کفش ملی یکی از نوستالوزی های خاص تهرانی ها در قدیم است. کفشی با نشان فیلی در حرکت که در بیشتر خاطرات تهرانی های قدیم همچنان رد پای خود را حفظ کرده است. نخستین فروشگاه کفش ملی در میدان قیام ضلع شمال غربی راه اندازی شد. ساختمانی با معماری پهلوی اول که بخش قابل توجهی از ضلع شمال غربی میدان را به خود اختصاص داده است. ساختمانی که سال گذشته به دلیل ناایمن بودن بنا، دستور تخریب آن از سوی شهرداری تهران داده شد و اگر اعتراض کارشناسان حفظ بناهای تاریخی و پیگیری های رسانه ها نبود، زیر ضربات کلنگ ماموران شهرداری قامتش به زمین می رسید. به گزارش تیتر شهر: هر چند این روزها با ورود کفش های چینی و ترکیه ای بازار کفش ملی کسات شده و تنها قدیمی ها به سراغ این کفش به صرفه و مقاوم می روند، اما همچنان کفش ملی در خاطرات نوستالوزیک ایرانی ها و به ویژه تهرانی ها جای خود را حفظ کرده است.
کفش ملی توسط رحیم ایروانی دهه 1330 پس از سفر به چکسلواکی بنیانگذاری شد. ایروانی در این سفر دو کارشناس خارجی را با یک دستگاه اتوکلاو وارد ایران کرد و تولید اولین کفش ساخت وطن را با 35 کارگر در کارخانه ای به وسعت 700 متر مربع در منطقه مهرآباد تهران شروع کرد. بعد از ورود ماشین های دوخت به ایران نیز تنها از پارچه های ایرانی برای تولید کفش ملی استفاده کرد. در آن زمان رقبای کفش ملی تنها کفش هایی بودند که از چکسلواکی وارد کشور می شدند. اما تلاش ایروانی باعث شد تا در اواخر دهه 50 محصولات کفش ملی به کشورهایاروپای شرقی و شوری صادر می شد.
در حال حاضر نخستین ساختمان فروشگاه کفش ملی در میدان قیام منطقه 12 حال و روز خوشی ندارد. ناایمن بودن این ساختمان قدیمی که آجر چینی ها و نوع طراحی بام آن از نظر معماران به زمان پهلوی اول باز می گردد، باعث شد تا در سال گذشته طبق تصمیمی که در کمیته ایمن سازی بناهای ناایمن منطقه 12 گرفته شد، حکم به تخریب این ساختمان 85 ساله صادر شود.
آبان ماه سال گذشته بود که به دلیل ناایمن بودن این ساختمان و همچنین عدم ثبت این بنای تاریخی در فهرست آثار گرانبهای پایتخت، طبق نظر کمیته رفع خطر تصمیم گرفته شد تا حکم تخریب برای آن صادر شود.
مالکان سرقفلی این ملک اعتقاد دارند زمانی که دستگاه حفاری خط 7 مترو تهران به میدان قیام رسید، لرزه های این دستگاه باعث شد تا آسیب های جدی ای به این بنا برسد. همچنین با توجه به محل استقرار این ساختمان در نبش میدان بهترین موقعیت را برای تبدیل آن به ایستگاه مترو داشت. اما بعد تصمیم تغییر کرد و این ساختمان ناایمن تر از گذشته به حال خود رها شد.
در آن زمان شهردار وقت منطقه 12 بر این باور بود که امکان مقاوم‌سازی این بنا وجود ندارد و از سوی دیگر هزینه مقاوم‌سازی ساختمان معادل هزینه بازسازی است به همین دلیل اگر این بنا به طور کامل تخریب و دوباره با رعایت اسلوب معماری گذشته ساخته شود، بهتر است تا اینکه بنای کفش ملی به همین شکل مقاوم سازی شود.
موقعیت خاص تجاری بنای کفش ملی هم وسوسه بر انگیز بود چرا که یکی از خواستگارهای پر و پا قرص این بنا رستوران قدیمی هانی است که درست در مجاورت آن قرار دارد.
