به گزارش تیتر شهر ؛ مهدی بهروش- درختان شهری دارایی و سرمایه اصلی یک اکوسیستم سالم شهری در کنار زیر ساخت های اصلی یک شهر مانند خیابان ها ، پیاده روها ، ساختمان های عمومی و خصوصی و امکانات تفریحی می باشند. این درختان دارایی هستند که نیاز به مراقبت، حفاظت و حمایت را دارند. درختان یک کارخانه ای فعال، که 24 ساعته برای بهبود شرایط نامطلوب محیط زیست شهری و افزایش بهبود کیفیت زندگی در حال تلاش برای ما انسان ها هستند.
خدمات درختان به شهرها فراموش شده است
در شهرهای بزرگ که در حدود 10 درصد از جمعیت 7.5 میلیاردی جهان را در خود جای دادهاند، درختان هر ساله با ارائه خدماتی همچون پاکسازی محیط زیست شهری و تبدیل شهرها به محیطی قابل زیست و دلپذیر، معادل 500 میلیون دلار به شهروندان سود میرسانند. درختان شهری نقش حفاظت در برابر فرسایش خاک، کمک به بهبود کیفیت هوای محلی و کاهش آلودگی هوا، سپر محافظ امواج صوتی، ذخیره کردن کربن گازهای گلخانه ای، ایجاد سایه بان و عایق سازی ساختمان ها که باعث کاهش مصرف انرژی ، جذب ذرات گرد و غبار، جلوگیری ازشستن خاک توسط باران و روان آب های سطحی، کاهش سرعت باد با مقاومت در برابر جابجایی هوا را انجام می دهند.
پوشش درخت شهری کیفیت چشم انداز یک محله شهر از نظر زیبا شناختی را بهبود می بخشد، حفظ حریم خصوصی و ساکنان را از اثرات منفی استفاده از زمین های نامطلوب محافظت کند و نیز ارزش اقتصادی املاک را در محله ها و خیابان ها را افزایش می دهند. درختان محل زندگی بسیاری از پرندگان و گونه های حیات وحش هستند که دیدن هر موجود نشاط و شادابی برای ما ایجاد می کند.
یک درخت میتواند به طور متوسط حدود ۲۰۰ کیلوگرم گرد و غبار را در طی یک سال جذب کند. بنابراین می توان گفت برای پاک کردن هوای آلوده یک شهر به حداقل ۵۰ درخت برای هر نفر نیاز است، همچنین یک عرصه درختکاری شده به مساحت ۱۰۰۰ مترمربع روزانه اکسیژن لازم برای چهار نفر را تولید میکند ودر یک محیط شهری، یک درخت ۳۰ ساله به طور متوسط در هر سال ۴/۹ کیلوگرم کربن را شکار و ذخیره میکند.مزایای اجتماعی درختان شامل افزایش رضایت شغلی، زمان بهبود بیماران بیمارستانی سریعتر و پیشرفت ذهنی و روانی کودکان بیشتر می شود.( كاهش فشار خون، تنش عضلانی و مشكلات روانی) افراد سالخورده از نظر روانی شاداب تر و سر زنده تر هستند. به زبان ساده درختان پرستاران نادیده گرفته در یک جامعه می باشند. بسیاری از فعالیت های تفریحی در فضای باز، مانند پیاده روی یا حتی نشستن در حیاط درکنار درختان لذت بخش تر است.
حفاظت از درختان در فرهنگ و دین نمایان است
ایرانیان نیز از گذشته های بسیار دور همیشه برای درخت اهمیت خاصی قائل بوده اند. در ایران باستان درختان چنار، نخل و سرو ارزش خاصی داشتند. درخت چنار هم به خاطر سایه گستری و سرسبزی و هم از این جهت که هرساله پوست می اندازد و به گمان مردم تازه و جوان می شود، ارزش بسیاری در فرهنگ ایران زمین داشته است.
