تاخیر در زبان گفتاری، ناتوانی در من گفتن، ناتوانی در ارتباط برقرار کردن با همسالان، فقدان تقابل هیجانی یا اجتماعی، دل‌مشغولی دایم نسبت به برخی از اجزای اشیا، چسبندگی ظاهرا انعطاف‌ناپذیر به عادت‌ها، اشکال در بازی انتزاعی تخیلی، تمایل نداشتن به زندگی اجتماعی و نداشتن انگیزه، کج خلقی و رفتار‌های پرخاشگری (اغلب)، ضریب هوشی پایین (گاهی اوقات) و... از جمله نشانه‌های این اختلال است.
اما آنچه که اهمیت دارد نقش والدین در پرورش و تربیت فرزندشان است. والدین می‌توانند با تربیت و مراقبت خود بسیاری از مهارت‌های ارتباطی و سازگاری را در کودک افزایش دهند و به کاهش علائم این اختلال بپردازند. اما پیش از هرچیز لازم است تا آگاهی خود را بالا ببرند.
نکات رفتاری با کودکان اوتیسم
هیچ قانون سفت و سخت و البته پیچیده‌ای در رابطه با اینکه با کودکان اوتیسمی چگونه رفتار کنید وجود ندارد، همه چیز بسیار ساده به نظر می‌رسد. به این نکات توجه کنید:
صبور باشید
مدتی طول می‌کشد تا یک کودک اوتیسمی بتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. لازم است شما به عنوان یکی از والدین و یا خواهر و برادر او شمرده صحبت کنید و به صحبت کردنتان لحن تند ندهید.
به او یاد بدهید چگونه بدون حالت تهاجمی عصبانیتش را بیان کند
کودکان اوتیسمی و حتی کودکان طبیعی هم نمی‌دانند چطور باید عصبانیت خود را بیان کند. در اینباره هم باید صبوری به خرج بدهید و به تدریج به بیاموزید چگونه بدون اینکه حالت‌های تهاجمی داشته باشد و یا پرخاش کند عصبانیت و دلیل آن را به درستی بیان کند.
انعطاف پذیر باشید
اجازه ندهید که احساساتتان بابت اینکه کودک شما به درستی ارتباط برقرار نمی‌کند جریحه دار شود. اوتیسمی‌ها مشکلات زیادی با نشان دادن و کنترل عواطف خود دارند و اغلب بی پرده حرف می‌زنند. حرفهای بی پرده آنها را به دل نگیرید و کمی انعطاف از خود به خرج بدهید.
همیشه مثبت بمانید
کودکان مبتلا به اوتیسم به آدم‌های مثبت و خوش اخلاق پاسخ بهتری می‌دهند. سعی کنید به رفتار‌های مناسب آنها جایزه بدهید. فرزند خود را تشویق کنید. شاید تلاش‌های کودک برای انجام کار‌های خوب ناچیز است، اما ستایش و تشویق او باعث می‌شود این روند تقویت شده و تلاشش را بیشتر کند تا به نتیجه برسد. به او پاداش دهید. هم بصورت کلامی و هم از وسایلی که به او انگیزه می‌دهد استفاده کنید. همچنین جملات دستوری را کمتر بکار ببرید، کمتر از او انتقاد کنید و او را مجبور به انجام کار‌هایی که توانایی انجام آنها را ندارد، نکنید.
به جلب توجه‌ها اهمیتی ندهید
کودکان اوتیسمی بسیار تلاش می‌کنند تا با رفتار‌های بسیار بد تمرکز شما را به خود جلب کنند. اگر چند بار به این دست از رفتار‌ها بی توجهی کنید در واقع به او کمک می‌کنید تا دست از این رفتار ناهنجارانه بردارد.
از طریق فعالیت بدنی در تعامل باشید
چرا برای برقراری ارتباط با کودک اوتیسمی خود اصرار دارید مدام با او صحبت کنید و حرف از دهانش بکشید؟ راه‌های دیگری هم هست. مثلا می‌توانید با او به ورزش بروید، با هم بدوید و یا اینکه بازی کنید. این‌ها راه‌های خوبی هستند تا بتوانید توانایی‌های ارتباطی او را بهبود ببخشید. این روش روحیه کودک را آرام‌تر می‌کند.
