همه ما تقریباً چیز‌هایی را در مورد آنچه که باعث انقراض دایناسورها در حدود ۶۵ میلیون سال پیش شده است شنیده‌ایم. این موضوع حتی اگر در رشته تخصصی ما نگنجد، اما یکی از مباحث دوران درسی مقطع دبیرستان بوده است.
تاکنون نظریه رایج و پذیرفته‌شده این بود که در اواخر دوره کرتاسه، یک سیارک خانمان‌سوز به عرض شش مایل با زمین اصابت کرد و باعث یک رویداد شگرف و تغییردهنده آب‌و‌هوا شد که بر اثر آن تقریباً همه دایناسور‌های زنده و پرندگان ماقبل تاریخ بر روی زمین نابود شدند و این واقعه نامبارک سیاره ما را برای هزاران قرن تقریباً غیرقابل سکونت کرد.
بهترین مدرکی که از این سنگ فضایی نابودگر باقی مانده است، دهانه عظیم ۹۰ مایلی چیکشلوب است که در پایین شبه‌جزیره یوکاتان واقع در خلیج مکزیک قرار دارد. این ضربه مهلک دقیقاً در بدترین زاویه ممکن با این نقطه از زمین وارد شد تا هنگام اصابتش با سیاره آبیِ ما حداکثر آسیب را بر جای گذارد و در نتیجه عصر دایناسورها به پایان رسد.
تحقیقات تازه بر نظریات پیشین خط بطلان می‌کشد
محققان مرکز اخترفیزیک کمبریج تحقیقی را منتشر کرده‌اند که در ژورنال آنلاین Scientific Reports منتشر شده است. در این تحقیق این فرضیه مطرح شده است که عامل واقعی سناریوی غم‌انگیزی که ۶۵ میلیون سال پیش بر زمین تحمیل شد می‌تواند یک گلوله عظیم کیهانی بوده باشد.
نویسندگان در این ممقاله توضیح می‌دهند که یک دنباله‌دار غیردوره‌ای که از حاشیه منظومه شمسی عبور می‌کرد به دلیل نیروهای جزرومدی شدید خورشید کمابیش از هم پاشید و خرده‌های ویران‌گر آن از مدار زمین عبور کردند که در این حین یکی از خرده‌های بزرگ در زمین فرود آمد و مُشتی مهلک را بر پیکره زمینیان و حکمرانان آن عصر وارد کرد.
امیر سراج، دانشجوی رشته اخترفیزیک در هاروارد که نویسنده اصلی این مقاله است می‌گوید: «تا به امروز، منشأ جرم برخوردی چیکشلوب به صورت یک سوال بی‌پاسخ مانده است. اما ما تلاش کردیم این سوال را به طور قطعی حل کنیم.»
ترکیبات معدنی این نظریه را تأیید می‌کند
در حالی که کوهی از شواهد نشان می‌دهد که جرم برخوردی چیکشلوب به واقعه انقراض جمعی ساکنان زمین منجر شده است، اما ماهیت و هویت واقعی این جرم برخوردی هنوز به خوبی درک نشده است. در سناریوی فعلی فرض بر این است سیارکی از خانواده سیارک‌های محلی باپتیسینا (که بیش از ۲۵۰۰ عضو دارد) باعث شکل‌گیری جرم برخوردی چیکشلوب شد. اما تجزیه‌و‌تحلیل و طیف‌سنجی این اجرام نشان داده است که آنها از یک ترکیب معدنی سیلیسی (سنگی) ساخته شده‌اند. این موضوع ثابت می‌کند بعید است عامل جرم برخوردی چیکشلوب یکی از این خانواده سیاره باشد، زیرا در این دهانه برخوردی ترکیبات کندریت کربن‌دار یافت شده است.
نمونه‌هایی که از دنباله‌دار ۸۱ P/Wild در سال ۲۰۰۶ به دست آمد سرنخی را نشان داد که در این مقاله مورد استفاده گرفته است. دنباله‌دار‌های یخی مزبور دارای ترکیب کربنی مشابه چیزی بودند که در دهانه نزدیک به خلیج مکزیک یافت شده است. این مسئله همچنین نشان می‌دهد ترکیبات ستاره‌های دنباله‌دار بسیار بیش از چیزی که از قبل تصور می‌شد مشابه هم هستند.
تیم دانشگاه کمبریج همچنین حدس می‌زند که دهانه وردفورت آفریقای جنوبی و دهانه ژامانشین در قزاقستان نیز می‌توانند ناشی از چنین تصادم‌هایی باشند. اخترفیزیکدان همکار این پروژه نیز خاطرنشان می‌سازد: «این واقعیت که ستاره‌های دنباله‌دار غیردوره‌ای احتمالاً از همان ماده (کندریت‌های کربن‌دار) که در عمق این دهانه‌ها یافت شده است ساخته شده‌اند، از مدل ما پشتیبانی می‌کند.»
ساز مخالف
اما همه با فرضیه برخورد خرده ستاره دنباله‌دار موافق نیستند. یکی از مخالفان ناتالیا آرتمیوا (Natalia Artemieva)، دانشمند ارشد مؤسسه علوم سیارات در توسان است که این فرضیه مبدأ دنباله‌دار را رد می‌کند. به گفته وی، این خرده‌های دنباله‌دار آنطور که در مقاله تحقیقاتی آمده (با عرض چهار مایل) آن قدر بزرگ نبودند که بتوانند دهانه بزرگ چیکشلوب را ایجاد کنند.»
او صرف نظر از اینکه اندازه جسم پرتاب‌شونده با اندازه دهانه چیکشلوب تفاوت دارد، توجهات را به غلظت ایریدیم رسوب‌یافته پس از برخورد معطوف می‌کند چیزی که در سراسر لایه‌های زمین‌شناسی قابل مشاهده است. به عبارت دیگر مقدار سراسری ایریدیم با فرضیه مورد نظر نویسندگان مقاله مزبور سازگار نیست.
در حال حاضر سراج به فرضیه خود پایبند است و اطمینان دارد که مأموریت‌های اکتشافی آینده در دنباله‌دار‌ها می‌تواند تحقیقات آنها را تقویت کند. همچنین تلسکوپ‌های قدرتمند آینده مانند رصدخانه ورا سی. روبین به ستاره‌شناسان کمک می‌کند فهرست دقیق‌تری از سیارک‌ها، ستاره‌های دنباله‌دار و سایر اجرام نزدیک زمین را جمع آوری کنند. سراج می‌گوید: «در نهایت هرچه بیشتر به طبیعت نگاه کنیم بهتر می‌توانیم به پاسخِ سوال‌های اساسی جهان پیرامون‌مان نزدیک شویم؛ چه در مورد گذشته و چه در مورد آینده، این زیبایی علم است.»
