های همه‌گیر توسط نظام آموزش وپرورش مورد تأکید قرار می‌دهند، در مجله «علوم‌تربیتی» وابسته به دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز منتشر شده‌اند.
