به گزارش تیترشهر : این مطلب بخشی از یادداشت سهند عقدایی، تورگردان و فعال گردشگری است که با طرح پرسشی درباره اینکه صنعت گردشگری با طولانی شدن همه‌گیری کووید-۱۹ در جهان چگونه می‌تواند دوام آورد، به تحلیل راهکارهای ارائه‌شده از سوی سازمان جهانی گردشگری و صاحبنظران و بررسی استراتژی‌های حوزه کسب‌وکار تورگردانی، برای دوام و عبور از بحران کرونا پرداخته است.
عقدایی پیش بینی کرده بود که جهان در مواجهه با طولانی شدن حضور کرونا، انتخابی جز سناریو ایجاد تعادل بین کار و سلامت ندارد؛ راهبردی که طی آن فعالیتهای اقتصادی با رعایت فاصله‌گذاری ممکن از سرگرفته شوند.
او با استناد به اظهارات مراجع بهداشتی یادآور شد: روند شیوع کرونا به صورت سینوسی تا ماهها و بلکه تا دو سال آینده با نوساناتی ادامه خواهد داشت، امواج شیوع تصاعدی کووید-۱۹ در برخی مقاطع سال مثل فصول سرد پاییز و زمستان دوباره شدت خواهد گرفت، تشدید بیماری به تناوب در کشورهای مختلف بهوقوع خواهد پیوست و در نتیجه باز هم تدابیر قرنطینه در برخی زمانها و بعضی مناطق به صورت مقطعی اتخاذ خواهد شد.
عقدایی همچنین به تغییر رفتار گردشگران در دوران طلایی شیوع کرونا پرداخت عاملی که به اعتقاد این تورگردان، تعیینکنندهترین فاکتور کسب‌وکار گردشگری تا مدت زمانی طولانی خواهد بود. او با استفاده از نظر برخی تحلیلگران جهان، پیشبینی کرد که در این دوره مردم نسبت به سفرهای خارجی محتاطتر خواهند بود و سعی می‌کنند سفرشان را به گونهای برنامهریزی کنند که در مناطق پرازدحام کمتر حضور داشته باشند.
به عقیده او، ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری از این پس باید نحوه نظافت و نظارت بر بهداشت مکانهایی را که مسافران در تماس مستقیم با آنها هستند تغییر دهند و این امر را مدام به ایشان نشان دهند تا بتوانند رضایت و اطمینان آنها را کسب کنند.
این فعال گردشگری در ادامه این تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها، در بخش پایانی این مجموعه یادداشت که در ایسنا منتشر شده، به استراتژی شرکت‌های تورگردان پرداخته و راهکارهایی را که برای دوام و سازگاری در دوران پرتلاطم و تغییر پیش رو باید پیشه کنند بررسی کرده است.
سازمان جهانی گردشگری UNWTO، ماه گذشته سندی خطاب به دولت ها منتشر کرد که طی آن بیان کرد: بحران کرونا چه آسیب بیسابقهای به گردشگری زده و چه تبعات اقتصادی و اجتماعی در سطح کلان می‌تواند داشته باشد. در این مطلب ۲۳ پیشنهاد به دولتها شده بود که با به کار بستن همه یا بخشی از آنها، مانع ورشکستگیهای گسترده در صنعت گردشگری شوند. پیشنهادهایی نظیر برداشتن مالیاتها، بازبینی مقررات تأثیرگذار بر حملونقل و گردشگری، تلاش برای جلوگیری از تغییر شغل نیروی انسانی شاغل در گردشگری به دیگر صنعتها، پشتیبانی از نقدینگی شرکتها و ... .
در ایران هم دولت بسته ای در جهت حمایتاز مشاغل آسیب دیده از کرونا از جمله گردشگری تهیه کرد. در این بسته حمایتی برای شرکتها و تاسیسات گردشگری مقرر شده بود به ازای هر پرسنل، ۲۵ میلیون تومان وام بانکی با سود ۱۲ درصد دریافت کنند به شرطی که شرکتها قراردادهای استخدام را با تمامی پرسنل خود تمدید کنند. اما این بسته حمایتی با استقبال صفر درصدی فعالین گردشگری روبه‌رو شد. رؤسای تشکلهای صنفی تورگردانی و هتلداری در این زمینه اعلام کردند: در شرایطی که درآمد گردشگری به صفر رسیده و پرسنل عملا بیکار شده‌اند چنین تسهیلاتی فقط کفاف چند ماه حقوق پرسنل را می‌دهد و بعد شرکتها باید اصل وام را با سود به دولت برگردانند. در نهایت نیز رئیس بانک مرکزی در جلسهای که به اتفاق معاون اول رئیس جمهور در وزارت گردشگری داشت در پاسخ به درخواستها گفت که جبران تمامی خسارت های کرونا برای دولت مقدور نیست و عملا تفهیم کرد گردشگری بیشتر از آن بسته حمایتی، نمی‌تواند انتظاری از دولت داشته باشد.