آبان ماه سال گذشته بود که همزمان با اوج گیری نهضت ایمنی سازی ساختمان های ناایمن در منطقه 12 خبر تخریب این بنا در رسانه ها منتشر شد آن هم در شرایطی که هم سازمان میراث فرهنگی و هم مدیرکل بافت های تاریخی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران با انجام این حکم مخالف بودند.
بعد از جلوگیری از تخریب نخستین فروشگاه کفش ملی، تصمیم بر این شد تا مالک و مستاجران اقدام به ایمن سازی و مرمت این ساختمان قدیمی کنند.
30 نامه اخطار از سوی شهرداری منطقه 12 به این افراد ارسال شد، اما عدم توجه جدی سازمان میراث فرهنگی به تعیین روش مقاوم سازی از یک سو و از سوی دیگر اختلافی که بین مالکان سرقفلی و مالکان عرصه این ملک به وجود آمده باعث شده تا نه تنها ایمن سازی این ملک با تاخیر روبه رو شود، بلکه بسیاری از مستاجرانی که سال ها در واحدهای تجاری این ملک چه در طبقه اول و چه در طبقه دوم کار می کردند، یک سال و نیم بی کار شوند.
مثل آقای مولا پناه که مالکیت سرقفلی 120 متر از طبقه دوم این بنا را برعهده داشت و به قول خودش 7 سر عائله را از درآمدی که از کار تعمیر دستگاه های فرز به دست می آورد، نان می داد...« نزدیک به دو سال است که به دلیل ناایمن بودن این بنا مجبور شدیم ساختمان را ترک کنیم... چند ماهی شهردار ناحیه 3 منطقه 12 فضایی را به ما دادند تا وسایل کارمان را به آنجا منتقل کنیم که آنجا هم آنقدر ناامن بود که کلی از ابزارهای کار مرا معتادها دزدیدند...»
به غیر از این مولاپناه که در مدت یک سال و نیم اخیر نه کاری دارد و نه می تواند از خجالت زن و بچه خود درآید، 4 نفر مستاجر به همراه دو مالک عرصه نیز حضور دارند. نماینده کفش ملی اعتقاد دارد که یکی از دلایل تاخیر در مرمت این بنا، خواسته های مالک دیگر این ملک یعنی رستوران هانی است که می خواهد با تخریب این بنا و ساخت مجدد آن رستوران خود را گسترش دهد.
حتی در جریان بازدید دیروز علی محمد سعادتی شهردار منطقه 12 یک بار دیگر به این موضوع نیز اشاره شد که شهردار منطقه نیز آب پاکی را روی دست دو مالک ریخت و گفت: با تخریب این بنا هیچ پروانه ساختی به متقاضیان برای ساخت مجدد داده نمی شود.
اما حرف های مالک رستوران هانی نیز شنیدنی بود. وی نیز اعتقاد داشت که ناایمن بودن این بنا و فرونشست هایی که این بنا دارد، باعث شده تا به ساختمان رستوران هانی نیز آسیب های جدی ای وارد شود. یکی از دلایل این تاثیرگذاری نیز وجود یک پاه قنات در محدوده تحت مالکیت کفش ملی است که باعث شده تا ساختمان رستوران هانی نیز نشست کرده و حتی ترک های بزرگی بر دیوارهای آن پدیدار شود.
آنطور که شهردار منطقه 12 تهران تاکید می کند، کمتر از یک هفته طی جلساتی که با دادستان برگزار شده، دستگاه قضایی حکم خود را مبنی بر ایمن سازی این ساختمان به مالکان و مستاجران این بنای تاریخی داده است اما به رغم ابلاغ این حکم دو ماهی می شود که هنوز مالکان و مستاجران نتوانسته اند برای انجام این کار با هم به توافق برسند.
هر چند مالکان سرقفلی حاضر هستند تا کار مرمت و ایمن یازی ساختمان هر چه زودتر شورع شود، اما اختلاف نظر بین نماینده کفش ملی و رستوران هانی باعث شده تا این کار به تعویق بیفتد!
