کودکی بهترین دوران برای آموزش موسیقی است

علی‌رضا پاک‌نیا شامگاه گذشته در گفت‌وگوی اینستاگرامی با کانون موسیقی دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: در هر سبکی از موسیقی سه ویژگی موسیقایی وجود دارد که عبارت‌اند از گوش موسیقایی، ریتم و هوش موسیقایی که غالباً در هر فردی مقداری از این ویژگی‌ها به میزان متفاوت وجود دارد. ویژگی اول گوش موسیقایی است که ربطی به علم و سواد نظری فرد ندارد، بلکه امر ذاتی است. به این معنا که فرد اصوات موسیقایی را خوب درک می‌کند و می‌تواند تجزیه و تحلیل کند این ویژگی قابل تقویت است، اما اگر کسی گوش موسیقایی خوبی داشته باشد می‌تواند موفق تر باشد.

وی ادامه داد: دومین ویژگی، ریتم است. ریتم شناسی به صورت ذاتی در همه افراد وجود دارد با این حال در بعضی افراد قوی‌تر و در بعضی‌ها ضعیف‌تر است. در نهایت سومین ویژگی هوش موسیقایی است که به صورت نحوه تشریح دو ویژگی قبلی تعریف می‌شود. به این معنا که ذهن بتواند در صدم ثانیه صدا را بشنود، تجزیه و تحلیل کند، ریتم را دریافت کند و بعد بلافاصله ذهن به دست فرمان بدهد که همان صدا را از طریق ساز، تولید کنیم. الیته باید بدانیم که هوش موسیقایی مثل ویژگی‌های قبلی اکتسابی نیست و به راحتی بدست نمی‌آید. بعضی افراد هوش موسیقایی بالایی دارند و این باعث ایجاد موفقیت‌ها و خلاقیت‌های بیش‌تری در کارشان می‌شود.

این نوازنده و مدرس موسیقی با اشاره به این‌که «دوران کودکی برای شروع یادگیری موسیقی بهترین دوره است»، تصریح کرد: فرایند آموزشی کسی که در ۴ سالگی یادگیری موسیقی را شروع کرده است با کسی که در ۳۰ سالگی شروع کرده تفاوت چندانی ندارد. فقط کودکان فرصت بیش‌تری برای تربیت هوش موسیقایی خودشان دارند. در چنین شرایطی کسی که در سنین بالاتر این کار را آغاز می‌کند ممکن است از نظر ذهنی، یا مشغله‌های دیگر، فرصت تمرکز و پرورش این ویژگی‌ها را نداشته باشد، اما این موضوع به این معنا نیست که کودکان الزاماً پیشرفت بهتری نسبت به بزرگسالان دارند، بلکه یک فرد بزرگسال هم که تازه آموزش موسیقی را شروع کرده می‌تواند با تلاش بیشتری به همان میزان از پیشرفت برسد.

پاک‌نیا با اشاره به اهمیت تناسب ویژگی‌های فرد با ساز مورد نظرش، خاطرنشان کرد: معمولاً هر سازی یکی از ویژگی‌هایی که در موردشان صحبت کردیم را نیاز دارد و پیشنهاد دادن ساز، نیازمند یک شناخت چند ماهه از ویژگی‌های شخصیتی و موسیقایی فرد است. در چنین شرایطی اگر بخواهید سازی را انتخاب کنید باید به یک مدرس مورد تأیید مراجعه کنید تا او به شما بگوید کدام یک از این ویژگی‌ها در وجود شما بارزتر است. این‌که کسی بتواند این ویژگی‌ها را تشخیص دهد مستلزم این است که خود فرد ۵۰ درصد مسیر را رفته باشد تا بتواند درست تشخیص بدهد که چه سازی باید انتخاب کنیم.

