به گزارش تیترشهر : داوران جایزه‌ی معماری آقاخان، امسال گلچینی از برندگان را انتخاب کردند که عبارت‌اند از: مدرسه‌ی دوزیست بامبو در بنگلادش، موزه‌ای به شکل گُوِه در کرانه‌ی باختری و مرکز تالاب واسیت (Wasit Wetland Centre) در شارجه امارات متحده عربی.
مرکز تالاب واسیت توسط شرکت معماری X-Architects از دبی طراحی شده؛ در این پروژه‌ی جاه‌طلبانه، یک تالاب راکد به یک اکوسیستم طبیعی شکوفا و جاذبه‌ای گردشگری تبدیل شده است. داوران جایزه‌ی معماری آقاخان می‌گویند:
طبق این پروژه که مدل قدرتمندی را بنا گذاشته است، ایجاد توسعه با کمترین اثرات منفی و با درنظرگرفتن محیط‌زیست در منطقه‌ای که ذاتاً به ویرانی تمایل دارد، امکان‌پذیر است.
مرکز تالاب واسیت
محوطه‌ی هشت هکتاری تالاب یادشده، زمانی یک تالاب بی‌ارزش بود؛ اما طی دو دهه‌ی گذشته پاک‌سازی و به زیستگاهی مناسب برای تعداد زیادی از گونه‌های حیوانی و گیاهی تبدیل شده است. مرکز تالاب واسیت به‌عنوان یک حضور محتاطانه خلق شد تا مردم کشور امارات بتوانند از وسط یک بیابان بزرگ نظاره‌گر چشم‌اندازی نایاب از تالاب باشند.
طراحان پروژه از توپوگرافی طبیعی منطقه استفاده کردند تا ساختمان‌هایی بسازند که بخشی از حیات‌وحش باشد و باعث جلب‌توجه نشود. بازدیدکنندگان برای ورود به آن باید از رمپی عبور کنند که آنها را به مجموعه‌ای متشکل از یک راهروی تماشای طولانی، محوطه‌های آموزشی و امکانات پژوهشی هدایت می‌کند. فرید اساعیلی، از مؤسسان شرکت X-Architects، می‌گوید:
هدف ما این بود که کمترین مداخله را داشته باشیم. این معماری را به‌عنوان راهکاری برای احیای طبیعت ساختیم و نمی‌خواستیم که آن را روی طبیعت بنا کنیم. این مرکز و محیط طبیعی اطراف آن هر روز بیشتر در هم تنیده می‌شوند و گیاهان در اطراف آن در حال رشد هستند. با گذشت زمان، طبیعت این سازه را دربر می‌گیرد و معماری خود را خلق خواهد کرد.
در مرکز تالاب واسیت، چندین سکو برای تماشای پرندگان تالاب وجود دارد که استتار شده است و علاقه‌مندان می‌توانند از نزدیک آنها را مشاهده کنند.
مرکز تالاب واسیت
روند احیای تالاب‌ها از اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ شروع شد، زمانی که سلطان بن محمد القاسمی، حاکم شارجه، دستور داد برای حمایت از حیات‌وحش، مکان‌های بالقوه‌ی شارجه مورد بررسی قرار بگیرند. هنگامی که این بررسی نشان داد این تالاب با وجودِ حوضچه‌های آب راکد، جمعیت زیادی از پرندگان را به خود جلب می‌کند، حاکم شارجه اجازه‌ی توسعه‌ی آن را صادر و در سال ۲۰۰۷، آن را به‌عنوان منطقه‌ی حفاظت‌شده اعلام کرد.
پناهگاه حیات‌وحش رأس‌الخور دبی
پیتر هلیلر، نویسنده و فعال محیط‌زیست بریتانیایی مستقر در امارات متحده عربی که بخشی از تیم اصلی تحقیق بود، می‌گوید:
روند احیای تالاب مستلزم یک فرایند دشوار بود. توسعه‌دهندگان برای مسدودکردن آب، در برخی نقاط کرانه‌هایی ایجاد و در برخی نقاط کرانه‌ها را برداشتند. آنها فرایند ریختن زباله در منطقه را به‌طور کامل متوقف کردند و ردیفی از درختان محافظ در اطراف سازه‌ی موردنظر کاشتند.