زارع، نماینده کفش ملی می گوید: در یکی از جلسات مالک رستوران هانی اعلام کرد که تمایل دارد تا این ساختمان هر چه زودتر فرو بریزد تا با خرید کامل این ملک، بنایی مطابق با معماری قدیمی در ادامه رستوران خود بسازد... حتی یک بار گفت که حاضر است آب پای ساختمان بگیرد تا ساختمان تخریب شود...
هر چند بیان این جمله در جدالی که هنوز بین نماینده کفش ملی و مالک رستوران هانی جلوی شهردار منطقه و خبرنگاران به مذاق مالک رستوران هانی که چند دانگ از ملک کفش ملی را در سال های گذشته خریده است، خوشایند نیست اما او نیز تلویحا به این نکته اشاره می کند که اگر این ساختمان تخریب شود، ساختمان جدید با معماری قدیمی می سازد تا رستوران خود را گسترش دهد.
آنطور که با حضور شهردار در مقابل ملک ناایمن کفش ملی تصمیم گیری می شود، تخریب تنها راهکار رفع خطر از ساختمان های ناایمن تاریخی نیست. تعداد ساختمان های تاریخی ای ناایمن در منطقه 12 بسیار زیاد است. همین دو هفته پیش بود که نمای کاروانسرای قجری یزدگردی معروف به بنگاه فرد شیشه بر اثر بارش باران تخریب شد و به همین دلیل شهردار منطقه به مالکان تاکید می کند که قبل از شروع بارش های سخت زمستانی باید اقدامات لازم در خصوص ایمن سازی ساختمان انجام شود.
پیرمرد طبقه بالای ساختمان ملی زودتر از بقیه مالکان اعلام آمادگی می کند تا شاید با تعمیر درست و حسابی این بنا بتواند کارش را دوباره شروع کند:«...40 سال است که مالیات می دهیم اما یک سال و دو ماه است که به دلیل ناایمن بودن این ساختمان بیکار هستم... زمانی که مترو وارد میدان قیام شد و شروع به کندن زمین کردند، این ساختمان آسیب جدی دید.... این ساختمان را نه زلزله و نه فرسودگی نتوانست خراب کند تا اینکه مترو به این محدوده آمد.... سال گذشته هم شهردار منطقه حکم تخریب داشت و شیروانی و دسوارهای طبقه بالا را تخریب کرد و نیمه کاره به امان خدا رها کرد....من مالک سرقفلی 120 متر از طبقه دوم این بنا هستم... شهرداری طبقه بالا را خراب کرد و من را از نان خوردن انداخت اما مغازه های پایین همچنان به کارشان ادامه می دهند... یک سال و دو ماه است که در خیابان قدم می زنیم تا یک لقمه نان در بیاوریم... الان میراث فرهنگی می گوید که برای ایمن سازی ساختمان باید نظر بدهد... میراث فرهنگی در این مدت حتی یک بار هم سری به این ساختمان نزد....»
30 اخطار شهرداری منطقه در گیر و دار دعوای مالکان
آنطور که شهردار منطقه 12 می گوید؛ در همین مدت 4 ماه 30 اخطار به مالکان ساختمان کفش ملی داده شده است تا اقدامات لازم را برای ایمن سازی این ساختمان انجام دهند و اکنون انجام این کار در گیر و دار تایید و اعلام روش ایمن سازی از سوی سازمان میراث فرهنگی شهر تهران است.
علی محمد سعادتی درباره اظهار نظر پیمانکار خط 7 مترو مبنی بر ناایمن بودن این ساختمان و تخریب آن واکنش نشان می دهد و می گوید: واقعا هر کسی باید در چارچوب تخصص خود صحبت کند. کار مدیریت مترو ساخت تونل در زیر سطح تهران است و بهتر است تا درباره مرمت املاک تاریخی اظهار نظر نکنند. ایمن سازی ساختمان های تاریخی هم تکنولوژی و هم امکانات و تخصص خاص خود را دارد.
به اعتقاد وی؛ در منطقه 12 حصار صفوی و ناصری که از محدوده های با ارزش تاریخ تهران هستند، وجود دارد. در این محدوده با انبوهی از ساختمان های تاریخی با ارزش خاص معماری روبه رو هستیم که اتفاقا بخش قابل توجهی از این ساختمان ها ناایمن هستند و نمی توان به دلیل ناایمن بودن یک به یک این آثا ارزشمند را در منطقه 12 تخریب کرد.