بسیاری از شرق شناسان مجموعه کاخ های تخت جمشید را به مثابه باغ سنگی زیبایی و یا یک بیشه تصور کرده اند. زیرا در نقش برجسته های آنجا هم به وضوح، درختان نخل و سرو دیده می شود و هم اینکه ستون های کاخها تداعی کننده درختان هستند. اهمیت دادن به درخت، پس از پذیرش دین اسلام از سوی ایرانیان نیز ادامه یافته؛ چرا که دین اسلام با گسترش الگوهای شایسته زندگی، همواره مردم را به کارهای نیک پند میدهد که از آن جمله درختکاری است.
براساس آیات قرآن کریم یکی از مواهب و نعمتهای خداوند در آخرت و یکی از ویژگیهای بهشت که در آیات کریمه و روایات، بارها به آن اشاره شده، وجود درخت در آنجاست. پیامبر گرامی اسلام نیز ضمن آنکه شخصا به کاشت درختان و زراعت اقدام میفرمودند، به نگهداری و حفاظت از این نعمت های الهی تاکید داشتند. روایت است که پیامبر گرامی اسلام، شکستن شاخه درختان را به شکستن بال فرشتگان تشبیه کرده اند. ایشان حتی در جنگ با دشمنان و اشغال سرزمین آنها نیز به سربازان در زمینه حفاظت از درختان تاکید می کردند. در مورد اهمیت درختکاری حضرت محمد (ص) فرموده اند که هرگاه روز قیامت فرابرسد و در دست یکی از شما نهالی باشد، چنانچه به قدر کاشتن آن فرصت باشد، باید آن را بکارد. بسیاری از بزرگان دین نیز به اهمیت درختکاری تاکید کرده و خود نیز به درختکاری اهتمام ورزیده اند. به عنوان نمونه حضرت علی علیه السلام، امام اول شیعیان در مدینه باغ های خرمای فراوانی احداث کردند و بیشتر آنها را در راه خدا وقف کردند.بر اساس چنین نگرشی امروزه در جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت درخت و درختکاری مورد تاکید است. اختصاص یک روز در سال به این امر مهم و توجه مسئولان نظام نیز نشانی از این اهمیت است. رهبر معظم انقلاب اسلامی همه ساله در مراسم این روز شرکت و به کاشت نهال اقدام می فرمایند. ایشان در فرمایشات خود همواره گیاه و درخت را برای هر کشور و مجموعه بشری مایه برکت و آبادانی خوانده و در مورد اهمیت روز درختکاری فرموده اند که " روز درختکاری که در ایران معمول و باب شده، یکی از روزهای پربرکت در جمهوری اسلامی است، چون درخت و گیاه برای کشور، برای زندگی، برای مردم و برای تنفس یک امر ضروری است.
درخت؛ مظلوم ترین موجود در تهران!
"در تهران درخت يكي از مظلوم ترين موجودات روي زمين است! با اين كه آب و هواي تهران گرم و خشك و ميزان بارندگي در آن در مقايسه با شهرهاي اروپايي بسيار كم و نا چيز است. بر اساس گزارش هاي موجود تنها در 12 سال گذشته 7 هزار هکتار باغات تهران به ساختمان و برج تبديل شده و بالغ بر 45 هزار و 200 اصله درخت با سن 30 تا 40 ساله در پارک هاي جنگلي داخل تهران که از سوي سازمان جنگل ها و مراتع به صورت امانت در اختيار شهرداري تهران قرار گرفته بود قطع شده است.
از نابودی درختان ولیعصر تا ورود سازمان بازرسی کشور به زوال درختان پایتخت
از سوي ديگر نابودي درختان خيابان ولي عصر به بهانه مرمت پياده روها و سيمان کاري و کف سازي هاي غير اصولي جوي هاي آب ولي عصر، بزرگترين رخداد تلخ فضاي سبز شهري در تهران بود که بر اساس اعلام مديران شهري و اعضاي شوراي شهر اکنون تعداد اين درختان از 24 هزار اصله در سال 1323 به حدود 7000 اصله کاهش يافته و بيش از 50 درصد اين درختان نيز در نتيجه عمليات عمراني شهرداري و صاحبان املاک حاشيه اين خيابان گرفتار مرگ تدريجي شدند. تا جایی سازمان بازرسی کشور پس ورود به درختان ولیعصر در گزارش هیات بازرسی ضمن انتقاد از روند رو به افزایش زوال درختان شهر تهران تاکید شده است: ضعف نظارت در حفظ و نگهداری درختان خیابان ولیعصر موجب افزایش قطع درختان شده است؛ به طوری که بیش از 20% درختان خشک شده و بیش از 15% از مجموع درختان روبه زوال است و در محدوده میدان منیریه بیش از 40% درختان قطع شده است. آمار احصاء شده و روند رو به افزایش زوال درختان مبین مدیریت غیرمنسجم بوده است.این وضعیت تنها مختص به خیابان ولیعصر و چنار هایش نیست بلکه وضعیت بغرنج تر از این حرفا است.در جای جای تهران این وضعیت به چشم می خورد.