مرکز تالاب واسیت
روند آهسته‌ی احیای تالاب منجر به افزایش درخورتوجه تنوع‌زیستی گیاهان و حشرات شد و گونه‌های پرندگان را به‌سرعت چندبرابر کرد؛ به‌طوری که طبق اعلام اداره‌ی محیط‌زیست و مناطق حفاظت‌شده‌ی شارجه، این تالاب اکنون نه‌تنها زیستگاه ۳۵۰ گونه‌‌ی پرنده است، بلکه حدود ۱۰۰ گونه پرنده مهاجر نیز از آن استفاده می‌کنند. علاوه بر این، مرکز مذکور، محل معروفی برای گردشگری طبیعت و بازدید بچه‌های مدرسه است. از نظر پیتر هیلر، درس مهمی که می‌توان از این موفقیت گرفت، ارزش صبرکردن است. او می‌گوید:
برای اینکه این تالاب به ارزش کامل خود برسد و بهترین نتیجه را بدهد، به زمان نیاز است. تصورکنید که برای حفاظت از یک منطقه باید راهی مداوم و مؤثر برای تأمین آب کافی پیدا کنید و در ادامه به نظارت و مدیریت آن بپردازید. هیچ‌کس انتظار ندارد که چنین کارهایی در عرض چند سال به نتیجه‌ی کامل برسند.
ذخیره خور کلبا
با وجود چالش‌های آب‌وهوایی در امارات متحده عربی که بارندگی چندانی ندارد، محدوده‌ی احیا و حفاظت از تالاب ظاهراً در وضعیت خوبی به‌سر می‌برد. تالاب واسیت، یکی از چندین محوطه‌ای است که اداره‌ی محیط‌زیست و مناطق حفاظت‌شده‌ی شارجه در سال‌های اخیر توسعه داده است که از آن جمله می‌توان به ذخیره‌ی خور کلبا اشاره کرد.
ذخیره کوه هاتا
به‌طور کلی امارات متحده عربی به خود می‌بالد که ۱۰ تالاب این کشور در فهرست تالاب‌های مهم بین‌المللی در کنوانسیون رامسر قرار دارند، از جمله پناهگاه حیات‌وحش رأس‌الخور دبی، پناهگاه حیات‌وحش جبل علی و ذخیره‌ی کوه هاتا که به‌تازگی اضافه شده‌اند. در این فهرست همچنین ذخیره‌ی تالاب الوثبا در نزدیکی ابوظبی نیز قرار دارد که پس از حدود ۷۰ سال توانسته است، فلامینگوها را برای اولین بار برای تخم‌گذاری به این منطقه بکشاند.
پناهگاه حیات‌وحش رأس‌الخور دبی
به‌طور معمول مناطقی مثل امارات به‌واسطه‌ی شرایط آب‌وهوایی، برای تأمین آب به مداخله‌ی انسان نیاز دارند و آب فاضلاب تصفیه‌شده به‌عنوان منبع رایج آنها استفاده می‌شود. انتخاب دقیق نی‌ها نیز می‌تواند فرایند تصفیه‌ی ثانویه را برای آنها فراهم کند. پیتر هیلر معتقد است که این‌گونه پروژه‌ها برای امارات متحده عربی هر روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و آنها به‌عنوان متولیان تالاب‌هایی که به‌تازگی به فهرست رامسر اضافه شده‌اند، موظف هستند که از این محوطه‌ها به‌خوبی نگهداری کنند.
ذخیره کوه هاتا
فعالان محیط‌زیست امیدوار هستند که در فاز بعدی توسعه، پژوهش بیشتری درباره‌ی محیط‌زیست تالاب‌های امارات انجام شود تا درک بهتری از حیات‌وحش بومی این کشور و نحوه‌ی ایجاد زیستگاهی جذاب‌تر برای جذب گونه‌های جدید به دست آید. فرید اسماعیلی امیدوار است که میراث تالاب واسیت، بچه‌ها را به مقوله‌ی حفاظت از محیط‌زیست ترغیب کند و در عینِ حال معماران و برنامه‌ریزان را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. او می‌گوید:
فکر می‌کنم به‌واسطه‌ی سرعت توسعه در امارات، بسیاری از تالاب‌ها و محیط‌زیست طبیعی کشور قربانی شده‌اند. به همین دلیل باید به فکر نوعی از معماری باشیم که نسبت به فرهنگ و محیط‌زیست حساس‌تر باشد.
منبع : کجارو
