جزیره لارک؛ ناشناخته ای در خلیج فارس

مختصری درباره جزیره لارک و تاریخچه آن

جزیره لارک ۷۷ کیلومتر مربع مساحت دارد. فاصله لارک با قشم ۱۶ کیلومتر، با جزیره هنگام ۵۱ کیلومتر، با جزیره هرمز ۲۲ کیلومتر، با جزایر تنب‌های بزرگ و کوچک ۱۲۶ کیلومتر و با بندرعباس ۳۱ کیلومتر است. جزیره لارک در جنوب‌شرقی جزیره قشم قرار دارد. این جزیره از کوه‌‌های آتش‌فشانی مخروطی شکل تشکیل شده و بلندترین نقطه آن ۱۳۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ‌ترین قطر آن ۶٫۱۰ کیلومتر است. خلوتی، پاکیزگی، و ساحل تمیز مناسب شنا عامل جذب شدن قشمی‌ها به لارک است. اگر می خواهید مدتی در آرامش باشید و از طبیعت بکر لذت ببرید، حتما گذری به لارک داشته باشید.

لارَک در تنگه هرمز قرمز دارد و در کنار جزایر قشم و هرمز بوده و بخش مسکونی آن محدود به روستایی با جمعیت اندک است. کسب‌و‌کار لارکی‌ها بیشتر صیادی است. صیادان ماهی‌های خود را بیشتر در شهر‌های کشور عمان می‌فروشند، چون آنجا پول بیشتری برای صید می‌دهند. میزان صید سالیانه حدود ۸۰۰ تن بوده كه از اول مهر ماه صید آغاز می‌شود و انواع ماهی‌های صید شده در این جزیره عبارتند از هامور، سرخو، سنگسر، مقوا و میش ماهی. معادن طبیعی موجود در جزیره لارک عبارتند از معدن خاک سرخ در ۱۲ كیلومتری جنوب‌غربی اسكله، معدن سنگ آهن، معدن نمك، معدن گوگرد و معدن سنگ سفید. برخی از مردم جزیره هم به دامپروی سنتی که به‌طور غالب پروش بز است، مشغول هستند.

لارک و هرمز دارای آبراهه‌ی میان خود هستند که هر روز محل گذر کشتی‌های باری و نفت‌کش‌های عظیم است، اما کشتی‌های غول‌آسا کاری با بندر کوچک لارک ندارند، چون اسلکه آن برای این کشتی‌ها قابل پهلوگیری نیست.  جزیره لارک در منطقه تنگه هرمز جنوبی‌ترین خاک ایران محسوب می‌شود، برای همین از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است و سواحل جنوبی آن نظامی است. در صورت صاف بودن هوا به راحتی جزایر هرمز، قشم،‌ بندرعباس و کشور عمان از سواحل لارک قابل دیدن هستند.

جمعیت موجود در این جزیره حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ خانوار برآورد شده‌است. گویش بومی مردم لارک گویشی از زبان لری به نام کُمزاری است. این گویش در جزیره مُسَندَم (روستای کُمزار) کشور عمان هم رواج دارد. البته گویش کمزاری لارک تحت تاثیر فارسی قرار گرفته و تفاوت زیادی با نوع خود در کشور عمان دارد.

برخلاف دو جزیره قشم و هرمز،‌ مردم جزیره لارک ارتباط زیادی با کشور عمان و شهر راس‌الخیمه دارند و حتی برخی از آن‌ها برای مهاجرت به این کشور رفته‌اند. آب آشامیدنی مردم این جزیره بیشتر از طریق بندرعباس به آن برده می‌‌شود و همچنین آب برکه‌‌ها و چاه‌‌های جمع‌آوری آب بارام هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. برق جزیره نیز به وسیله ۲ موتور برقی که به میزان ۵٫۱ مگاوات آبی قدرت دارد، تولید می‌شود.      