شهردار منطقه 12 همچنین تاکید دارد: شهرداری تهران براساس قوانین موجود؛ ضامن حفظ سلامت شهروندان را بر عهده دارد. زمانی که یک شهروند در پیاده روهای این منطقه در حال تردد است، باید آنقدر فضای شهری ایمن باشد که مشکلی برای وی پیش نیاید.
شهرداری منطقه زمانی اخطارهایی در خصوص رفع خطر صادر می کند به دلیل مخاطراتی است که ساختمان ها برای شهروندان و محیط های پیرامونی دارند. جایگاه ملک کفش ملی نیز به گونه ای است که می تواند خطراتی را برای شهروندان و خودروهای عبوری داشته باشد.
سعادتی یادآور می شود: تا کنون هیچ اقدامی در خصوص ایمن سازی این ملک از سوی مالکان و مستاجران انجام نشده است به این دلیل که بعضا شاهد اختلاف هایی بین این دو گروه بوده ایم.
وی درباره همراهی دستگاه قضایی برای ایمن سازی ساختمان های ناایمن نیز اینگونه توضیح می دهد:خوشبختانه در جلسه ای که با دادستان تهران داشتیم، موضوع عمومی منطقه 12 را با توجه به وجود بافت تاریخی ارزشمند مطرح کردیم که دادستان همکاری خوبی را با منطقه در این زمینه داشتند و در نهایت دستور دادند که برای ساختمان های با ارزش معماری و تاریخی که نیاز به مقاوم سازی دارند بهره برداران از ساختمان اعم از صاحبان ملکی و سرقفلی این کار را انجام دهند.
برآوردهای کارشناسی شهردار منطقه 12 نشان می دهد؛ این ساختمان جزو نخستین فروشگاه های کفش ملی تهران است. به همین دلیل مالکان این ساختمان اگر به فکر شهر نیستند به فکر هویت برند کفش ملی باشند. بسیاری از تهرانی ها در رابطه با کفش ملی خاطراتی دارند. در بازدید آخری که از این بنا داشتیم یکبار دیگر هم وظیفه مالک و مستاجر را به آنها را گوشزد کردیم.
آنطور که سعادتی توضیح می دهد؛بخش هایی از این ساختمان در زمان بازسازی و ایمن سازی امکان دارد به همان شکل سابق نگه داشت هشود و بخش هایی که بیشتر در معرض تخریب قرار دارند نیز با نظارت میراث فرهنگی یک بار دیگر به همان شکل ساخته می شود اما در مجموع باید جداره این ساختمان و نوع آجرکاری و رخ بامی که دارد در این محدوده به شکل قدیمی خود حفظ شود.
شهردار منطقه نگران این موضوع است که با شروع بارندگی های فصل زمستان این ساختمان به طر کامل تخریب شود به همین دلیل لازم است تا مالکان نسبت به مرمت و ایمن سازی این بنا هر چه زودتر تشکیل کارگاه دهند.
وی به این موضوع نیز تاکید دارد: نمونه این ساختمان ها در منطقه 12 بسیار زیاد است و به همین دلیل از دوستان میراث فرهنگی نیز خواسته ایم تا روش های ایمن سازی این ساختمان هارا آموزش دهند چرا که با روش عمومی و عادی نمی توانیم ایمن سازی و مقاوم سازی این ساختمان ها را انجام دهیم؛ با وجود این درخواست ها هنوز پاسخی را از سوی سازمان میراث فرهنگی دریافت نکرده ایم.
سعادتی هشدار می دهد: نمی خواهیم تا سرگذشت بنای کفش ملی به مانند کاروانسرای یزدگری یا همان بنگاه فرد شیشه میدان شوش تبدیل شود. اگر ساختمان تاریخی دیگری در منطقه 12 فرو بریزد، به طور قطع مسئول آن سازمان میراث فرهنگی است که باید نسبت به اطلاع رسانی و آموزش به این مالکان اقدامات لازم را انجام دهد.