همه آنچه در سه ماه گذشته در تعامل گردشگری با دولت اتفاق افتاده، تکرار سناریویی مکرر و یادآور یک قانون طلایی است برای بخش خصوصی گردشگری، حداقل آن بخشهایی که به رانت دسترسی ندارند که در برنامه‌ریزی‌ها هیچ اتکایی بر حمایتهای دولتی نداشته باشند و در تنگناهای اقتصادی با امید به کمک دولت، فرصت و منابع آسیبپذیر و محدود خود را هدر ندهند.
حال با این نگرش، استراتژی تورگردانهای بخش خصوصی به اتکای خودشان برای عبور از بحران کرونا، چه می‌تواند باشد؟
۱- تخمین اندازه بازار در سال پیش رو
همان‌طور که در قسمت اول این یادداشت عنوان شد، طرح مسأله کسب و کار، بر این مبنا که بعد از کرونا چه باید کرد هم‌اکنون زود است. کوید-۱۹ طبق پیشبینیها احتمالا تا دو سال آینده با ما است و در مقاطع زمانی و مکانی مختلف اوج و حضیض خواهد داشت. پس لازم است ما هم این دوره نه چندان کوتاه را بهتر بشناسیم و استراتژی کسب و کارمان را بر بستر آن تعیین کنیم.
سازمان جهانی گردشگری در گزارشی که اخیرا درباره بررسی تاثیر کرونا بر گردشگری در سال 2020 منتشر کرده، پیشبینی کرده است تعداد گردشگران با ۲۰ تا ۳۰ درصد رشد منفی، به اندازه هشت سال پیش یعنی سال ۲۰۱۲ تنزل خواهد کرد. در این گزارش تاثیرات سه بحران جهانی دیگر در ۲۰ سال گذشته بر گردشگری بررسی و مقایسه شده است.
در سال ۲۰۰۱ حادثه ۱۱ سپتامبر رشد گردشگری را به ۰.۱ درصد تقلیل داد. شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ باعث نزول منفی ۰.۴ درصدی شد و بحران جهانی مالی در سال ۲۰۰۹ تا منفی ۴ درصد گردشگری را کوچک کرد. این همه نشان می‌دهد بحران فعلی بسیار جدیتر از تجربیات قبلی است.
البته رشد منفی در بخشهای مختلف گردشگری یکسان نیست. مثلا پیشبینی می‌شود در حوزه سفرهای بین‌المللی کاهش بیشتری نسبت به سفرهای داخلی تجربه خواهد شد یا اینکه خودداری مردم درباره سفرهای تفریحی به نسبت سفرهای کاری بیشتر خواهد بود. بنابراین صاحبان کسب و کار در هر بخش از بازار گردشگری، باید خود دقیقتر میزان تنزل در بازارشان را ارزیابی کنند.
۲- حفظ نقدینگی
با آغاز شیوع کووید-۱۹ در انتهای سال ۹۸ و کنسلی سفرهای نوروزی، تورگردانهای حوزه تورهای داخلی و خروجی ایران، بازار مهمی را از دست دادند. بنا بر تخمین‌ها، معمولا ۲۵ تا ۳۵ درصد فروش سالانه تورگردانهای داخلی و خروجی ایران فقط به تورهای ایام نوروز برمیگردد. این در حالی است که ششماهه دوم هر سال برای گردشگری ایران فصل کمکاری است. بنابراین با کنسلی تورهای نوروزی، تورگردانها عملا هفت ماه هزینه کرده‌اند، ولی درآمد قابل توجهی نداشتهاند. تورگردانان ورودی هم در نیمه دوم هر سال با تمرکز بر بازاریابی و عموما شرکت در نمایشگاههای بین‌المللی برای سال آینده خود بازاریابی می‌کنند که با کنسلی تورهای نیمه اول سال ۹۹ عملا یک سال بی‌درآمد را تجربه خواهند کرد. همه این موارد طبعا لطمه سختی به نقدینگی شرکتها زده است.
برای دوام در دوران کرونا، کاهش هزینهها به قدری که شدت جریان خروجی و ورودی نقدینگی شرکتها در یک دوره یکساله برابر شود، یک اصل اساسی است.
باید توجه داشت در آینده، هر زمانی که شرایط بازگشت به بازارهای گذشته فراهم آید، شرکتها به کمپینهای بازاریابی نیاز دارند؛ لذا از هم‌اکنون باید اندوختهای برای آن زمان کنار بگذارند.