وی افزود: قبل از این‌که درباره معیارهای استاد خوب صحبت کنیم باید هدف کسی که می‌خواهد موسیقی را آغاز کند را هم بدانیم و بعد بنا بر آن هدف بگوییم کدام استاد برای رسیدن به آن هدف بهتر است و طبیعتاً نمی‌توانیم بگوییم برای همه کسانی که می‌خواهند سه‌تار کار کنند فلان استاد از همه بهتر است. به ‌عنوان مثال، موسیقیدان یک راهبر است و می‌خواهد شما را به یک مسیر برساند، مثل این است که شما سوار تاکسی شده باشید و بدون ارائه آدرس از راننده بخواهید که حرکت کند و این امر غیر ممکن است، چرا که تا شما آدرس را اعلام نکنید، راننده نمی‌داند باید شما را به کدام مقصد برساند. بنابراین انتخاب استاد مناسب، بستگی به هدف و تعریف خود هنرجو از موسیقی دارد و طبیعتاً اگر کسی می‌خواهد همه ردیف‌های موسیقی کلاسیک ایرانی را بنوازد، نباید به استاد کم‌تجربه‌ای مراجعه کند.

پاک‌نیا با اشاره به این‌که «استاد ابوالحسن صبا، بهترین استاد و مدرس موسیقی کلاسیک ایرانی است»، بیان کرد: در رابطه با معایب دوره‌های آموزش موسیقی، نمی‌توان نگاه سلیقه‌ای را نادیده گرفت و هرکسی از دریچه ذهن خودش به این مسئله نگاه می‌کند. با این ‌حال خطاهای فاحشی مثل نحوه گرفتن ساز یا خروج از چارچوب موسیقی کلاسیک ایرانی هم وجود دارد که قابل اغماض نیست. امروزه در فضای مجازی می‌بینیم که افرادی برای جذب مخاطب بیش‌تر به این فکر می‌کنند که به چه شکلی هنرجو را راضی کنند تا سراغ یک ساز برود تا مزایایی هم نصیب خودشان شود. این امر در ظاهر برای اقتصاد موسیقی خیلی خوب است، اما نه به هر قیمتی که به هنرجو آدرس غلط بدهیم.

این نوازنده و مدرس موسیقی با اشاره به دشواری‌های کلاس آنلاین موسیقی، گفت: کلاس‌های آنلاین برای سازهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد. سال گذشته و با شیوع ویروس کرونا، بدون برنامه‌ریزی و تجربه وارد حوزه جدیدی شدیم و این غریب‌بودن در ابتدای راه، کار را سخت می‌کرد، اما در حال ‌حاضر این مسئله عادی شده و به مرور زمان بهتر هم می‌شود. در مجموع هیچ‌وقت کیفیت کلاس مجازی با کلاس حضوری قابل مقایسه نیست، چرا که در کلاس حضوری شما هنرجو را تمام قد می‌بینید و صدای ساز را می‌شنوید، اما در کلاس‌های آنلاین این موضوع به خوبی رعایت نمی‌شود. به ‌عنوان مثال در کلاس آنلاین ما صدای واقعی ساز هنرجو را نمی‌شنویم و صدا از طریق فیلترهای زیادی به ما می‌رسد که صدای واقعی ساز نیست. با این وجود برای حل این مسئله گاهی پس از سه جلسه کلاس آنلاین از هنرجو می‌خواهیم تا در صورت امکان یک جلسه کلاس حضوری برگزار کنیم.

وی اضافه کرد: آموزش‌هایی که در فضای مجازی گذاشته می‌شود ادعای این را ندارند که می‌خواهیم از صفر شروع کنیم و تا دوره عالی آموزش دهیم. در چنین شرایطی این آموزش‌ها خیلی هم خوب است، اما صرف این آموزش‌ها به تنهایی نمی‌تواند کارساز باشد، چرا که خودآموزها صرفاً یک ویدئو هستند برای این‌که اگر کسی کلاس رفته و هنوز سوال‌هایی در ذهنش مانده، بتواند با استفاده از این دوره‌ها پاسخ سوالاتش را پیدا کند.