شاید با وجود سابقه طولانی مدت علم پزشکی و کالبدشکافی بدن انسان، تصور کنیم که تمامی اعضا بدن برای دانشمندان شناخته شده هستند؛ با این حال انتشار خبر یافتن یک عضو ناشناخته بدن در قسمت سر نشان داده که تمامی رمز و راز‌های جسم ما تاکنون آشکار نشده‌اند.
محققان می‌گویند که این اندام به شکل دو غده بزاقی مخفی درون سر ما بوده که در کمال شگفتی، در چند قرن گذشته هیچ دانشمندی متوجه وجود آن نشده است.
این محققان از کشور هلند و به کمک نوعی تجهیزات پیشرفته اسکن با نام “PSMA PET/CT” و به صورت کاملا اتفاقی، متوجه وجود این عضو ناشناخته بدن شدند.
کشف اندام ناشناخته بدن
پژوهشگران هلندی زمانی که مشغول بررسی وضعیت بیماران مبتلا به سرطان پروستات بودند، مقداری گلوکوز رادیواکتیو را به بدن این افراد تزریق کردند. چنین روشی در کنار استفاده از اسکن PSMA PET/CT می‌تواند محل دقیق تومور‌ها در بدن انسان را مشخص کند؛ اما در کمال تعجب، ماده مورد نظر در قسمت دیگری از بدن و جایی که کسی انتظار آن را نداشت، ظاهر شد. دانشمندان مشاهده کردند که گلوکز رادیواکتیو به کار رفته پشت قسمت بالایی حلق را نورانی کرده بود.
قسمت‌های نارنجی رنگ عکس بالا سایر غده‌های بزاقی سر هستند و بخشی که با فلش‌های آبی نشان داده شده، همان عضو جدید و مرموز بدن است. وتر ووگل (Wouter Vogel) از موسسه سرطان هلند می‌گوید که بدن انسان شامل سه جفت غده بزاقی بزرگ می‌شود، اما هیچ‌کدام از این جفت‌ها در پشت قسمت بالایی حلق قرار ندارند.
ووگل اظهار کرده که در گذشته وجود بیش از یک هزار غده میکروسکوپی ترشح کننده مخاطی در این قسمت از بدن اثبات شده بود، اما کسی انتظار نداشت تا این اندام ناشناخته بدن در قسمت مورد نظر حضور داشته باشد. همان‌طور که می‌دانیم، بزاق دهان مایعی بسیار مهم برای فرآیند هضم غذا بوده که معمولا توسط سه جفت غده بزرگی که به آنها اشاره شد، ترشح می‌شود.
از طرف دیگر هزار غده کوچک بزاقی هم در سراسر دهان گسترده شده‌اند که بخش کوچکی از بزاق مورد نیاز ما را تامین می‌کنند، با این حال دیدن هیچ‌کدام از غده‌های کوچک مورد نظر بدون میکروسکوپ امکان‌پذیر نیست.
کالبدشکافی اجساد
تمامی این‌ها در حالی بوده که ووگل و تیمش از وجود یک جفت چهارم از غده‌های بزاقی در پشت بینی و بالای سقف دهان، نزدیک به مرکز سر انسان خبر می‌دهند. جفتی که تاکنون وجود آن توسط هیچ دانشمندی کشف نشده بود و با در نظر گرفتن قرن‌ها پیشرفت چشمگیر علم پزشکی و آناتومی شناسی، در سال ۲۰۲۰ برای اولین بار پیدا شده است.
محققان در مقاله منتشر شده اعلام کرده‌اند که بافت و مشخصات این اندام ناشناخته بدن با سایر غدد بزاقی ما همخوانی داشته و نام غده‌های لوله‌ای (tubarial glands) برای آن انتخاب شده است.
ووگل و تیمش به کمک دستگاه PSMA PET/CT تمامی صد بیمار مبتلا به سرطان پروستات داوطلب شده برای تحقیقات را مورد بررسی قرار دادند و به علاوه، برای تایید وجود این جفت غده در بدن انسان، جسد یک زن و مرد هم کالبدشکافی شد. همان‌طور که انتظار می‌رفت، غده‌های لوله‌ای شکل مورد نظر در همان قسمتی که اعلام شده، قرار داشتند.