از نظر زمین‌شناسی این جزیره از تنوع زیادی برخوردار است. جزیره لارک گنبد نمكی است كه در اواخر دوران سوم زمین‌شناسی به وجود آمده است. رسوبات حواشی گنبد دارای چینه بندی متقاطع با زاویه بیش از ۳۰ درجه گواه بر رسوب ماسه‌های ساحلی و تاثیر عمده باد شمال در رسوب‌گذاری این نوع رسوبات است.

جزیره لارک در طول تاریخ

جزیره لارک از قرن شانزدهم میلادی به بعد مدتی در تصرف هلندی‌ها، پرتغالی‌ها و انگلیسی‌ها بوده و تاسیسات، قلعه‌ها نظامی با تجهیزات توپ و برج‌های دیده‌بانی هنوز در جزیره لارک به چشم می‌خورد كه حكایت از اهمیت این جزیره در گذشته دارد. این جزیره در زمان سلطنت شاه عباس هم‌زمان با تصرف سایر جزایر تنگه هرمز تحت تسلط دولت ایران درآمد. در قرن هجدهم میلادی ناحیه تنگه هرمز و جزایر آن بیشتر مورد توجه اعراب عمان و مسقط بخصوص اعراب جواسم بود.

این توجه بیشتر در مورد جزایر تنگه هرمز و به ویژه جزایر لارک، هنگام، هرمز و قشم بود. به سبب نزدیكی آن‌ها به عمان و همچنین به مناسبت واقع بودن آن‌ها در ورودی تنگه هرمز اهمیت بسیاری داشت و چون بندرعباس هم در همین ناحیه واقع شده بود، در دست داشتن آن برای حفظ تنگه هرمز لازم بود.

درباره قدمت این جزیره متون تاریخی مختلفی وجود دارد، نئارک تاریخ‌نگار معروف مقدونیه‌ای درباره لارک می‌گوید:

بعد از چند روز کشتیرانی از جزیره کیش به جزیره خالی از سکنه رسیدند که موسوم به ارقانا (لارک) بود.

 سدید،‌گردشگر دوران قاجار درباره این جزیره گزارش می‌دهد:

قلعه‌ای محکم در جزیره لارک موجود است که می‌گویند بانی‌اش نادرشاه است (امروزه مشخص شده که متعلق به پرتغالی‌ها و مربوط به دوران صفوی است). اکنون در آن قلعه دویست خانوار ساکن و ماهیگیر هستند و معدودی نخل دارند و آب چاه شیرین و گوارا و برکه آب بارش نیز دارند. جزیره لارک دو آبادی دارد که یکی از آن‌ها تیاب است که یک صد تن جمعیت دارد و زبان مخصوصی دارند که ریشه آن فارسی است. دوم کوه بالا که آن نزدیک به یک‌صد تن جمعیت دارد و به زبان فارسی سخن می‌گویند. در این جزیره زراعت نمی‌شود ولی برای ماهیگیری مناسب است و به حد وفور ماهی صید می‌شود و همه روز به بندرعباس و جزایر دیگر حمل می‌شود.

جاذبه‌های فرهنگی،‌ تاریخی و طبیعی لارک

از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی جزیره لارک باید به قلعه پرتغالی‌ها اشاره کرد که در زمان صفویه و هنگام کنترل پرتغالی‌ها بر خلیج فارس ساخته شده و از نظر تاریخی با قلعه پرتغالی‌های هرمز و قشم هم‌دوره هستند. این قلعه که از ملات ساروج، سنگ‌های مرجانی و دریایی ساخته شده از بناهای مهم شهر است که در گذشته توجه زیادی به آن می‌شد، اما الان به حال خود رها شده است. قلعه جزیره لارک از بعد از قلعه جزیره هرمز بزرگ‌ترین قلعه پرتغالی‌ها در خلیج فارس است و به دلیل ستون‌های چوبی‌ای که داشته همچنان پابرجا مانده است.