تجاوزبه پارک چیتگر به بهانه ساخت و ساز
پارک جنگلی چیتگر از مهم ترین پارک های جنگلی شهر تهران است.این بوستان از شمال به زمین های چیتگر، از جنوب به آزادراه تهران-کرج از غرب به آزادشهر وپیکان شهر و از شرق به منطقه خرگوش دره محدود می شود. این پارک با 1450 هکتار زمین پردرخت از بزرگ ترین بوستان های جنگلی استان تهران است.هدف از احداث این بوستان جنگلی که در آغاز مسیر وزیدن باد غربی به شهر تهران قرار گرفته، بالا بردن مقدار اکسیژن هوای تهران بوده است.
این بوستان جنگلی قبل از ساخت مجموعه ورزشی آزادی و برگزاری بازیهای آسیایی تهران در پیش از انقلاب ودر سال 1345 توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشورساخته شده و وسعت آن بسیار بیشتر از مساحت کنونی آن بوده است.روزگاری پارک جنگلی چیتگر از شرق تا استادیوم آزادی ،از غرب تا پیکان شهر، از شمال تا نزدیکی های ارتفاعات و از جنوب تا جاده مخصوص کرج امتداد داشت.ابتدا از ضلع جنوبی توسط اتوبان تهران -کرج مورد هجوم قرار گرفت، سپس ریل های مترو و ایستگاه های آن مساحت زیادی از فضای سبز آن را بلعیدند.در حالی که ریل ها در این محدوده می توانستند روی پل قرار گیرند و نیازی به قطع حتی یک درخت هم نبود.
در سنوات بعدی امتداد اتوبان همت و شهرک سازی ها و برج سازی های متعدد برخی ارگان ها بخش زیادی از فضای سبز در قسمت شمالی را ویران کردند.در زمان نزدیکتر تعریض اتوبان تهران -کرج و نیز تجاوز آپارتمان های به سبک شمال ساخته شده در بخش غربی به وضوح متراژ زیادی از این پارک دوست داشتنی و بی دفاع را به یغما بردند.
از حواشی پارک که بگذریم دردناکتر این است که در نقطه نقطه داخل پارک ،انواع و اقسام ساختمان های اداری و رستوران و ...ساخته شده است که برای احداث هرکدام از این بنا ها، صدها درخت با ارزش قطع شده است.مصوبه برج باغها یکی از مصوبات دوره دوم شورای شهر تهران است که در پنجاه و سومین جلسه رسمی ـ علنی ـ فوقالعاده شورای اسلامی شهر تهران در سال۸۲ به تصویب رسید و بر حسب اتفاق نیز در شورایعالی شهرسازی و معماری کشور تایید شد و در نهایت هم در مفاد طرح تفصیلی شهر تهران قرار گرفت.