توقف تبلیغات مبتنی بر فروش که معمولا از هزینهبرترین بخشهای بازاریابی است و کاهش هزینه نیروی انسانی می‌تواند از هزینه ثابت شرکتها بکاهد.
۳- تلاش برای حفظ نیروی انسانی
پولولیکاشویلی، دبیرکل سازمان جهانی گردشگری UNWTO در پیامس مه در اول ماه مه روز جهانی کارگر منتشر کرد در اخطاری به همه جهان اعلام کرد: "گردشگری برای میلیونها انسان در سراسر جهان، چیزی فراتر از تفریح و سرگرمی است. گردشگری به این انسانها امکان زندگی می‌دهد، نه تنها درآمدشان را تامین می‌کند که به ایشان مجال زندگی شرافتمندانه را می‌دهد! "
واقعیت این است که در بیشتر کسبوکارهای حوزه گردشگری، ارزشمندترین دارایی سازمانها، نیروی انسانی آموزش دیدهشان است. معمولا در صورتهای مالی شرکت‌های تورگردان، بخش نیروی انسانی هزینهبرترین قسمت سازمان است. در واقع به بیانی دیگر می‌توان گفت شرکتها در طول سال‌ها بیشترین هزینه را صرف تجربهاندوزی و آموزش کارکنانشان کرده‌اند.
یکی از تهدیدهای عمده رکود گردشگری در دوران کرونا، از دست دادن نیروهای انسانی این صنعت است. با توجه به اینکه به باور بسیاری گردشگری در میان تمام صنایع، بیشترین آسیب را دیده است این امکان وجود دارد که بخشی از نیروی بیکار شده نه به شرکت‌های رقیب که در صنایع دیگر جذب شوند و با جا افتادن در حرفههای جدید، حتی بعد از پایان بحران کرونا هم دیگر به گردشگری باز نگردند.
البته شرکتها هم نقدینگی نامحدود ندارند و نمیتوانند در شرایطی که درآمدهایشان به شدت کم شده، هنوز به سیاق سابق حقوق بدهند.
یکی از استراتژی‌های پیشنهادی این است که شرکت‌های تورگردان در این دوره از برگزاری سفرها و ارائه خدمات کم یا بدون سود که فقط هزینههای خود را پوشش می‌دهد ابایی نداشته باشند. با این کار می‌توان جریان نقدینگی را به شرکت آورد و با تامین بخشی از دستمزد نیروی انسانی، برای حفظ آنها تلاش کرد.
پیشنهاد دیگر این است که به جای تعدیل نیرو، قراردادهای تماموقت کارکنان را به قرادادهای پارهوقت تبدیل کرد. به هرحال برخی از کارکنان این امکان را دارند که برای مدتی با انجام دیگر کارهایی موقت، مقداری از درآمد از دسترفتهشان را جبران کنند و لذا این روش به حفظ ایشان در شرکت و صنعت گردشگری کمک می‌کند.
۴- بازنگری در مدل کسب و کار
قبلا درباره تغییر رفتار گردشگران در دوران کرونا گفته شد و اینکه در این دوران و شاید حتی تا مدتها پس از پایان کووید-۱۹، تنها آن دسته از فعالیتهای گردشگری اقبالی از سوی مشتریان کسب خواهند کرد که اساسا به مخاطبان اطمینان کافی بدهند می‌توانند فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند و سلامت ایشان را با درصد بالایی تضمین کنند.
اخیرا توررایتر (Tourwriter) که یک شرکت بین‌المللی در زمینه تامین زیرساختهای دیجیتال، نرمافزار و مشاوره بازاریابی در حوزه گردشگری است، جزوهای با عنوان "راهنمای تور گردان ها برای نجات در دوره مووید 19" منتشر کرده است.
توررایتر میگوید: ما الان فرصتی استثنایی داریم که در دورانی آرام و کممشغله، بتوانیم بر تغییر و بهینهسازی کسبوکارمان کار کنیم.
این بازنگری با تمرکز بر نیازهای مشتریان، طراحی محصولات نو و ارائه شیوههای جدیدتر عرضه آنلاین حاصل می‌شود.
