یکی از تجهیزات اساسی که در گلخانه ها به کار گرفته میشود، هیتر و سیستم گرمایشی می باشد. چراکه در گلخانه ها تأمین دمای مناسب برای رشد گیاهان یکی از مهمترین فاکتورهایی است که کشاورزان ملزم به رعایت آن هستند. مخصوصا در طول شب ها و روزهای سرد زمستانی، خطر سرمازدگی بیشتر محصولات کشت شده در داخل گلخانه را تهدید میکند. به همین منظور کشاورزان از بخاری گلخانه برای تأمین گرمای مورد نیاز گیاهان استفاده میکنند. اما گرمایی که در داخل سالن گلخانه آزاد میشود باید به شکل پاک باشد.
بخاری هایی که با سوخت های فسیلی مثل گاز و گازوئیل کار میکنند به هنگام مصرف سوخت انوع گازهای خطرناک همچون مونواکسید کربن و آلاینده های گوگردی نیز آزاد میکنند. اگر هیتر مورد استفاده فاقد دودکش باشد و این گازها به فضای داخل گلخانه راه پیدا کنند. تحت این شرایط مطمئنا گیاهان و محصولات کشاورزی کشت شده یا پژمرده میشوند و یا اینکه رشد بسیار ضعیفی خواهند داشت.
در گلخانه های کوچک برای گرمایش از انواع هیتر برقی و جت هیتر برقی استفاده میکنند. البته هیترهای گازسوز و گازوئیلی نیز در گلخانه های کوچک کاربرد دارند.
بخاری هایی که در گلخانه ها قابل نصب هستند نوع خاصی از هیترهای صنعتی بوده که به کوره هوای گرم معروف هستند. در این نوع هیترها گرما به صورت کاملا پاک و تمیز تأمین میشود. دیگر نکته مثبت این هیترها، امنیت بسیار بالای آنها می باشد. لازم به ذکر است که در گذشته کشاورزان مجبور بودند که از وسایل گرمایشی غیراستاندارد در محیطهای گلخانه ای استفاده کنند. بیشتر این نوع بخاری ها باعث آتش سوزی و ایجاد خطر در داخل گلخانه میشدند. اما خوشبختانه با پیشرفت علم هم اینک هیترهایی برای محیطهای گلخانه ای طراحی و تولید میشوند که خطر آتش سوزی و یا اتصال برق در آنها تقریبا صفر می باشد.
اهمیت یکنواخت بودن دما در گلخانه ها
در گلخانه ها دمای مناسب برای گیاهان مختلف با هم فرق میکند. برخی گیاهان در دماهای نزدیک به 18 درجه رشد بسیار خوبی دارند. اما گیاهانی همچون کاکتوس در دماهای گرم و بالای 30 درجه رشد میکنند. در گلخانه ها علاوه بر اینکه دمای گلخانه باید به اندازه کافی گرم باشد بایستی دما در نقاط مختلف گلخانه یکنواخت تنظیم شود.
برای ثابت نگه داشتن دما در گلخانه ها تجهیزات گرمایشی را به ترموستات مجهز میکنند تا دمای گلخانه در یک محدوده به شکل خودکار گرم باقی بماند. همچنین به منظور یکنواخت سازی گرما در گلخانه ها از انواع فن سیرکوله کمک گرفته میشود. همان طور که میدانید در یک فضا، هوای گرم در لایه بالایی انباشته میشود. فن های سیرکوله در گلخانه ها نیز در بخش بالایی گلخانه نصب شده و هوای گرم را به جریان درمی آورند. در نتیجه هوای کل سالن به شکل یکنواخت تنظیم میشود و شرایط رشد برای تمامی گیاهان به صورت یکسان مهیا میگردد.
اهمیت هوای تازه در گلخانه ها
علاوه بر گرم بودن و یکنواخت بودن هوای داخل گلخانه لازم است که همیشه هوای تازه به داخل گلخانه راه پیدا کند. برای این منظور معمولا در فصل های زمستان هر 2 الی 3 ساعت یکبار کل هوای داخل گلخانه را عوض میکنند. در فصل های گرم مخصوصا در روزهای داغ تابستان گلخانه ها نیاز بیشتری به تهویه دارند.
برای تهویه هوای داخل گلخانه نیز از هواکش های مختلف و چندین دریچه استفاده میشود. هواکش گلخانه از نوع فن های دمپردار بوده که در زمان خاموش شدن تهویه، دریچه هواکش به طور کامل در برابر نفوذ هوا، نور و ... عایق میشود. بدین ترتیب توسط این هواکش ها هوای داخل گلخانه با دقت بیشتری کنترل شده و شرایط مطلوب برای رشد گیاهان و محصولات کشاورزی فراهم میشود.
به گفته باشگاه خبرنگرارن جوان : میزان دما در گلخانه ی کوچک چقدر باید تنظیم شود ؟
این پرسش بستگی به نوع گیاهانی دارد که در گلخانه نگهداری می شود ولی میزان دمای متوسط بهتر است کمتر از 15 درجه سانتیگراد نباشد. اما پرسش اینجاست که با توجه به تغییر دما در طول شبانه روز ، به چه صورت می توان دما را ثابت نگه داشت ؟
ثابت نگهداشتن دما در گلخانه ها و بخصوص در گلخانه های کوچک از اهمیت بالایی برخوردار است. بدین منظور می توان از ترموستات های مخصوص استفاده کرد تا دما را با تنظیم روی میزان دلخواه در محدوده ی معینی تنظیم کرد. در این حالت هیتر یا بخاری گلخانه به ترموستات متصل شده و ترموستات با تغییرات دمایی اقدام به روشن و خاموش کردن دستگاه خواهد کرد. در نتیجه دما در محیط به اندازه ی مد نظر کاربر نگهداشته میشود.
گرمایش گلخانه های سرشاخه ای و صیفی جات
در گلخانه ها با توجه به گیاه پرورشی باید از هیتر متناسب با آن استفاده شود. لازم به ذکر است که هیتر مورد استفاده در گلخانه صیفی جات با هیتر مورد استفاده در گلخانه سرشاخه ای اندکی تفاوت دارد. زیرا در در گلخانه سرشاخه ای حرارت باید در بخش های بالایی در جریان باشد. بدین منظور هیترهایی که خروجی گرما در آنها در بخش بالایی دستگاه می باشد در گلخانه های سرشاخه ای مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین هیترهایی که دریچه خروج گرما در آنها در بخش پایین طراحی شده است در گلخانه های صیفی جات کاربرد دارد. زیرا در گلخانه های صیفی جات هوای گرم میتواند در بخش پایین نیز در جریان باشد.
جمع بندی
تأمین گرمایش یکی از فاکتورهای مهم در گلخانه ها می باشد که بایستی با تجهیزات خاصی فراهم شود. هر اندازه که هیتر گلخانه و گرمای آن با گیاه پرورشی سازگارتر باشد بازدهی محصول بیشتر بوده و نتیجه آن سوددهی بیشتر گلخانه میباشد.