عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم، به مناسبت اعیاد مذهبی و ملی، رویه‌ای است که طی سالهای گذشته همواره مورد توجه قوه قضاییه و موافقت و عنایت رهبر معظم انقلاب بوده است.
اما این سیاست کلی در دوران تحول با چند تفاوت جدی و عمده ادامه پیدا کرد و هم تعداد دفعات عفو و آزادی های مناسبتی افزایش یافت و هم دایره شمول زندانیان گسترده تر شد به طوری که برخی زندانیان از جمله محکومان امنیتی نیز توانستند از امتیاز عفو یا تخفیف مجازات بهره مند شوند.
تاکنون در دوره تحول ۱۵ مرحله آزادسازی زندانیان در قالب عفو و سه مرحله آزادی زندانیان امنیتی انجام شده که البته با توجه به طرح کاهش جمعیت کیفری زندانها و پایش و رصد پرونده‌های زندانیان، حبس زدایی و عفو و تخفیف برای زندانیان همچنان ادامه دارد.
بخشنامه پایش وضعیت زندانیان
به موجب بخشنامه پایش وضعیت زندانیان، به بیمارانی که توانایی تحمل حبس ندارند یا افرادی که در طول یک سال گذشته هیچ ملاقات کننده ای نداشتند و یا افرادی که در مواعد قانونی درخصوص ادامه بازداشت شان تصمیم گیری نشده و یا کسانی که مستحق برخورداری از ارفاقات قانونی همچون آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات هستند، بیش از گذشته مورد توجه و پیگیری واقع می‌شوند.
در این بخشنامه ملاقات چهره به چهره قضات با زندانیان توصیه شده و اگر قرار باشد به موجب تصمیم قضایی تغییری در وضعیت زندانیان موضوع بخشنامه ایجاد نشود، ملاقات قاضی با زندانی در زندان یا دادگاه الزامی است.
۳۲ محکوم امنیتی مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات شدند
تاکنون طی سه مرحله محکومان امنیتی مورد عفو یا کاهش مجازات قرار گرفته اند؛ در این راستا، ۲۳ آبان سال ۹۸ به مناسبت میلاد پیامبراعظم (ص) و امام جعفر صادق (ع)، رهبر معظم انقلاب با پیشنهاد عفو و تخفیف مجازات ۳۵۵۲ نفر از محکومانِ محاکم عمومی و انقلاب، سازمان قضایی نیروهای مسلح و تعزیرات حکومتی موافقت کردند؛ بنابراین گزارش، در میان عفوشدگان، ٣٢ نفر از افرادی که دارای محکومیت امنیتی (از جمله تعدادی از اهالی رسانه و دانشجویی) بودند، پس از طی فرایند قانونی در قوه قضاییه با پیشنهاد رئیس دستگاه قضا، در نامه‌ای مستقل به رهبر معظم انقلاب و موافقت ایشان مشمول این عفو تخفیف و تبدیل مجازات شدند.
عفو جمعی از محکومان امنیتی و برخی کارگران هفت تپه
همچنین سوم خرداد سال جاری، جمعی از محکومان امنیتی و برخی کارگران هفت تپه با موافقت رهبر معظم انقلاب عفو شدند. در این مرحله نیز همانند عفو قبلی جمعی از محکومان امنیتی از جمله تعدادی از دانشجویان، برخی کارگران هفت تپه و چند نفر بازداشت شدگان روز کارگر در لیست عفو قرار داشتند.
چهاردهم آبان سال جاری نیز به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) با توجه به عفو زندانیان با موافقت رهبر معظم انقلاب، پانزدهمین آزادسازی زندانی‌ها در قالب عفو در دوره اخیر و سومین مرحله آزادی زندانیان امنیتی در طول یک سال و چند ماه گذشته رقم خورد.
عفو نوروزی و آزادی ۱۰ هزار زندانی
قوه قضاییه در ایام شیوع بیماری کرونا نیز تمهیدات و اقدامات ویژه در زندان ها برنامه ریزی و اجرا کرد. و در مرحله نخست غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه ۲۸ اسفند سال ۹۸ درباره جزییات و ویژگی‌های عفو نوروزی اخیر با قدردانی از مقام معظم رهبری گفت: این عفو، توام با کارشناسی‌های ملموس، عینی و حقوقی، برمبنای یافته‌های ریاست قوه قضاییه در بازدید از زندانها و جلب نظر کارشناسان مختلف است.
وی افزود: همه کسانیکه در این عفو مشمول عنایت رهبر معظم انقلاب قرار گرفتند، از زندان آزاد می‌شوند و این در حالی است که در عفوهای قبلی در برخی موارد تقلیل مجازات بود و فرد همچنان در زندان باقی می‌ماند، اما همه مشمولان این عفو حتما از زندان آزاد می‌شوند و دیگر در زندان نخواهند ماند.
سخنگوی قوه قضاییه با بیان اینکه این عفو طیف‌های گسترده‌ای از جرایم مختلف را در برمی‌گیرد، ادامه داد: محکومان خطرناک، زندانیانی که آزادی آنها امنیت شهروندان را به مخاطره می‌اندازد، مجرمان حرفه‌ای و سابقه دار و کسانیکه که قبلا مورد عنایت قرار گرفتند، ولی تنبه حاصل نکردند و مجددا مرتکب جرم شدند، از این عفو بهره‌مند نخواهند شد.
