به گزارش تیتر شهر: هر سال نزدیک به 150 هزار پرونده قضایی در ایران ثبت می‌شود و ده‌ها هزار پرونده حکم می‌گیرند؛ اما از این همه، تعداد کمی پرونده هم وجود دارد که زیر دست یک قاضی خوش‌ذوق می‌افتند و البته جرمشان در حد و اندازه‌ای است که قاضی می‌تواند با کمی خلاقیت حکم متفاوتی برایشان صادر کند؛ حکمی جایگزین که جنبه آموزشی دارد و مجرم را به فعالیت‌های سازنده اجتماعی وامی‌دارد.
آخرین نمونه این حکم‌ها همین چند روز پیش صادر شد و قاضی نوجوانی را که در جیبش ماری‌جوانا داشت به حفظ قرآن محکوم کرد. در ماه‌های قبل و سالهای قبل هم نمونه‌هایی از این دست رسانه‌ای شده بود که در این گزارش نگاهی به آنها می‌اندازیم.
حفظ قرآن، مجازات حمل مخدرآبان ماه امسال قاضی دادگاه کیفری شیراز نوجوان 17 سالهای را که متهم به حمل ماری‌جوانا بود به حفظ قرآن محکوم کرد. این نوجوان 14 گرم ماری جوانا همراه داشت و نزد قاضی به جرم خود اعتراف کرد. قاضی هم به دلیل سن پایین متهم و نداشتن سابقه کیفری، او را موظف کرد تا جزء سی‌ام قرآن کریم را حفظ کند.
عذرخواهی سر صفاما یک ماه قبل از آن هم قاضی دیگری در استان گلستان برای یک نوجوان حکم جایگزین جالبی را صادر کرده بود. این نوجوان 14 ساله گمیشانی بدون گواهینامه سوار موتورسیکلت شده بود و قاضی رای داد تا به‌مدت یک هفته در زمان اجرای مراسم صبحگاهی مدرسه سر صف حاضر شده و در مقابل همه از رانندگی بی‌گواهینامه ابراز ندامت کند. همچنین او باید جلوی دیگر دانش‌آموزان قول می‌داد تا زمانی که به سن قانونی نرسیده و گواهینامه مجاز دریافت نکرده، به هیچ عنوان موتورسیکلت نراند. طبق این رأی دانش‌آموز متخلف باید از دوستان و هم مدرسه‌ای‌هایش می‌خواست تا اگر روزی قولش را فراموش کرد به او یادآوری کنند!
100 بار رونویسی از حدیث در خردادماه امسال هم دادگاه عمومی شهرستان گرمه دو جوان را با مجازات جدیدی مواجه کرد: صد مرتبه نوشتن از متن فارسی و عربی حدیث پیامبر اکرم(ص) در کتاب بحار الانوار. جرم این دو جوان توهین و ایراد صدمه بدنی بود و قاضی میثم جوادی گفت که برای پیشگیری از بزه جدید و تامین منافع و مصالح عمومی و اجرای عدالت، این حکم را برایشان صادر کرده است.
حدیثی که این دو جوان اهل گرمه باید می‌نوشتند این بود: ان الله حرم الجنه علی کل فحاش بذی قلیل الحیاء لایبالی ما قال/ خداوند بهشت را بر هر فحاش بی‌آبرو و کم‌شرمی که باکی از آنچه می‌گوید ندارد، حرام کرده است.
آموزش مهربانی با حیواناتدر پرونده دردناک سگ‌کشی که یک چوپان اردبیلی سگ نگهبان گله را تا حد مرگ با چوب زده بود، دادگاه عمومی جعفرآباد متهم را به ۷۴ ضربه شلاق و هفته‌ای یک جلسه آموزش نحوه برخورد با حیوانات به مدت یک سال محکوم کرد. ماجرای این سگ‌کشی با انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های زیادی را در پی داشت و نمایندگی حفاظت محیط زیست بیله‌سوار را واداشت تا فرد متخلف را شناسایی کرده و از او شکایت کند. این فرد با همکاری نیروی انتظامی دستگیر و در فروردین ماه امسال حکم او ابلاغ شد.