محققان می‌گویند که مجرا‌هایی برای ترشح بزاق در این غده‌ها وجود داشت و در کمال تعجب، توصیفات پیشین دانشمندان و آناتومی شناسان از ساختار این قسمت از سر انسان، با آنچه اسکن جدید نشان می‌دهد، تطابق ندارد. گفته شده که به احتمال قوی، نقش این اندام ناشناخته بدن به وجود آوردن مایعاتی بوده که به هنگام قورت دادن و مرطوب‌سازی قسمت بالایی سقف دهان، به کار می‌آیند.
تحقیق در مورد این اندام ناشناخته بدن
در مورد دلیل این مسئله که چرا تاکنون وجود غده‌های مورد نظر توجه پزشکان و متخصصان را به خود جلب نکرده، ووگل و تیمش می‌گویند که به احتمال قوی محل قرارگیری این اندام در قسمت پایینی جمجمه باعث شده تا از لحاظ دسترسی تجهیزات آندوسکوپی، محدودیت‌هایی جدی برای رسیدن به این محل وجود داشته باشد. ممکن است که مجرا‌های بزاقی این غده‌ها در گذشته شناسایی شده‌اند، اما هیچ دانشمندی متوجه این موضوع نشده بود که این مجرا‌ها جزو یک سیستم ترشح بزاق بزرگ‌تر هستند.
با این حال دسترسی به تجهیزات پیشرفته‌ای مانند اسکن PSMA PET/CT باعث شده تا محققان توانایی گذر کردن از محدودیت‌های سایر تجهیزات مانند سی تی اسکن، ام آر آی و وسایل التراسونیک را داشته باشند. این تجهیزات قدیمی‌تر از لحاظ دیداری ما را محدود می‌کنند و خوشبختانه می‌بینیم که با پیشرفت علم و ساخت دستگاه‌های جدید، قابلیت‌هایی نوین برای بررسی بدن انسان به وجود آمده‌اند.
ووگل و تیمش می‌گویند که برای تایید رسمی وجود این اندام ناشناخته بدن در تمامی انسان‌ها، باید تحقیقات گسترده‌تری با حضور افراد بیشتر صورت بگیرد، اما می‌توان اطمینان داشت که غدد مورد نظر در قسمت بالایی سقف دهان و پشت بینی قرار گرفته‌اند و پیدا کردن آنها با ما کمک می‌کند تا در فرآیند‌هایی مانند پرتودرمانی یا همان رادیوتراپی بیماران سرطانی، از هدف قرار دادن آنها خودداری کنیم.
مشکلات بیماران مبتلا به سرطان
در پرتودرمانی متخصصان با استفاده از تشعشعات بافت‌های سرطانی بدن را هدف قرار می‌دهند و آنها را نابود می‌کنند؛ با این حال این پرتو‌ها توانایی تشخیص بافت سالم از ناسالم را ندارند و به همین دلیل، بر عهده متخصصان است تا با دقت فقط قسمت‌های تومور دار را هدف بگیرند. با این تفاسیر می‌توان از کشف جدید تیم ووگل استفاده کرد و از آنجایی که غده‌های بزاقی نسبت به پرتو‌های به کار رفته بسیار آسیب‌پذیر هستند، در نظر گرفتن حضور این اندام دقت کار متخصصان رادیوتراپی را بالاتر خواهد برد.
از طرف دیگر جالب است بدانیم که بررسی وضعیت بیش از ۷۰۰ بیمار سرطانی که فرآیند پرتودرمانی را پشت سر گذاشته‌اند، نشان می‌دهد که هدف گرفتن محل قرارگیری غدد بزاقی لوله‌ای تازه کشف شده، ترشح بزاق را برای آنها سخت‌تر کرده است.
در گذشته این سوال پیش آمده بود که چرا با هدف قرار دادن قسمت پشت بینی در رادیوتراپی، چنین مشکلی به هنگام خوردن غذا در بیماران ایجاد می‌شود. با این تفاسیر تحقیق تیم ووگل از یک طرف مشکلات گوارشی به وجود آمده در پرتودرمانی مورد نظر را تایید می‌کند و از طرف دیگر، پژوهش انجام شده روی این ۷۰۰ بیمار نشان می‌دهد که واقعا در آن قسمت از سر انسان غدد بزاقی ناشناخته‌ای وجود دارند.
ژورنال “Radiotherapy and Oncology” مقاله ووگل و همکارانش را در مورد این اندام ناشناخته بدن انسان منتشر کرده است.