وی تاکید کرد: جمع زیادی از محکومان امنیتی، هم در این عفو مورد عنایت رهبر معظم انقلاب قرار گرفتند.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: برآورد اولیه این است که حدود ۱۰ هزار نفر از زندانیان مشمول این عفو خواهند بود و در بین زندانیان امنیتی هم پیش بینی می‌شود که بیش از یک دوم آنها مشمول عفو مقام معظم رهبری قرار گیرند و از زندان آزاد شوند.
مرخصی بیش از ۱۱۴ هزار زندانی در ایام کرونا
در مجموع ۱۱۴ هزار و ۱۹۳ نفر از زندانیان به مرخصی ایام کرونا رفتند. همه این ۱۱۴ هزار پرونده یک مرتبه دیگر بررسی و تعدادی هم پرونده دیگر از زندانیان در این مدت کوتاه مورد بررسی قضایی جدی قرار می‌گیرد و این یک اقدام بسیار موثر از ناحیه قوه قضاییه در ارتباط با زندانیان بوده است.
همچنین با دستور رئیس قوه قضاییه مقرر شد تا پرونده های زندانیان پایش شود تا اگر زندانی صلاحیت برخورداری از عفو یا تخفیف مجازات را داشت از آن بهره مند شود.
برهمین اساس هفدهم مهر سال جاری، نرگس محمدی که ۱۰ سال مجازات حبس لازم الاجرا داشت با استفاده از قانون کاهش مجازات حبس و موافقت دادگاه، میزان حبس وی به هشت و نیم سال کاهش پیدا کرد و با پایان محکومیت هشت سال و نیم حبس از زندان آزاد شد.
همچنین ۲۰ آبان سال جاری بنا بر اعلام سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری، ۱۵۷ محکوم امنیتی از محکومانی که اتهاماتی تبلیغ علیه نظام، اجتماع و تبانی شرکت در اغتشاشات سالهای ۱۳۹۸، ۹۷، ۹۶ و سالهای قبل از آن داشتند مورد عفو قرار گرفتند و ۱۶ زندانی از اتباع کشورهای اسلامی نیز عفو شدند.
بر اساس بخشنامه جدید رئیس قوه قضاییه ۱۵۷ زندانی سیاسی - امنیتی شامل آزادی زودهنگام یا کاهش محکومیت شدند، متاثر از این بخشنامه ۲۰ آبان ماه، نادا صبوری خبرنگار و از متهمان پرونده موسوم به «پنجشنبه سیاه اوین» از زندان اوین آزاد شد.
همچنین سهراب صالحین و ستاره داوری مشمول این بخشنامه شدند و به زندان نرفتند.
تعلیق حکم فاطمه سپهری
در اردیبهشت سال جاری شعبه ۱۴۹ دادگاه کیفری دو مشهد، با عنایت به تحقیقات بعمل آمده، فقدان سابقه محکومیت مؤثر کیفری و وضعیت متهمه و همچنین با در نظر گرفتن رأفت اسلامی، حکم فاطمه سپهری که به دلیل اخلال در نظم و آسایش عمومی و تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب به تحمل شلاق و حبس محکوم شده بود به مدت پنج سال به صورت مشروط تعلیق کرد.
چه کسانی عفو شدند؟
همچنین آزادی مرضیه امیری، ساناز الهیاری و عاطفه رنگریز، ویدا موحد، جعفر عظیم زاده، سپیده قلیان، اسماعیل بخشی، محمد حنیفر، ندا ناجی، نرگس حسینی، اعظم جنگروی، شاپرک شجری‌زاده و مریم شریعتمداری شامل عفو اخیر شدند.
فرشته طوسی، پدرام پذیره، علی مظفری، هادی کیانی شامل عفو کامل شدند. همچنین ادامه حبس محسن حق‌شناس و روح‌الله مردانی شامل عفو قرار گرفت و حکم پریسا رفیعی نیز به یک سال حبس کاهش یافت.
محمد پارسی برای گذراندن باقی حکم زندان خود به اوین مراجعه کرده بود اما فهمید که عفو شده است.
سیدمصطفی هاشمی زاده دانشجوی دانشگاه تهران که به اتهام شرکت در تجمع دانشجویی اعتراض به ماجرای هواپیمای اوکراینی به پنج سال حبس محکوم‌شده بود مشمول عفو اعطائی ۱۷ ربیع الاول شد و با مختومه شدن پرونده حکم وی اجرا نخواهد شد.
احمدرضا حائری آزاد شد
احمدرضا حائری فعال سیاسی اصلاح طلب که به ۶ ماه حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده بود به مرخصی متصل به آزادی آمد.
همچنین مسعود کاظمی محکوم امنیتی با توجه بخشنامه نوروزی قوه قضاییه و تحمل بیش از یک سوم دوران محکومیت، از زندان آزاد شد.
محمود بهشتی لنگرودی آزاد شد
محمود بهشتی لنگرودی عضو زندانی کانون صنفی معلمان، همزمان با مرخصی‌اش آزاد شد. لنگرودی یکشنبه ۱۹ مرداد پس از تحمل یک دوره حبس در زندان اوین به مرخصی متصل به آزادی فرستاده شد.
محمدمهدی حاج محمدی رئیس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور اول دی ماه در نشست شورای عالی مسئولان قضایی با اشاره به دستاوردها و برکات اجرای طرح پایش زندانیان افزود: اجرای این طرح موجب افزایش حضور چشمگیر همکاران قضایی در زندانها و بررسی و رفع مشکلات زندانیان شده و با وجود این که هنوز دو هفته تا مهلت اجرایی تعیین شده برای این طرح باقی مانده، تاکنون هفت هزار زندانی آزاد شده و هزار و ۵۰۰ نفر نیز مشمول کاهش و تخفیف مجازات شده‌اند.