علاوه بر این قلعه لارک و دژهای نظامی هم از جاذبه‌های دیدنی جزیره لارک است. همچنین آثاری از تلگراف‌خانه کمپانی هند شرقی در نقطه‌ای معروف به «مرنه» در جزیره وجود دارد. خانه‌های ۸۰۰ ساله‌ای که در دل کوه‌های این جزیره و دقیقا در وسط آن ساخته شده‌اند، از دیگر جاذبه‌های گردشگری جزیره لارک محسوب می‌شود. اما چند جاذبه در لارک وجود دارد که آن را از سایر جزایر خلیج فارس متفاوت می‌کند. در قبرستان تاریخی این جزیره آتشدان‌های سفالی از گل پخته وجود دارد که به‌صورت گلدان‌های کوچک روی قبر تازه درگذشتگان و جوان‌مردگان می‌گذارند. در آن‌ها آتش با ذغال داغ می‌ریزند و به آن کندر و اسپند می‌ریزند، برای همین قبرستان این شهر معمولا بوی خوشی دارد. همچنین تمام سنگ قبرها از مرجان‌های دریایی تهیه شده که در نوع خود زیبایی خاصی به قبرستان آن بخشیده است.

اما جزیره لارک به لطف وجود سواحل مراجانی و کم رفت و‌ آمد بودن، دارای یکی از بکرترین و شفاف‌ترین آب‌های خلیج فارسی است. این سواحل از عمق ۲ تا ۳۳ متری با شیب ملایم و با انواع موجودات زیبای دریایی همچون مرجان‌ها، ماهی‌های آکواریومی و شقایق دریایی زیبای‌های خاص خود را در اختیار بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان قرار می‌دهد. همین دلایل باعث شده است که این جزیره به یک مکان محبوب برای ورزش‌های آبی و لذت بردن از ساحل شنی تبدیل شده باشد.

همچنین جالب است که بدانید در این جزیره خرگوش و آهو به‌طور بومی نیز زندگی می‌کنند که تنها با چند دقیقه پیاده‌روی می‌توانید این حیوانات را در جزیره لارک ببینید. همچنین در این جزیره درختچه‌های آکهور و کرت دیده می‌شود.

به علت وجود پلانکتون‌های در آب‌های این جزیره،‌ شب‌ها هنگام قدم زدن در آب یا برخورد موج دریا با ساحل می‌توانید شاهد یکی از زیبا‌ترین جاذبه‌های ایران باشید. جالب است بدانید یکی از عکس‌های منتخب سال ۲۰۱۵ در نشریه معروف نشنال جئوگرافی عکسی است که توسط یک ایرانی به نام پویان شادپور از شب‌های جزیره لارک گرفته شده بود.

البته باید گفت که این منظره‌ که همیشگی نیست، وقتی دریا آرام و بدون موج باشد و بادی جریان داشته باشد، می‌توان شاهد انعکاس نور فیتوپلانکتون‌ها در آب‌های ساحلی این جزیره‌ بود. پدیده‌ای که شاید در طول یک ماه، اصلا رخ ندهد، ولی دفعات رخ دادن آن هم کم نیست. فیتوپلانکتون ها دسته‌ای از آغازیان تولیدکننده یا گیاه مانند هستند که خودپروردگی دارند و ۵۰ تا ۸۵ درصد اکسیژن دنیا را تولید می‌کنند. این موجوداد ذره‌بینی یکی از منابع تغذیه‌ای آبزیان به حساب می‌آیند. اگر تعداد بسیار زیادی از آین موجودات ریز در آب دورهم جمع شوند، ممکن است رنگ آب را سبز، آبی یا به رنگ‌های دیگر تبدیل کنند.