اما این دومین باری بود که حکمی درباره مهربانی با حیوانات صادر می‌شد. در سال 88 و در زمانی که هنوز صدور حکم‌های جایگزین یا مکمل چندان رواج نداشت یک قاضی در استان فارس حکم متفاوتی برای یک مجرم حیوان‌آزار صادر کرد. در این پرونده کشاورز 53 سالهای یک الاغ بدون صاحب را که وارد مزرعه کاهوی او شده و به مزرعه خسارت زده بود با بنزین آتش زده و سوزانده بود. دادگاه با وجود حکم اولیه 50 ضربه شلاق، به مجرم امکان داد تا با انجام سه کار، حکم شلاقش را تغییر دهد: حفظ کردن 20 حدیث از معصومین با مضامین مهربانی با حیوانات، خودداری از کاشتن کاهو در مزرعه به مدت یک سال نگهداری و تغذیه یک الاغ بدون صاحب به مدت سه ماه.
مقاله‌نویسی درباره شهدادر سال 94 جوانی از اهالی روستای خوشاب شهرستان فراشبند در هنگام
برگزاری مراسم یادواره شهدا برق را قطع کرده و باعث اختلال در نظم روستا و مراسم شده بود. قاضی این پرونده هم با توجه به سابقه‌دار نبودن این جوان، با صدور حکمی جایگزین او را موظف به پژوهش و تهیه مقاله درباره شهدای روستا کرد. اگر قرار بود این جوان مطابق قانون مجازات شود، باید 6ماه حبس تعزیری و 70 ضربه شلاق تعزیری را تحمل می‌کرد.
این مقاله باید تایپ شده و شامل مشخصات سجلی، سن در زمان شهادت، محل شهادت عملیات‌هایی که شهید در آنها حضور داشته و نتیجه و خلاصه‌ای از آن عملیات، مدت حضور این شهدا در جبهه و وصیت‌نامه و عکس‌های آنها بوده و به دادگاه و حوزه مقاومت بسیج سپاه تحویل می‌شد.
حکم مقاله‌نویسی یک بار دیگر در سال 91 صادر شده بود. متهمان این بار 6 جوان بودند که به منطقه حفاظت شده پارک ملی بمو در استان فارس وارد شده و به طور غیرمجاز بره آهو شکار کرده بودند. در حکم جالب دیگری یک قاضی شیرازی جوانی را که متهم به ضرب و شتم در مسابقه فوتبال بود به مقاله‌نویسی درباره جوانمردای محکوم کرد.
همیاری پلیس به خاطر توهین به پلیستوهین و تمرد دو جوان در مقابل مامور راهنمایی و رانندگی زرقان باعث شد تا دادگاه عمومی این شهر، مجرمان را به گذراندن دوره آموزشی مربوط به قوانین راهنمایی و رانندگی محکوم کند. علاوه بر این، دو جوان متخلف مکلف شدند تا به مدت شش ماه، یک روز در ماه به سرپرست راهنمایی و رانندگی زرقان مراجعه و گواهی حسن اخلاق و برخورد با مامورین راهنمایی و رانندگی اخذ و تقدیم دادگاه کنند. آنها همچنین موظف شدند تا با پوشیدن لباس مخصوص همیار پلیس با راهنمایی و رانندگی زرقان همکاری کنند.
از پاکسازی ساحل تا محیط‌بانی افتخاریدر اردکان چند هفته قبل قاضی برای مردی که 52 مرغ مینا را در خودروی خود قاچاق کرده بود، یک حکم جایگزین صادر و او را محکوم کرد تا به مدت 6 ماه به بررسی و شناخت محیط زیست ایران، انواع گونه‌های وحشی و محافظت شده و کمیاب، چگونگی نگهداری و رسیدگی به آنها بپردازد و تحقیق کامل و جامعی با دست خط خود در حداقل 25 صفحه آماده کند. این مرد که اهل کرمان است موظف شد آنچه را که یاد گرفته در جلسه‌ای حداقل 15 دقیقه‌ای به ریاست اداره محیط زیست کرمان ارائه دهد. در غیر این صورت، حکم مجازات فرد که شامل 91 روز حبس تعزیری است اجرا می‌شود.
صدور حکم‌های محیط زیستی از این دست قبلا هم سابقه داشته. در آبان ماه 94 دو جوان بوشهری که متهم به برداشت ۲۰ کیلوگرم مرجان از سواحل بوشهر بودند، به جای زندان و جریمه نقدی موظف شدند تا روزهای جمعه هر هفته ساحل بوشهر را پاکسازی کنند. این پاکسازی به مدت سه ماه و حد فاصل میدان رئیسعلی دلواری تا گمرک انجام شد.