بازی‌های موثر برای کودکان اوتیسم
برای اجرای این بازی ابتدا بچه‌ها باید قایم شدن در جا‌های مختلف را یاد بگیرند وقتی پنهان شدن را یاد گرفتند در مرحله بعد پیدا کردن و به دنبال هم گشتن را یاد می‌گیرند.
موسیقی درمانی، بازی درمانی، نقاشی، قصه گویی، کتابخوانی و وادار کردن آنها برای شرکت در گروه‌های همسالان از روش‌های موثر در برقراری ارتباط با این کودکان است. این کودکان باید به تدریج وارد بازی شوند و با گروه همسالان خودشان ارتباط برقرار کنند. این کودکان از تغییر می‌ترسند. والدین باید ترس از تغییر در کودک شان را کم کنند و این کودکان را آهسته و به تدریج با تغییر‌های محیط اجتماعی آشنا و وقت بیشتری را نسبت به این کودکان صرف کنند.
مهربان باشید
هیچ توضیح اضافه دیگری نمی‌خواهد که چرا باید با اوتیسمی‌ها مهربان باشید. آنها نیاز به این دارند که مدام در آغوششان بگیرید، درست مثل بچه‌های دیگر.
عشق و علاقه‌تان را نشان بدهید
کودکانی که اوتیسم دارند معمولا در نشان دادن احساسات خود ناتوان هستند، اما باید بدانند که شما آنها را دوست دارید. بیشتر به آنها عشق خود را نشان بدهید، بیشتر حمایتشان کنید. به هر حال تعامل با افرادی که اوتیسم دارند همواره یک چالش محسوب می‌شود، اما باید یاد بگیرید که نحوه رفتار کردن درست با آنها چگونه است و چگونه می‌توان آنها را با شرایط زندگی بیشتر وفق داد.
رفتار‌های اجتماعی او را به طور مستقیم افزایش دهید
در حالی‌که بسیاری از کودکان مهارت‌های اجتماعی را بطور طبیعی و با شرکت در گروه همسالان و وبصورت یادگیری مشاهده‌ای فرا می‌گیرند، اما کودکان اوتیسم اغلب نیاز به آموزش مستقیم دارند؛ بنابراین مربیان، والدین و معلمان ویژه باید وقت زیادی را صرف آموزش مستقیم مهارت‌ها به کودکان اوتیسم کنند تا آداب اجتماعی مثل سلام کردن، احترام گذاشتن و ... را یاد بگیرند.
شرایطی فراهم کنید تا کودکتان زمان بیشتری را با کودکان غیراوتیسم بگذراند
تعامل با کودکان غیر اوتیسم به فرزند شما کمک می‌کند تا توجه‌اش افزایش یابد و واکنش‌های سریعتری را یاد بگیرید. البته داشتن یک دوست اوتیسم نیز به فرزندتان یاد می‌دهد هیچ مشکلی وجود ندارد و افراد دیگر نیز با ویژگی‌های او وجود دارند. برای بچه‌های بزرگتر همسالان اوتیسم اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا ارتباط و تعامل مثبتی بین آنها شکل می‌گیرد که هیچ شخص دیگری نمی‌تواند آن را انجام دهد. بعضی از برنامه‌های مدرسه در جریان اصلی درس قرار می‌گیرند و کودکان اوتیسم می‌توانند در کلاس‌های عادی تحصیل می‌کند. با توجه به توانایی یادگیری فرزند شما این ممکن است یک فرصت خوب برای او باشد.
عدم مقایسه
یکی از لطمات سنگین خانواده‌ها بر روی فرزندان مقایسه کودک خود با دیگر کودکانی است که دارای این اختلال می‌باشد و هم چنین مقایسه کودک خود با دیگر کودکان که در نزدیکی آنها هستند. والدین گرامی دارای کودکان با اختلال اتیسم باید همواره این نکته را مدنظر داشته باشند که مقایسه روش خوبی برای ایجاد انگیزه درونی نمی‌باشد.
تحقیقات نشان داده است پدر نسبت به مادر نقش مهمتری در امر آموزش این کودکان دارد. علت این امر هنوز مشخص نیست، اما مطالعه‌ها نشان داده که مهارت کودکان اوتیسمی که پدرشان در آموزش‌شان نقش داشته‌اند بیشتر از کودکانی است که توسط مادران‌شان آموزش دیده‌اند. مادر بیشتر در نقش عاطفه این کودکان دخالت دارد. پس والدین عزیز بدانید با بالا بردن اطلاعات خود، بسیاری از مشکلاتتان حل خواهد شد.