این مصوبه زمانی به جان باغ های شهر تهران افتاد که به عنوان یک سند بالادستی از دهه ۸۰ تا کنون به عنوان ملاک عمل تمام مناطق شهرداری تهران قرار گرفته است.بر مبنای این مصوبه قرار بود که متولیان ساختوساز میتوانستند صرفا در ۳۰ درصد از مساحت باغ، ساختوساز انجام دهند و ۷۰ درصد باقی مانده باغ را حفظ کنند. هر چند نیت تصویب این لایحه در شورای دوم خوب بود اما در عمل مصوبه به این صورت اجرا نشد چراکه اولا شهرداران مناطق در شوراهای معماری بعضا تا ۴۰ -۵۰ درصد سطح اشغال در طبقات دادند و ثانیا به بهانه تامین پارکینگ، در زیرزمینها بر اساس مصوبات کمیسیون ماده پنج بعضا ۶۰ تا ۷۰ درصد زیر زمین، تحت ساخت قرار گرفت و با ایجاد رمپها و لوپها در فضای باقی مانده که بخشی از فضای ۷۰ درصد باغ را اشغال میکرد، عملا باغات شهر یکی بعد از دیگری از بین رفت.
هرس بی موقع درختان؛ آخرین رویه نا صواب مدیریت شهری
طبق گزارش اخیر معاون شهرسازی شهرداری بین سالهای ۹۳ تا ۹۶ حدود ۲۵۰برجباغ ساخته شده است. رویه های ناصواب در مدیریت شهری و اجرای طرح های اشتباه در سالیان گذشته باعث از بین رفتن درختان و باغ ها شده است.آخرین سریال در روند ادامه دار از بین بردن درختان پایتخت هرس زودتر از موعد و به شیوه نادرست بود.
به طور كلی زمان مناسب برای هرس به نوع گونه گياهی و هدف از انجام هرس بستگی دارد. اكثر درختان در فصل زمستان هرس میشوند كه به اين عمل هرس زمستانه (هرس ركود) گويند. اما در برخی مواقع انجام هرس تابستانه (هرس سبز) نيز سودمند است. غالباً هرس در درختان خزان دار انجام شده و اين كار برای درختان ميوه هميشه سبز كمتر مورد استفاده قرار میگيرد. بنابراين انجام هرس در فصول زمستان و تابستان است يا به عبارتی دقيقتر در طی فصل ركود و فصل رشد.
بنابر این می توان بیان کرد، بیشتر درختان خزان پذیر را در هنگام به خواب رفتن آنها از اواخر پاییز تا اوایل بهار هرس می کنند ولی منطقی تر آن است که درخت را پس از مدت زمان کوتاهی که از خواب بیدار شده باشد هرس کنید تا به ترمیم زخم خود قادر گردد.
عوارض هرس زود هنگام می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به بدنه درختان وارد کند. عوارضی چون:- هرس زود هنگام سبب از بین رفتن سرشاخه ها بر اثر یخ زدگی می شود.- هرس زودهنگام درختان قبل از خواب زمستانی، خسارتهای بیشتری به درختان میزند و ممکن است باعث خشک شدن درختان بشود- با هرس کردن درختان، آنها را زخمی میکنیم و راه ورود باکتری و آلایندگی راحتتر را به آنها فراهم میکنیم. با آسیب زدن به درختان، سطح فتوسنتز آنها کاهش پیدا میکند و مانع ادامه رشد درختان میشود.- با هرس شدید و غیراصولی عمدهای از تاج درخت را از بین برده و شکل بسیار زنندهای برای درختان داده می شود.نتیجه ارزیابی هرس سنگین انجام شده در تهران این موضوع را می رساند که:1- با توجه به اینکه در برف سال گذشته بیشتر گونه های درختی از نوع سوزنی برگ بودند و کمتر درخت از گونه های پهن برگ بودند لزومی به این نوع هرس دیده نمی شد. (در برف پارسال بیشتر شکستگیها در درختان کاج اتفاق افتاد). 2- هرس کردن با توجه به مطالب ارایه شده فصل و زمان خود را دارد که متاسفانه فضای سبز در هرس درختان شتابزده عمل کرده است.3- خسارت این نوع هرس (هرس درختان به خواب نرفته) در وهله اول بیمار کردن درختان توسط باکتری ها و هاگ ها و در نهایت خشک شدن درختان می باشد.4- هرس سنگین بیشتر در گونه های مثمر صورت می گیرد تا گونه های غیر مثمر. در گونه های شهری بیشتر از هرس های ضعیف و تزینی و در گاهی مناطق بخاطر نزدیکی به تیر برق یا درختان کهنسال اقدام به هرس سنگین می کنند.