در فروردین 93 هم یک قاضی کازرونی جوان 18 سالهای را که در منطقه شکار ممنوع تالاب پریشان 38 پرنده دراج را شکار کرده بود به خدمات محیط زیستی محکوم کرد. قاضی ابوذر اسدی رئیس دادگاه «جره و بالاده» که قاضی این پرونده بود، حکم داد تا این جوان به مدت یک سال محیط‌بان افتخاری کازرون باشد. همچنین او باید در این مدت از طریق مجله‌ها یا فضای مجازی، فهرست کامل پرندگان مهاجر به دریاچه پریشان را همراه با عکس و مبدأ و مقصد این پرندگان تهیه و به محیط زیست تحویل می‌داد. در غیر این صورت، محکوم به پرداخت 152 میلیون ریال جریمه نقدی بود.
رکورددار صدور حکم‌های جالبقاضی کرامت بلاغی که در شعبه 102 دادگاه جزایی فسا مشغول قضاوت است، یکی از رکوردداران صدور حکم‌های جایگزین خلاقانه به حساب می‌آید. در پرونده او صدور احکامی مثل مطالعه کتاب گناهان کبیره و امتحان دادن از روی آن برای نوجوانانی که از روی ناآگاهی مشروبات الکلی همراه داشتند و ظرفشویی و کمک در آشپزی برای مردی که در شروع زندگی مشترک همسر خود را کتک زده بود، به چشم می‌خورد.
قاضی کرامت بلاغی در جریان دستگیری یکی از توزیع کنندگان CDهای مبتذل و غیر مجاز، او را به تهیه و توزیع دو هزار CD با موضوعات مذهبی، اخلاقی، خانوادگی، فرهنگی، تربیتی، علمی و آموزشی محکوم کرد و آزادی محکومی دیگر، مشروط به این شد که ظرف 6 ماه فن جوشکاری را بیاموزد و پروانه مهارت فنی و حرفه‌ای را به دادگاه ارائه کند.
او در سال ۸۸ مردی را محکوم کرد که به همسرش هر سال ۱۰ روز گل هدیه بدهد، در غیر اینصورت با سه ماه و یک روز حبس مواجه خواهد شد. این مرد با اتهام رها کردن زندگی مشترک و ترک نفقه و ضرب و شتم همسرش مورد تعقیب قرار گرفته بود و دادگاه پس از رسیدگی او را به سه ماه و یک روز حبس محکوم کرد؛ اما با توجه به نداشتن سابقه کیفری، حکم او سه سال معلق شد، مشروط بر این که با همسرش خوش برخورد باشد، سیگار را ترک کند، نفقه همسرش را مرتب پرداخت کند و به مدت سه سال، هر سال در 10 روز متفاوت برای او گل بخرد به شکلی که پایان نوبت دهم سالگرد ازدواج آنها باشد.
چه حکمی؛ چه مجازاتی؟صدور مجازات‌های جایگزین از نظر قانونی عمر درازی ندارد. از سال 1392 و با تصویب قانون جدید مجازات اسلامی، قضات مختار شدند تا به جای حبس از مجازات جایگزین استفاده کنند؛ اما با شرطی که در ماده 66 این قانون آمده است: «مرتکبان جرائم عمدی که حدا‌کثر مجازات قانونی آنها نود و یک روز تا شش ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌گردند.» این مجرمان نباید سابقه کیفری داشته باشند یا از سابقه کیفری آنها باید بیش از 5 سال گذشته باشد.
تا پیش از این، تنها بر اساس ماده 17 قانون مجازات اسلامی سابق (مصوب 1370) قاضی می‌توانست به عنوان مجازات بازدارنده به جزای نقدی، تعطیل محل کسب، لغو پروانه و محرومیت از حقوق اجتماعی و اقامت در نقطه یا نقاط معین و منع از اقامت در نقطه یا نقاط معین و مانند آن محکوم کند. به این ترتیب قانون مجازات جدید توانست خود را با حساسیت‌های اجتماعی روز و نیازهای زمانه هماهنگ‌تر کند و زندان‌ها را از مجرمان خرده پا خالی.