 حدود کمتر از ۴ کیلومتری از بخش شهری جزیره، برج فانوس دریایی در کنار ساحل وجود دارد که از دوردست هم به راحتی قابل دیدن است. چند آلاچیق هم در کنار این ساحل شنی قرار دارد و اگر در یک روز تعطیل به لارک بروید، نکته جالب حضور خانواده‌ها و افراد قشمی در این منطقه است که برای تفریح و شنا به لارک آمده‌اند. حدود ۵ کیلومتر دورتر از فانوس دریایی اگر به سمت غرب جزیره بروید، در نزدیکی ساحل می‌توانید بقایایی یک کشتی غرق شده را ببینید که نصف آن روی آب است. بازدید از این کشتی قدیمی نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد.

متاسفانه لارک فاقد امکانات اقامتی است، برای همین بیشتر گردشگران سفری نیم‌روزه به جزیره دارند؛ فروشگاه یا مرکز بزرگ خرید نیز وجود ندارد. روستا تنها یک مغازه دارد که ساکنان جزیره اجناس مورد نیاز خود را از آنجا تهیه می‌کنند و فاقد هرگونه عابر بانک است. تنها وسیله نقلیه‌ای که در این جزیره می‌توان پیدا کرد، موتورسیکلت است، آن هم به تعداد اندک. در سراسر جزیره تنها چند مورد ماشین وجود دارد و به‌طور کلی می‌توان گفت جزیره فاقد جاده استاندارد است و تنها یک مسیر خاکی دورتادور جزیره را به هم وصل می‌کند.

برای سر زدن به گنبد نمکی و کوه‌های آتشفشانی و بلندترین نقطه جزیر که ۱۵۱ متر از سطح دریا ارتفاع دارد، یا مخروبه‌های به جای مانده از سکونتگاه‌های تاریخی جزیره و گورستان آن، باید همه را پیاده طی کنید. البته قدم زدن در این مسیر خسته‌کننده نیست و می‌توانید شاهد زیبایی‌ و رنگارنگی خاک جزیره باشید. ساحل این جزیره هم به قدری بکر است که می‌توانید انواع صدف و مرجان‌های تزئینی را در کنار ساحل تهیه کنید. همچنین در صورت صحبت با افراد بومی و خرید از آن‌ها می‌توانید غذاهایی مانند خوراک میگو، پرندگان، حلوای رطب و ماهی تنوری را هم تهیه کنید.

راه‌های دسترسی به لارک

از دو اسکله قشم می‌توان به لارک رسید. راه اول و مطمئن‌تر از اسکله ذاکری قشم با اتوبوس دریایی است و راه دوم با قایق‌های موتوری از اسکله دوحه قشم. فاصله دریایی از جزیره قشم تا لارک در حدود ۱۶ کیلومتر است. همچنین می‌توانید با استفاده از قایق دربستی هم از سمت بندرعباس یا جزیره هرمز به لارک بروید. البته باید به این نکته توجه داشت که این جزیره در موقعیت استراتژیک تنگه هرمز قرار دارد، برای همین محل برگزاری مانورهای نظامی است. در صورتی که در منطقه قرار باشد مانور نظامی برگزار شود هرگونه رفت‌و‌آمد به جزیره ممنوع است. برای همین قبل از سفر به این جزیره حتما در این خصوص اطلاعات به روز را از اسکله‌های بندرعباس یا قشم کسب کنید. هر برنامه مانور نظامی از چند روز قبل اطلاع‌رسانی می‌شود تا مشکلی در رفت‌وآمد مردم محلی و مسافرها به وجود نیاید.

آب‌وهوای جزیره لارک

در لارک هم مثل دیگر نقاط جنوب ایران با هوایی گرم و مرطوب روبرو هستید، هوایی که ۶ ماه از سال به شدت گرم و ۶ ماه دیگر معتدل است. برای همین بهترین زمان برای بازدید از جزیره به مانند سایر جزیره‌های جنوبی ایران، فصل پاییز و به ویژه زمستان است.