توررایتر معتقد است: با محدودیتهایی که دولتها در دوران کرونا برای ورود و خروج در مرزهایشان وضع می‌کنند و همین‌طور نگرانی عمومی مسافران از بیمار شدن در فاصلهای دور از خانه، در این دوره گرایش به سفرهای داخلی و نزدیک زیاد می‌شود. همچنین در دوران بحران، معمولا حس میهنپرستی بیشتر خواهد بود و پیشبینی می‌شود شعار حمایت از گردشگری داخلی نیز در ماه‌های ابتدایی شروع سفر، مورد توجه برخی از مردم قرار گیرد. اما باید توجه داشت مسافران داخلی برای سفرهایشان کمتر تمایل دارند با تورگردانها کار کنند، زیرا ارزش‌افزوده کار با یک متخصص برایشان ملموس نیست و ترجیح می‌دهند خودشان سفرشان را برنامهریزی و اجرا کنند؛ لذا در این حوزه، تورگردانها باید مزیت خود را تعریف کنند. این مزیت می‌تواند در زمینه قیمت ارزانتر باشد یا اجرای تورهایی مبتنی بر فعالیت و تجربه که مسافر خود به تنهایی نمی‌تواند آنها را انجام دهد.
توررایتر در جزوه "راهنمای تورگردانها در دوره کووید-۱۹" عنوان می کند: مسافران داخلی کمتر به دیدن شهرهای بزرگ و جاذبه‌های معروف علاقه دارند. ایشان دنبال فعالیت و همین‌طور تجربههای ویژه در محیط خود هستند. از آنجا که مسافران داخلی پول کمتری میپردازند بنابراین تورگردانها باید با آن دسته از تامین‌کنندگان خدمات وارد معامله شوند که قیمتهای پایینی ارائه می‌دهند.
برای تبلیغ سفرهای داخلی، شبکه‌های اجتماعی متداول در داخل هر کشور، مثل اینستاگرام و تلگرام در ایران، ابزارهای اصلی بازاریابی هستند. باید در نظر داشت در دوره کرونا به هر حال بخشی از مشتریان قبلی ما سفر نخواهند رفت، لذا برای ارتباط با این دسته از مشتریان باید برنامه داشت و شبکه‌های اجتماعی ما در این دوران نباید یکسره فقط پیام فروش به مخاطب برسانند.
در دوران کرونا باید بر بهبود عرضه آنلاین محصولات تلاش کرد. بهینهسازی یا طراحی وبسایت جدید، بهبود جایگاه وبسایت در موتورهای جست‌وجو و بازنگری بر شیوههای دیجیتال مارکتینگ از این زمره‌اند.
۵- اطلاع از آخرین اخبار فضای کسب و کار
شیوع جهانی کووید-۱۹ یک پدیده تجربه‌نشده در دنیای مدرن و اقتصاد بهمپیوسته جهانی است. هر روز اخبار جدیدی درمیآید که بخشی از پیشبینیهای قبلی ما را بیاثر می‌کند. منعطف بودن در این شرایط بیش از زمانهای معمول برای شرکتها حائز اهمیت است.
در دوران کرونا مدیران شرکتها هرروز باید بخشی از وقت خود را برای اطلاع از آخرین اخبار بگذارند. در این میان فقط دنبال کردن آمار شیوع کووید۱۹ در داخل و خارج کافی نیست. به‌روز بودن درباره ممنوعیتهای قانونی سفر در استانها و کشورهای مختلف، وضعیت فعالیت ایرلاینها و هتلها، صدور ویزا و اخبار و آمارهایی که از شروع دوباره مردم به سفر میگوید حائز اهمیت است.
«جرارد براون»، مدیر تجارت انجمن جهانی میراث و فرهنگ که توأمان مسؤولیت مدیرکلی بخش اروپا شرکت Trip Factory را بر عهده دارد، در گفت‌وگویی اظهارنظر جالبی داشت مبنی بر این که بحران جهانی کرونا تاثیر تمام اخبار منفی درباره ایران را که از چند ماه قبل کرونا شروع شده بود از اذهان مردم جهان پاک کرده است! اخباری که بیش از هر چیز بر ورود گردشگران خارجی به ایران تاثیر منفی گذاشت؛ همچون ناآرامیهای آبان ۹۸، ترور سردار سلیمانی، سقوط هواپیمای اوکراینی و حتی وخامت منازعات سیاسی ایران و آمریکا!
جرارد براون معتقد بود این فرصتی بی‌نظیر برای ایران و هر مقصد دیگری است که می‌خواهد برای خود دوباره برندسازی کند!
نکته دیگری که «جرارد براون» در روانشناسی اجتماعی بعد از کرونا اشاره کرد این بود که از آن پس مردم جهان این ترس عمومی را در ناخودآگاه خود دارند که هر لحظه ممکن است شیوع بیماری جدیدی آغاز شود و دوباره ایشان را به قرنطینه بفرستد. پس تا فرصت دارند سفرهایی را که در لیست خود گذاشتهاند تعجیل میبخشند و این فرصتی بی‌نظیر برای گردشگری خواهد بود.
